Το σαμποτάζ στο Ηράκλειο

Μια σπάνια φωτογραφία του 2ου ΠΠ, που δείχνει Βρετανούς κομάντος να επιστρέφουν στην Αίγυπτο, με ειδικά διασκευασμένο καΐκι, μετά από το πέρας αποστολής στην Κρήτη (Πηγή)

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε ένα απόσπασμα από το βιβλίο "A British Achilles" που αναφέρεται στη ζωή του Βρετανού Λόρδου Τζέλικο, ο οποίος κατά τη διάρκεια του 2ου ΠΠ υπηρέτησε στους SAS και έλαβε μέρος σε καταδρομικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο.

 Την καταδρομική επιχείρηση στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου, την έχουμε περιγράψει σε προηγούμενο άρθρο.

" ..5 Ιουνίου 1942. H νύχτα έπεσε στην Αλεξάνδρεια. Ελάχιστοι ήξεραν ότι ο «Τρίτων», το υποβρύχιο του ελληνικού Ναυτικού, με κυβερνήτη τον Κοντογιάννη παρέλαβε τους πέντε κομάντος των SAS με το υλικό τους. Ο υπολοχαγός Κώστας Πετράκης από την Κρήτη θα ήταν ο οδηγός τους.

Ο καθένας τους κουβαλούσε φορτίο 30 κιλών - ξηρά τροφή, νερό, εκρηκτικά, πυροκροτητές, σε χωριστούς αδιάβροχους σάκους, και 25 πλαστικές βόμβες. Επιπλέον είχαν επάνω τους ένα περίστροφο Κολτ 45άρι, ένα οπλοπολυβόλο Μπερέτα, ένα αμερικανικό μαχαίρι, δύο πλαστικές βόμβες, πυξίδα, χάρτες και φωτογραφίες της περιοχής. Επίσης είχαν μαζί τους τρεις φουσκωτές βάρκες. Οι δύο μετέφεραν τους κομάντος, η τρίτη τις βόμβες που θα ανατίναζαν το αεροδρόμιο.
 

Υστερα από πέντε ημέρες στη θάλασσα, ο «Τρίτων» βγήκε στην επιφάνεια στη βόρεια ακτή της Κρήτης. Αφού εξέτασαν το τοπίο από το περισκόπιο, ο «Τρίτων» βυθίστηκε ξανά στα δέκα μέτρα, περιμένοντας το σκοτάδι για την αποβίβαση των επιδρομέων. Αίφνης ο βρετανός αξιωματικός που ακροαζόταν το σόναρ έκανε σήμα στον αξιωματικό προς την πρύμνη. Το κλάξον προειδοποίησε ότι τα στεγανά κλείνουν και το υποβρύχιο άρχισε ταχύτατα να βυθίζεται. Το βυθόμετρο έδειχνε 20 μέτρα, μετά 30, 40 και σταμάτησε στα 42. H πίεση στα αφτιά ήταν τεράστια. Το πλήρωμα ακίνητο, ο καθένας στο πόστο του. Κάποια στιγμή άκουσαν τις προπέλες να περνούν από πάνω τους. Τελικά ο υπαξιωματικός έδωσε το σήμα «περισκόπιο άνω». Την είχαν γλιτώσει φθηνά...

Τις πρώτες ώρες της 12ης Ιουνίου ο «Τρίτων» αποβίβασε τους κομάντος με το υλικό τους, κάπου τρία μίλια από τον ορμίσκο Καρτερός, πολύ μακρότερα απ' ό,τι είχαν υπολογίσει, πράγμα που σήμαινε ότι θα έπρεπε να περπατήσουν με όλα τα φορτία. Καθώς κωπηλατούσαν για να βγουν στη στεριά, οι πλαστικές βάρκες τους έκαναν νερά. Υστερα από τρεις ώρες κωπηλασίας και ιδρώτα, άκουσαν τον μαγικό ήχο των κυμάτων που συναντάνε τα βότσαλα. Οι Γερμανοί δεν τους είχαν πάρει χαμπάρι, αλλά οι ντόπιοι τούς επισήμαναν σχεδόν αμέσως μετά την αποβίβασή τους. Αυτό δεν στενοχώρησε τους καταδρομείς γιατί γνώριζαν ότι οι ντόπιοι μισούσαν τους Γερμανούς.

Τη νύχτα εκείνη, 12η προς 13η Ιουνίου, κοιμήθηκαν έξω από τα συρματοπλέγματα του αεροδρομίου, έτοιμοι για δράση τα χαράματα. Οταν ξημέρωσε, έκαναν μια πρόχειρη αναγνώριση και διαπίστωσαν ότι στον διάδρομο απογείωσης ήταν κάπου 50-60 βομβαρδιστικά «Γιούνκερ-88», αυτά ακριβώς που ο Τσόρτσιλ ήθελε να καταστρέψουν. Καθυστέρησαν κάπως, επειδή μια γερμανική περίπολος έκανε την εμφάνισή της. Επεσαν μπρούμυτα στο έδαφος και η περίπολος πέρασε κοντά τους. Νόμισαν πως δεν τους αντελήφθησαν, αλλά ο τελευταίος (ουραγός) Γερμανός την τελευταία στιγμή τούς είδε. Ηταν ντυμένοι με τα ρούχα των ντόπιων. Ενας από τους Γάλλους - μελαχρινός - άρχισε να ροχαλίζει δυνατά και η περίπολος έφυγε αηδιασμένη με τους μπεκρήδες τεμπέληδες ιθαγενείς...

Κάτι όμως θα τους φάνηκε ύποπτο και ξαναγύρισαν, μα για καλή τους τύχη τη στιγμή εκείνη άρχισε ένας ισχυρός βομβαρδισμός από βρετανικά βομβαρδιστικά. Ετσι ξέφυγαν από την περίπολο και φορτωμένοι τα εκρηκτικά έσπευσαν στο αεροδρόμιο και τοποθέτησαν όσα εκρηκτικά πρόλαβαν σε 22 αεροσκάφη καθώς και στις αποθήκες πυρομαχικών. Υστερα από κάμποσα λεπτά, εξερράγη η πρώτη βόμβα. Ξαφνικά το αεροδρόμιο γέμισε από Γερμανούς και διαταγές. Οι κομάντος είχαν στο μεταξύ βγει από την περίμετρο και είχαν χαθεί μέσα στο σκοτάδι.

Οι αποθήκες καυσίμων είχαν πάρει φωτιά και οι αποθήκες πυρομαχικών τινάχτηκαν στον αέρα. Ο Πετράκης ξεκίνησε για να μάθει από τους ντόπιους τα καθέκαστα. Υστερα από δύο ώρες επέστρεψε με ένα ζευγάρι ντόπιων που τους έφερναν σαλιγκάρια, χόρτα, ψωμί και κολοκυθάκια. Τα μαντάτα δεν ήταν καλά: οι Γερμανοί είχαν εκτελέσει 50 ντόπιους κάπου πέντε χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. H μικρή ομάδα των βρετανών κομάντος ξεκίνησε για τη νότια ακτή, ανατολικά από το Τυμπάκι.

Καθώς έπεφτε η νύχτα, η ομάδα συνάντησε τους Κρητικούς που θα τους οδηγούσαν στο σημείο αναχώρησης, όπου είχαν ραντεβού με το υποβρύχιο για την επιστροφή τους στη Μέση Ανατολή, οι οποίοι τους ανήγγειλαν ότι άλλαξαν γνώμη και δεν είχαν καμία πρόθεση να τους συνοδεύσουν. Αυτό σήμαινε ότι θα άφηναν πίσω τους καταδότες, που θα τους πρόδιδαν. Ο Γάλλος έβγαλε το περίστροφό του για να τους εκτελέσει επί τόπου και εκείνοι έπεσαν στα γόνατα. Ηταν μια τρομερή σκηνή. Με τον Πετράκη διερμηνέα αποφασίστηκε τελικά ότι θα τηρούσαν τη συμφωνία και θα τους οδηγούσαν στην παραλία. Αλλά έπρεπε να ενημερώσουν τις οικογένειές τους. Ετσι, ο Πετράκης με τον έναν χωρικό ξεκίνησαν για το χωριό τους, ενώ ο άλλος παρέμεινε «όμηρος», με την ομάδα. Σε περίπτωση που ο ένας δεν θα επέστρεφε, ο άλλος θα έβρισκε τον θάνατο στα χέρια της ομάδας. Οι Γάλλοι δεν ήταν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι, αλλά ο Πετράκης επέστρεψε σύντομα με τον Κρητικό. Οι οικογένειές τους είχαν ειδοποιηθεί και όλα ήταν εντάξει. Ο Πετράκης και ο Τζέλικο ξεκίνησαν για το σημείο του ραντεβού με το υποβρύχιο. Ηρθε στην ώρα του.

Στις 23 Ιουνίου το υποβρύχιο παρέλαβε την ομάδα για το ραντεβού που είχαν με βρετανικό πολεμικό το οποίο θα τους πήγαινε στη Μάρσα Ματρούχ. Καθώς τους μετέφεραν στο πολεμικό από το υποβρύχιο, ένας άλλος Βρετανός έκανε το αντίστροφο ταξίδι με αντικειμενικό σκοπό να συνδεθεί με τους αντάρτες της Κρήτης. Αντάλλαξαν χαιρετισμούς και ονόματα. «Με λένε Τζορτζ Τζέλικο, εσένα;», «Είμαι ο Πάτρικ Λη Φέρμορ» απάντησε ο καινούργιος.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στη πηγή

Η λάμψη της λόγχης!

Στις 5 τα ξημερώματα της 28 Οκτωβρίου 1940, λίγο πριν αρχίσει να φωτίζει και πριν εκπνεύσει το τελεσίγραφό τους, οι Ιταλοί εκδήλωσαν την πρώτη επίθεσή τους κατά των ελληνικών φυλακίων προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου στον τομέα Πίνδου, με υποστήριξη πυροβολικού κι όλμων. Μισή ώρα αργότερα, εισέβαλαν και στην Ήπειρο. 

Δεν αιφνιδίασαν κανέναν. Ήταν αναμενόμενο και αναπόφευκτο. Τι έγινε όμως στην Πίνδο, όπου οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν επίλεκτες δυνάμεις τους;

Η επίλεκτη 3η Μεραρχία αλπινιστών Γιούλια (Julia) με 2 διοικήσεις συντάγματος ( 6 τάγματα πεζικού), 2 μοίρες ορεινού πυροβολικού (6 πυροβολαρχίες), μια ίλη ιππικού και ένα λόχο Αλβανών, είχε συνολική δύναμη περίπου 10.800 ανδρών. Αυτή ήταν η πρώτη που προχώρησε μέσα στο ελληνικό έδαφος και προσπάθησε να διεισδύσει μέσα από τις βαθιές γραμμές του ορεινού εδάφους, κατανέμοντας τις δυνάμεις της σε 5 φάλαγγες επιπέδου τάγματος ενώ χρησιμοποίησε μια διλοχία την οποία «έσπασε» σε 4 ακόμη μικρότερες φάλαγγες διείσδυσης, για να καλύπτει το αριστερό πλευρό της.

Η Μεραρχία αυτή, βρισκόταν στην Αλβανία από τον Απρίλιο του 1939. Ήταν απόλυτη ενήμερη για την μορφολογία του εδάφους και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή και είχε την την κατάλληλη οργάνωση, σύνθεση, εξοπλισμό και εκπαίδευση.

Η αποστολή της ήταν να φτάσει όσο πιο γρήγορα μπορούσε στο Μέτσοβο, ώστε να αποκόψει της δυνάμεις της ελληνικής 8ης (VIII) μεραρχίας και γενικά την Ήπειρο, από την δυτική Μακεδονία.

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων για τη Μάχη της Πίνδου από αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ. Οι παραστάσεις επεξηγούνται στο υπόμνημα. Οι ημερομηνίες των γεγονότων κατά περιοχή αναγράφονται δίπλα από την αντίστοιχη συνθηματική παράσταση. Φαίνονται καθαρά οι κατευθύνσεις επιθέσεως των  φαλάγγων που συγκρότησε η μεραρχία Γιούλια για να διεισδύσει στο ελληνικό έδαφος, όπως και η αμυντική διάταξη και οι ενέργειες του αποσπάσματος Πίνδου. (σχ. 1)

Τρεις ήταν οι κύριες κατευθύνσεις επιθέσεως των Ιταλών:

- Αετομηλίτσα – Επταχώρι

- Πυρσόγιανη – Κεράσοβο

- Γκόλιο - Κόνιτσα

Απέναντι σ’ αυτή την επίλεκτη μεραρχία, στον τομέα της Πίνδου, βρισκόταν ένα απόσπασμα (επιπέδου Συντάγματος), υπαγόμενο στο Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ), με έδρα του στρατηγείου στην Κοζάνη. 

Το απόσπασμα αυτό, με διοικητή τον συνταγματάρχη Δαβάκη, είχε δύναμη περίπου 2.000 ανδρών και περιλάμβανε 2 τάγματα του 51 Συντάγματος πεζικού, μια ορειβατική πυροβολαρχία των 75 χιλ., ένα ουλαμό ορειβατικού πυροβολικού συνοδείας των 65 χιλ., δύο όλμους και ένα ουλαμό ιππικού. Επιπλέον διέθετε μια διμοιρία διαβιβάσεων και ένα λόχο ημιονηγών.

Το 51 Σύνταγμα, ήταν επιστρατεύομενο. Τα δύο πρώτα τάγματα είχαν επιστρατευθεί στις 26 Αυγούστου στα Τρίκαλα και είχαν προωθηθεί στο Επταχώρι, στο διάστημα από 1 έως 10 Σεπτεμβρίου. Το τρίτο επιστρατεύθηκε στις 15 Οκτωβρίου και το πρωί της 28 Οκτωβρίου 1940, έφτασε στην έδρα του αποσπάσματος στο Επταχώρι.

Η ζώνη ευθύνης του, εκτεινόταν από τον Σμόλικα μέχρι το βόρειο Γράμμο με ανάπτυγμα σε ευθεία γραμμή, περίπου 35 χιλιόμετρα.

Η αποστολή του αποσπάσματος, που είχε αναπτυχθεί σε ιδιαίτερα δύσβατο και ορεινό έδαφος, ήταν να διατηρήσει τον σύνδεσμο μεταξύ του ΤΣΔΜ (ΙΧ μεραρχία) δεξιά και της VIII μεραρχίας Ηπείρου αριστερά, να εξασφαλίζει τα πλευρά και των δύο και να απαγορεύει στον εχθρό τις διαβάσεις Πίνδου.

Αυτό θα το έκανε, διατηρώντας όσο μπορούσε την αρχική γραμμή αμύνης της μεθορίου και στη συνέχεια, ανάλογα με την τακτική κατάσταση και την πίεση, θα επιβράδυνε τον αντίπαλο, καταλαμβάνοντας προσχεδιασμένες τοποθεσίες αμύνης προς τα οπίσω, μέχρις ότου οι δυνάμεις ενισχύσεως να καταφθάσουν για να αναχαιτίσουν την εχθρική επίθεση.

Οι αμυντικές τοποθεσίες του αποσπάσματος από εμπρός προς τα πίσω (δείτε το σχεδιάγραμμα 1) ήταν:

- Υψ. Καταφύκι - Υψ. Κιάφα – Σταυρός – Οξυά – Μόλιστα - Τσομπάνι (Κύρια τοποθεσία αμύνης)

- Κόζακας – Επάνω  Αρένα – Σιουμουλάζαρη – Γύφτισσα (2η τοποθεσία)

- Μυρόβλητος – Κάτω Αρένα – Ταμπούρι – Σμόλικας (3η τοποθεσία)

Το απόσπασμα, είχε κατανείμει τις δυνάμεις του σε 3 υποτομείς:

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων  του 1ου (δεξιού)  και 2ου (κεντρικού)υποτομέα του αποσπάσματος Πίνδου. Ο δεξιός υποτομέας, άντεξε την εχθρική επίθεση. Οι ημερομηνίες των γεγονότων κατά περιοχή αναγράφονται δίπλα από την αντίστοιχη συνθηματική παράσταση. (σχ. 2)

Στον πρώτο υποτομέα με έδρα το Παλαιοχώρι, είχε 2 λόχους, 2 διμοιρίες πολυβόλων και 2 πυροβόλα στη γραμμή Αγ. Ζαχαρίας - Φαρμάκι.

Στον δεύτερο υποτομέα με έδρα το χωριό Οξυά, είχε τρεις λόχους και 4 διμοιρίες πολυβόλων στη γραμμή Κιάφα – Σταυρός – Πυρσόγιαννη, με προωθημένα φυλάκια μέχρι την μεθόριο, μια πυροβολαρχία των 75 χιλ. νότια από το χωριό Θεοτόκος και τον ουλαμό Ιππικού στο χωριό Στράτσανη. 

Ο τρίτος υποτομέας με έδρα το χωριό Κάντζικο περιλάμβανε 2 λόχους και 2 διμοιρίες πολυβόλων στην Καστάνιαννη και στη Μόλιστα και ένα λόχο στο ύψωμα Τσομπάνι, που συνδεόταν με το τάγμα Κονίτσης της 8ης (VIII) μεραρχίας. 

Η εφεδρεία του αποσπάσματος, ένας λόχος, βρισκόταν στη Ζέρμα και είχε διαθέσει από μια διμοιρία στην Αετομηλίτσα και στην Οξυά. Όταν έφτασε και το τρίτο τάγμα το πρωί της 28ης Οκτωβρίου στο Επταχώρι, διετάχθη να στείλει ένα λόχο στον Πρίασπο και ένα στον Προφ. Ηλία Επταχωρίου.

Χάρις στην έντονη δραστηριότητα του διοικητού του αποσπάσματος Σχη Δαβάκη, οργανώθηκε δύο μήνες πριν από την επίθεση, η εξόχως ορεινή πρώτη αμυντική τοποθεσία με εντατική εργασία τόσο των στρατιωτών, όσο και των χωρικών της περιοχής χωρίς να εξαιρούνται οι γυναίκες και τα παιδιά. Ανοίχθηκαν δρομολόγια επικοινωνίας και κατασκευάσθηκαν γεφύρια.

Το μεγάλο εμπόδιο λοιπόν των Ιταλών αλπινιστών στην επίτευξη του στόχου τους, ήταν το απόσπασμα Δαβάκη. Γι αυτό δέχτηκε ισχυρή επίθεση, ειδικά στο κέντρο της αμυντικής τοποθεσίας του 2ου υποτομέα του.

Εκεί δέχθηκαν την επίθεση δύο ιταλικών ταγμάτων, υποστηριζομένων από τα πυρά δύο πυροβολαρχιών. Η άμυνα των ελληνικών τμημάτων κράτησε μέχρι το απόγευμα. Στις έξι (18.00) ώρα, συμπτύχθηκαν στη γραμμή Μούκα – Σιουμουλάζαρη, ενώ λίγο βορειότερα μια διμοιρία ανέβηκε στην κορυφή της Κιάφας, αντιμετωπίζοντας όχι μόνο τον εχθρό, αλλά και το ισχυρό κρύο. Αυτή τη διμοιρία τελικά την ανέλαβε υπό διοίκηση ο πρώτος υποτομέας, ο οποίος αντιμετώπισε με επιτυχία την ιταλική διλοχία που τους επιτέθηκε χωρίς υποστήριξη πυροβολικού και έτσι κράτησε τις θέσεις του.

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων 3ου (αριστερού ή νότιου) υποτομέα του αποσπάσματος Πίνδου. (σχ. 3)

Νοτιότερα στον τρίτο υποτομέα, επιτέθηκε ένα ολόκληρο (το 9ο) σύνταγμα αλπινιστών. Το δεξιό του τομέα έκανε σύμπτυξη προς Ταμπούρι, χωρίς να μπορέσει να κρατήσει τη γραμμή Γύφτισσα – Λειβάδια, όπως ήταν η εντολή του αποσπάσματος, λόγω της ισχυρής πίεσης και της ορμής της ιταλικής επίθεσης. Ο λόχος Μολίστης κράτησε, αποκρούοντας τις επιθέσεις των Ιταλών. 

Έτσι πέρασε η ημέρα της 28ης Οκτωβρίου 1940 στον τομέα της Πίνδου, με τους Ιταλούς αλπινιστές να έχουν διεισδύσει και τους Έλληνες να «αμύνονται του πατρίου εδάφους».

Στις 29 Οκτωβρίου 1940, η ιταλική επίθεση συνεχίστηκε με ιδιαίτερη σφοδρότητα κατά του κεντρικού και νότιου υποτομέα. Οι Ιταλοί χρησιμοποιώντας την τακτική διεισδύσεως μέσα από βαθιές γραμμές του εδάφους, παρέκαμπταν ελληνικές αμυντικές τοποθεσίες κάνοντας υπερκέραση και προσπαθώντας να διεισδύσουν όσο μπορούσαν πιο βαθιά στο ελληνικό έδαφος. Έτσι ανάγκαζαν τα ελληνικά τμήματα που κινδύνευαν ν' αποκοπούν, να συμπτύσσονται προς τα οπίσω. Το βράδυ της 29 Οκτωβρίου, το απόσπασμα Πίνδου, κατείχε σταθερά τα υψώματα Κιάφα και Σκάλα στα δεξιά του, ενώ στο κέντρο και νότια, επί της γραμμής Επάνω Αρένα - Μούκα - Πάτωμα - Σιουμουλάζαρη - Ταμπούρι -  Μόλιστα, η κατάσταση ήταν συγκεχυμένη.

Στις 30 Οκτωβρίου, οι Ιταλοί, βλέποντας ευόδωση του στόχου τους στον κεντρικό και νότιο τομέα, συνέχισαν  με πίεση και πείσμα την επίθεσή τους. Τα ελληνικά τμήματα κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια να συγκρατήσουν την εχθρική επιθετική ορμή, για όσο περισσότερο χρόνο μπορούσαν. Ο διοικητής του αποσπάσματος, έχοντας προσωπική αντίληψη της άσχημης κατάστασης στην οποία είχαν περιέλθει οι δυνάμεις του μετά από διήμερο σκληρό και άνισο αγώνα, αποφάσισε την σύμπτυξή τους πίσω από την γραμμή Σαμαρίνα - Κούτσουρο - Τσούκα, η οποία στο μεταξύ είχε επανδρωθεί από ενισχύσεις που είχαν διατεθεί στον τομέα της Πίνδου. Το απόσπασμα Πίνδου, που για τρεις συνεχείς ημέρες δέχθηκε την επίθεση μιας ολόκληρης επίλεκτης μεραρχίας Ιταλών αλπινιστών, έκανε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν. Η περαιτέρω εξέλιξη της κατάστασης, περιερχόταν πλέον στα χέρια των ανωτέρων κλιμακίων. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας έφθασε στο Επταχώριο ο διοικητής της Ι Μεραρχίας υποστράτηγος Βραχνός με το επιτελείο του, ο οποίος κατόπιν  διαταγής του ΤΣΔΜ, ανέλαβε τον τομέα Πίνδου.

Ο αγώνας συνεχίσθηκε με ένταση τις επόμενες ημέρες, με αντίξοες καιρικές συνθήκες. Βροχή, κρύο και χιονοπτώσεις στα ψηλά. Μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ πώς εξελίχθηκε. Θα πρέπει όμως να αναφερθούν χαρακτηριστικά συμβάντα ηρωισμού στο πεδίο της μάχης.

Στις 1 Νοεμβρίου 1940, πριν να ξημερώσει, άρχισε η ελληνική αντεπίθεση. Η πρώτη ενέργεια έγινε προς το χωριό Λυκοράχη, που το είχαν καταλάβει οι Ιταλοί. Οι Έλληνες κύκλωσαν το χωριό το βράδυ και επιτέθηκαν με τέτοια σφοδρότητα, που μέχρι το απόγευμα το είχαν ανακαταλάβει  και είχαν συλλάβει 156 αιχμαλώτους. Στη μάχη τραυματίσθηκε και ο Έλληνας διοικητής του τμήματος. αντισυνταγματάρχης Μυσίρης Αρκετοί Ιταλοί διέρρευσαν μέσα από την χαράδρα Λυκοράχη - Σαραντάπορος. Οι Έλληνες ανακατέλαβαν τα υψώματα  Άνω Αρένα και Σιουμουλάζαρη.

Πιο νότια, μια ελληνική διλοχία με επικεφαλής τον ταγματάρχη Καραβία (ο οποίος αρχικά είχε διατεθεί σαν αξιωματικός σύνδεσμος του ΤΣΔΜ), επιτέθηκε κατά της Τσούκας και την κατέλαβε. Ανετράπη όμως,  από την σφοδρή αντεπίθεση των Ιταλών. Εκεί φονεύθηκε και ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός, υπολοχαγός Διάκος, ο οποίος ήταν διοικητής λόχου και είχε τεθεί επικεφαλής των ανδρών του κατά την επίθεση.

Στις 2 Νοεμβρίου 1940 στον νότιο τομέα, προετοιμαζόταν η ελληνική αντεπίθεση για κατάληψη των υψωμάτων Φούρκα και Ταμπούρι, με υποστήριξη πυροβολικού. Η αποστολή εδόθη στη διλοχία Καραβία. Ο συνταγματάρχης Δαβάκης, ο οποίος είχε αναλάβει τα καθήκοντα του επιτελάρχου της Ιης Μεραρχίας, βρισκόταν στο ύψωμα Προφ. Ηλίας  και έδινε οδηγίες προς τους διοικητές των τμημάτων επιθέσεως. Εκείνη την στιγμή παρατηρήθηκε συγκέντρωση ιταλικών τμημάτων στους πρόποδες του υψώματος και έγινε αντιληπτό ότι ετοιμάζονταν για επίθεση κατά του υψώματος. Ο συνταγματάρχης έτρεξε προς τα εκεί για προσωπική αναγνώριση και ενώ έδινε διαταγή, τραυματίσθηκε βαριά στο στήθος.

Ο ταγματάρχης Καραβίας, μόλις έμαθε τον τραυματισμό του συνταγματάρχη, έσπευσε στο ύψωμα, αντελήφθη τον εχθρό στα 600 μέτρα και αποφάσισε αμέσως να επιτεθεί. Συγκέντρωσε τη διλοχία του πίσω από την κορυφή του υψώματος, διέταξε όλους να θέσουν "εφ' όπλου λόγχη" και μετά από σύντομη πατριωτική προσφώνηση, παρέσυρε τους άνδρες του προς τα εμπρός σε έφοδο προς τον εχθρό, ενώ οι Ιταλοί πλησίαζαν την κορυφή.  Οι Ιταλοί μόλις αντίκρισαν την έφοδο των Ελλήνων με τις λόγχες να λάμπουν στο φως,  σταμάτησαν και ετράπησαν σε φυγή. Πολλοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Μέχρι το βράδυ οι Έλληνες κατέλαβαν τη Φούρκα και συνέλαβαν 170 αιχμαλώτους μεταξύ των οποίων 7 αξιωματικούς και κυρίευσαν 300 ημιόνους, 3 πυροβόλα και πλήθος άλλων υλικών.

Ίσως η ιταλική επιλογή του δύσκολου και απότομου εδάφους χωρίς καλές προσβάσεις για επιθετική ενέργεια να «προβλημάτισε» αρχικά τους Έλληνες επιτελείς και διοικητές, που δεν είχαν άμεση αντίληψη της τακτικής διεισδύσεως μέσω «βαθέων γραμμών» του εδάφους των Ιταλών αλπινιστών.

Αλλά εκεί, οι Ιταλοί αλπινιστές έκαναν το μοιραίο λάθος. Άφησαν τα πλευρά τους εκτεθειμένα! H μεραρχία "Γιούλια" αν και πολέμησε σκληρά, αποδεκατίστηκε.

Τίποτα όμως δεν ήταν τυχαίο!

Η έγκαιρη επιστράτευση του συντάγματος των Τρικάλων, η εντατική εκπαίδευση που ακολούθησε, η γνώση χειρισμού του υλικού, οι λεπτομερείς αναγνωρίσεις εδάφους, η σχεδίαση της άμυνας και το ηθικό των ανδρών, ήταν οι καταλυτικοί παράγοντες της επιτυχίας, χωρίς να εξαιρούνται η χρηστή διοίκηση και η ικανότητα ηγεσίας των στελεχών. Τα κακοτράχαλα βουνά ήθελαν άνδρες σκληραγωγημένους και μαθημένους στις κακουχίες. Τότε οι περισσότεροι νέοι, όντας αγρότες, ειδικά από την περιοχή Τρικάλων τα κατάφεραν.

Σήμερα, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Θέλει πολλή δουλειά και σκληρή εκπαίδευση, όχι μόνο για τον ενεργό στρατό, αλλά και για τους εφέδρους. Πρέπει πάντα και πρακτικά να διατηρείται η εφεδρεία σε ετοιμότητα και σε μαχητική ικανότητα. Ποτέ κανείς δεν ξέρει...

Ανιχνευτής

Πηγή

ΓΕΣ/ΔΙΣ "Επίτομη Ιστορία του Ελληνο-ιταλικού και Ελληνογερμανικού πολέμου" 1985
Α.Δ. Κόκκορη "Στρατιωτική Ιστορία" 1973

Το πρώτο ραντάρ, οι μυστικές υπηρεσίες και ο Έλληνας εφευρέτης του

Εκατοστομετρικό ραντάρ του Έλληνα καθηγητή Παύλου Σαντορίνη (Πηγή)

Το 1942 εμφανίστηκε το ραντάρ, μία πρωτοποριακή εφεύρεση που ανέτρεψε τις ισορροπίες του Πολέμου, γέρνοντας την πλάστιγγα υπέρ των Συμμαχικών Δυνάμεων. Το συγκεκριμένο ραντάρ έδινε τη δυνατότητα του εντοπισμού εχθρικών αεροσκαφών σε αρκετά μεγάλες αποστάσεις και την τεχνογνωσία του διέθετε εκείνη την εποχή μόνο η Μ. Βρετανία. Αν και ευρέως «πατέρας» του θεωρείται ο Αγγλος Ρόμπερτ Ουάτσον Ουάτ, το Εκατοστομετρικό ραντάρ εφευρέθηκε λίγα χρόνια νωρίτερα, από τον Ελληνα Καθηγητή Φυσικής Παύλο Σαντορίνη.

Το 1969 οι Αγγλοι τίμησαν τον Σαντορίνη και καθυστερημένα παραδέχθηκαν ότι ανακάλυψαν το ραντάρ δύο χρόνια αργότερα από τον ίδιο. Αυτό που δεν αποκάλυψαν όμως, ήταν ότι το 1940 τους είχαν δοθεί τα σχέδια.

Ο επιστημονικός πόλεμος για την επικράτηση στους αιθέρες

Η ιστορία του ραντάρ, μοιάζει βγαλμένη από κατασκοπικές ταινίες. Εφευρέτες, μοιραίες γυναίκες και Μυστικές Υπηρεσίες έδωσαν μάχη πριν και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για το ποιος θα αποκτήσει πρώτος την τεχνογνωσία που θα του έδινε ξεκάθαρη υπεροχή στους αιθέρες και συγκριτικό πλεονέκτημα στον πόλεμο. Από τις παραμονές ακόμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Βρετανία και Ναζιστική Γερμανία, ξεκίνησαν ένα αγώνα δρόμου, για το ποιος θα ανακαλύψει πρώτος τον τρόπο και το μέσο για να εντοπίζει από μακριά τις εναέριες εχθρικές δυνάμεις.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου και οι δύο πλευρές πειραματίζονταν μυστικά, ήδη από τα μέσα του ’30 με τα ραδιοκύματα. Πριν από την ανακάλυψη του ραντάρ μεγάλης ισχύος, η αεράμυνα χρησιμοποιούσε παρατηρητές με κυάλια και γιγαντιαία χωνιά με πρωτόγονα ακουστικά συστήματα, για την ανίχνευση των εχθρικών αεροσκαφών. Με το ξέσπασμα του πολέμου εμφανίστηκαν τα πρώτα ραντάρ.

Ήταν θεόρατα και αρχικά λειτουργούσαν με ηλεκτρομαγνητικά πεδία 5 μέτρων και 1 έως 1,5 μέτρου στη συνέχεια. Η εμβέλειά των πρωτόγονων αυτών ραντάρ έφτανε μόλις τα 10 χλμ. και λόγω του μεγέθους τους, αποτελούσαν εύκολη λεία για τα βομβαρδιστικά. Την ίδια στιγμή, το 1936, ο Σαντορίνης διενεργούσε στο Παλαιό Φάληρο πειράματα με το Ελληνικό εκατοστομετρικό ραντάρ, με πεδία μόλις των 5 και 10 εκατοστών, σε μία εκπληκτική εμβέλεια των 150 έως 200 χλμ.

Η ενδιαφέρουσα συνέχεια στην Πηγή

Ο μυστικός πόλεμος στην Ελλάδα της γερμανικής κατοχής

Το 2012 έφυγε από τη ζωή ένας  αγνός πατριώτης και άξιος Έλληνας. Υπήρξε ένας διακεκριμένος επιστήμονας κοινωνιολόγος και συγγραφέας ο αείμνηστος Ρήγας Ρηγόπουλος που "έσβησε" αθόρυβα στις 6 του Απρίλη, σε ηλικία 98 ετών.

Αναδημοσιεύσω λίγα λόγια για την περιπετειώδη δράση του στην κατοχή αλλά και για την μετέπειτα ζωή του. Γιατί στην Κατοχή δούλεψαν πολλοί για την απελευθέρωση και όχι μόνο το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ που τα τελευταία χρόνια οι "αριστερόστροφοι" συγγραφείς τους παρουσιάζουν  να "μονοπωλούν" τους αγώνες της Αντίστασης.

"Γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1914. Διπλωματούχος της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ), έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Κατά την Κατοχή, ήταν αρχηγός της ανεξάρτητης (αρνήθηκε βρετανική χρηματοδότηση) και απολιτικής αντιστασιακής οργάνωσης "Ελληνική Πατριωτική Εταιρία", γνωστής ως "Υπηρεσία 5-165", που έστελνε πληροφορίες στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Οι σύμμαχοι βύθισαν 55 πλοία, για τα οποία η "5-165" είχε διαβιβάσει στοιχεία απόπλου και διαδρομής.

Μετά την ανακάλυψη του ασυρμάτου και τη σύλληψη έξι μελών της Οργάνωσης, που αργότερα εκτελέστηκαν, ο Ρηγόπουλος διέφυγε στη Μέση Ανατολή, με σκοπό να φέρει νέον ασύρματο. Εκεί κατατάχτηκε στον Ιερό Λόχο, ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, εκπαιδεύτηκε ως καταδρομέας κι έπεσε με αλεξίπτωτο στη Σάμο.

Στη συνέχεια, ανέλαβε κυβερνήτης εξοπλισμένου επιταγμένου καϊκιού σφουγγαράδων, οι οποίοι αποτελούσαν και το πλήρωμά του, που από την Αλεξάνδρεια και τις τουρκικές ακτές έκανε επιχειρήσεις και σαμποτάζ στο Αιγαίο.

"Παριστάναμε τους ψαράδες"

Ως μέρος του Αγγλοελληνικού Στολίσκου (Anglo-Hellenic Flotilla), μετέφερε πολεμιστές και εφόδια στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, με ταχύτητα οχτώ μιλίων την ώρα.

«Μας είπαν ότι ο πόλεμος ο δικός μας θα ήταν ανορθόδοξος, ότι θα είμαστε πειρατές. Σηκώναμε την τούρκικη σημαία στα τούρκικα ύδατα και σε αυτά που ήταν υπό γερμανική κατοχή παριστάναμε τους ψαράδες», είχε διηγηθεί ο Ρηγόπουλος.

«Μια μέρα ένας άλλος καπετάνιος κατέλαβε ένα πολύ μεγαλύτερο γερμανικό πλοίο, σαν πειρατής, με ρεσάλτο. Μας το έφερε εκεί που γιορτάζαμε το Πάσχα, σε τουρκικά ύδατα, υπό την προστασία του Αλλάχ», έλεγε. 

Στο ξερονήσι του Αιγαίου Κίναρος ύστερα από επιχείρηση καταστροφής εχθρικών παρατηρητηρίων. Από δεξιά, ο κυβερνήτης του ιστιοφόρου LS 24, Ρήγας Ρηγόπουλος μαζί με κατοίκους του νησιού.

 (Αρχείο Πολ. Μουσείου)

Ο Ρήγας Ρηγόπουλος έδρασε σε όλα τα νησιά των Δωδεκανήσων και κυριότερα στη Ρόδο, ενώ το 1947-48, ως νομάρχης Ιωαννίνων, σταμάτησε τις εκτοπίσεις από το Νομό του.

Αργότερα, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και με το ραδιόφωνο, ενώ διετέλεσε και οικονομικός σύμβουλος εταιρειών. 

Έγραψε: "Κοινωνία, καθολικά ψυχοπνευματικά φαινόμενα και κοινωνική αγωγή" (1954), "Αριστεροχειρία, Αγωγή των αριστερόχειρων παιδιών" (ανακοίνωση στην Ακαδημία Αθηνών, 1977), καθώς και τα λογοτεχνικά "Βωμός", "Προς την Κορφή", "Τούλπα", "Αλοΐσιος Μπερτράν" κ.ά.

Τιμήθηκε το 1973 με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, για το βιβλίο του "Μυστικός Πόλεμος, Ελλάδα-Μέση Ανατολή 1940-1945", που μεταφράστηκε και στ' Αγγλικά. Επίσης του απονεμήθηκε ο Χρυσός Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα,  μετάλλια Εθνικής Αντίστασης κ.ά."

Περιγράφει ο ίδιος για τη ζωή του και την εκπαίδευσή του στον Ιερό Λόχο σε συνέντευξη που είχε δώσει το 2007 και που αξίζει να διαβαστεί. 

Στο  αρχείο του Πολεμικού Μουσείου μέσα στα ιστορικά ντοκιμαντέρ, υπάρχει και ένα 15λεπτο που αναφέρεται στις αγλλοελληνικές ημιολίες και τους χώρους δράσης τους

Όσο για το Μυστικό Πόλεμο  κατά τη διάρκεια της κατοχής, δείτε ένα πολύ καλά τεκμηριωμένο ντοκιμαντέρ  του αρχείου της ΕΡΤ. Αναφέρεται η αντιστασιακή δραστηριότητα των οργανώσεων πληροφοριών, που με τους παράνομους ασύρματους, πραγματοποιούσε παρακολουθήσεις των κινήσεων του εχθρού, των σιδηροδρόμων, των αεροδρομίων, των λιμανιών, με σκοπό οι πληροφορίες να αξιοποιηθούν από τις συμμαχικές δυνάμεις, ενώ περιγράφεται η αυτοθυσία των μελών τους.

Παρουσιάζονται οι γνωστές μυστικές οργανώσεις-«Προμηθέας-2», «Μίδας 614», «Ομάδα Πληροφοριών Νικήτας», ομάδα του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΙΒΑΝΩΦ κ.ά.-, αλλά και εκείνες οι άγνωστες, που έδρασαν στα απομακρυσμένα νησιά Γιάρο, Χίο, Λέσβο, Σύρο κ.α.

Προβάλλονται οι δολιοφθορές που προκλήθηκαν από το αντάρτικο στα ορυχεία χρωμίου, από τα οποία οι Γερμανοί εξόρυσσαν την πρώτη ύλη για την πολεμική τους βιομηχανία, τα σαμποτάζ σε σιδηροδρομικές αρτηρίες, καθώς και η επεισοδιακή απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε στα Ανώγεια Κρήτης. Συνοδευμένα όλα από πλούσιο εποπτικό υλικό και από τις μαρτυρίες των αντιστασιακών.

Ανιχνευτής

Commandos! Πολεμώντας στα μετόπισθεν του εχθρού

Στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, που πλέον φαντάζει στις νεότερες γενιές σαν μια πολύ παλιά ιστορία, γενναίοι άνδρες και γυναίκες πολέμησαν για τα ιδανικά τους, την ελευθερία, τ' ανθρώπινα δικαιώματα. Και οι δύο πλευρές πολέμησαν, και δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει.

Υπήρξαν γενναίοι και από τις δύο πλευρές! Και αυτό δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει. Αλλά για ποιο σκοπό πολέμησαν, είναι κάτι που πολλά μπορούν να ειπωθούν. 

Η συμμαχία του Άξονα, περιβλήθηκε με πομπώδεις ιδέες περί νέου κόσμου, καλύτερης κοινωνίας, που δεν έχουν θέση οι αδύναμοι και οι κατώτεροι! Φανταχτερές ιδέες, που ενθουσίαζαν τα πλήθη της χιτλερικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας. Ενθουσίαζαν τους οπαδούς και ονειροπόλους της πάλαι ποτέ κραταιάς Αγίας Ρωμαϊκής Γερμανικής Αυτοκρατορίας ή της αρχαιότερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και όχι μόνο. Το όραμα ήταν η Παντοκρατορία. Μετά την εκκαθάριση των ..μιασμάτων, ένας νέος κόσμος θα ξεπετιόταν και μια άξια φυλή θα επικρατούσε.

Από την άλλη πλευρά, οι λαοί που αισθάνονταν ήδη την κατοχή της πατρίδας τους από τον κατακτητή ή την απειλή γι αυτό, συσπειρώθηκαν σε συμμαχία για να τον αντιμετωπίσουν. Πολεμούσαν για την επιβίωσή τους, για την ελευθερία τους, για την ζωή τους. Δεν θα επεκταθώ όμως στην ιστορία ούτε στην ερμηνεία πολιτικών εννοιών  γιατί εύκολα μπορεί κάποιος να ανατρέξει σε πηγές και να διαβάσει τα γεγονότα. Άλλωστε ο πόλεμος δεν έγινε μόνο για ιδέες, αλλά και για πολλά διαπλεκόμενα συμφέροντα.

Θα επικεντρωθώ σε επιχειρήσεις θαρραλέων ανδρών, που όχι αψηφώντας, αλλά ελέγχοντας τον κίνδυνο, τολμούσαν  να μπαίνουν στα μετόπισθεν των Ναζί και να προκαλούν γερές ζημιές. Και οι Γερμανοϊταλοί έκαναν ανάλογες ενέργειες, αλλά όχι στο βαθμό των συμμάχων.

Πρωτοπόροι και πρόγονοι των σύγχρονων Ειδικών Δυνάμεων υπήρξαν οι SAS, όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενα άρθρα. Πάλι εδώ, θα αναρτήσω ιστορικά ντοκιμαντέρ, που παρουσιάζουν καταδρομικές επιχειρήσεις, άγνωστες σε πολλούς, που ανέλαβαν κατά τη διάρκεια του πολέμου, για να καταστρέψουν κομμάτια της πολεμικής μηχανής του Άξονα.

Επιχειρήσεις, που στη συνέχεια καταγράφηκαν και διαμόρφωσαν την σύγχρονη τακτική των Ειδικών Δυνάμεων όπως:

• Διείσδυση εντός της εχθρικής περιοχής και οργάνωση βάσης επιχειρήσεων στα μετόπισθεν του εχθρού
• Ειδική Αναγνώριση
• Προσβολή εχθρικών εγκαταστάσεων και εχθρικού προσωπικού
• Κατάληψη εδαφών τακτικής σημασίας και διατήρησή τους, μέχρι συνένωσης με φίλια στρατεύματα
• Οργάνωση ανταρτοπόλεμου με την υποστήριξη του ντόπιου πληθυσμού.

Τέτοιες επιχειρήσεις έγιναν στην Ευρώπη  στα μέσα και προς το τέλος του πολέμου. Όχι χωρίς απώλειες όμως. Γερμανικές μονάδες ασφάλειας μετόπισθεν, μπόρεσαν σε ορισμένες περιπτώσεις να τους εντοπίσουν και να τους συλλάβουν. 

Και τότε ξεκινούσε ο δρόμος του μαρτυρίου τους, γιατί ο Χίτλερ, γνωρίζοντας την ζημιά που προκαλούσαν, είχε εκδώσει την περιβόητη διαταγή για την άμεση εκτέλεση των κομάντος που συλλαμβανόντουσαν, ακόμη και αν φορούσαν στολές με τα εθνικά τους διακριτικά. Διαταγή που καταπατούσε όλους τους γνωστούς νόμους και συνθήκες του πολέμου. Δεν ήταν και η μοναδική!

Σε μία δε ανεπιτυχή επιχείρηση, 31 μαχητές βασανίστηκαν, κατακρεουργήθηκαν και εκτελέστηκαν. Αυτό οι SAS δεν το ξέχασαν ποτέ!

Ήξεραν λοιπόν όλοι οι κομάντος ότι αν συλληφθούν, δεν υπάρχει σωτηρία! Και όμως, τολμούσαν! Γιατί, " Ο Τολμών Νικά"! (Who Dares Wins)

Ανιχνευτής

Η μάχη του Μογκαντίσου 1993.

 

Αμερικανικό ελικόπτερο  Black Hawk  πάνω από την Σομαλία τον Σεπτέμβριο του 1993, ένα μήνα πριν από την μάχη του Μογκαντίσου (Πηγή φωτογραφίας)

Ήταν 3 Οκτωβρίου του 1993, όταν έγινε κάτι που κανείς δεν περίμενε, από την πλευρά των Αμερικανών.

Οι αμερικανικές ειδικές δυνάμεις βρίσκονταν στη Σομαλία για την εκτέλεση της επιχείρησης "Gothic Serpent" που αφορούσε στη σύλληψη ενός τοπικού πολέμαρχου, του Mohamed Farrah Aidid.

Η Σομαλία σπαραζόταν από τον εμφύλιο πόλεμο που δυστυχώς κρατάει ακόμα και σήμερα. Οι Αμερικανοί είχαν σχεδιάσει την επιχείρηση να διαρκέσει για 60 λεπτά περίπου. Αυτό στα χαρτιά. Στην πράξη τα γεγονότα τους διέψευσαν και αποδείχτηκε, ότι όσο καλά και αν είναι κάποιος εκπαιδευμένος, πρέπει να προετοιμάζεται σωστά και να μην υποτιμά ποτέ τον αντίπαλο, που στην προκειμένη περίπτωση ήταν οι Σομαλοί αντάρτες.

Οι Rangers, οι Delta Force, οι SEALs και όλοι όσοι συμμετείχαν πήραν ένα γερό μάθημα τότε για την αλαζονεία τους που τους οδήγησε στην ελλειπή προπαρασκευή τους.

Μόλις  ελικόπτερα τύπου Black Hawk που τους συνόδευαν έπεσαν από πυρά RPG-7, η κατάσταση άλλαξε ραγδαία σε βάρος των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων. Διαβάστε όμως σε λεπτομέρεια την ιστορία, πιέζοντας τον σύνδεσμο "Μογκαντίσου 1993". Θα εκπλαγείτε για μια ακόμη φορά, όσοι δεν ξέρετε το γεγονός, από τις αστοχίες των Αμερικανών. Μαύρη σελίδα που δεν θέλουν να την θυμούνται.

Γυρίστηκε το 2001 και ταινία, που μπορείτε να δείτε ΕΔΩ

Ανιχνευτής