Σε παλιότερο άρθρο είχε παρουσιασθεί η επιχείρηση "Anglo" που αφορούσε στην προσβολή των ιταλικών αεροδρομίων της Ρόδου, τον Σεπτέμβριο του 1942 από βρετανούς κομάντος.
 |
| Ιταλοί σμηνίτες, κρύβουν μια τορπίλη σε επιχωματωμένη αποθήκη στο αεροδρόμιο του Γαδουρά (Πηγή) |
Ένας φίλος αναγνώστης είχε την καλοσύνη τότε, να μου στείλει τη διεύθυνση ιταλικής ιστοσελίδας που αναφέρεται σε ιστορικά στρατιωτικά θέματα, μεταξύ των οποίων και στη συγκεκριμένη επιχείρηση. Περίμενα μέχρι τώρα, για να παρουσιάσω τις ίδιες μέρες που έγινε ή επιχείρηση, τα νέα στοιχεία.
 |
| Σπάνια φωτογραφία που δείχνει το αεροδρόμιο του Γαδουρά, στο οποίο έχει προσγειωθεί ένα γερμανικό Dornier 17 P1, τον Μάιο του 1941, λίγο πριν την μάχη της Κρήτης (Πηγή) |
Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ανάλυση που κάνει ο Ιταλός συγγραφέας του άρθρου, γιατί μας δίνει μια σαφή εικόνα πως είδαν την επιχείρηση οι Ιταλοί. Ας δούμε λοιπόν τι λέει η ..άλλη πλευρά, μέσα από μια συνοπτική και σχετικά ελεύθερη μετάφραση:
Γράφει ο κ. Luciano Alberghini Maltoni
"Τη νύκτα της 13 Σεπτεμβρίου του 1942, βρετανικά τμήματα καταδρομών, κατόρθωσαν να διεισδύσουν με επιτυχία στα δύο αεροδρόμια της Ρόδου, καταστρέφοντας αρκετά αεροσκάφη. Η δράση τους δεν ανέτρεψε την ισορροπία δυνάμεων του αέρα, αλλά φυσικά ήταν μια μοναδική επιχείρηση! Αν και μπορεί να φαίνεται ένα ασήμαντο επεισόδιο του πολέμου, για έναν ιστορικό, είναι υψίστης σημασίας από στρατιωτικής άποψης, λόγω της ιδιαιτερότητάς του και των έμμεσων επιπτώσεων που επέφερε μακροπρόθεσμα.
Αυτό το σαμποτάζ προκάλεσε τότε μεγάλη ανησυχία στους αρμόδιους στρατιωτικούς κύκλους . Επέδρασε αρνητικά στην ψυχολογία των Ιταλών στρατιωτών και δημιούργησε ανασφάλεια. Δέκα άνδρες του εχθρού μπόρεσαν να περάσουν σε καλά φυλασσόμενους χώρους και ξεγέλασαν εκατοντάδες στρατιώτες μας. Τους ταπείνωσαν μέσα στο ίδιο τους το σπίτι! Ήταν κάτι διαφορετικό από ό,τι συνέβη στη Βόρειο Αφρική με την κατάρρευση του μετώπου.
Η δράση των Βρετανών καταδρομέων στη Ρόδο, δείχνει μια ριζική αναθεώρηση του δόγματός τους μετά την αποτυχία τους στο Καστελόριζο. Η συμμαχική διοίκηση με το αναθεωρημένο δόγμα της περί καταδρομών, κατόρθωσε να εγκλωβίσει περίπου 50.000 Γερμανούς στο Αιγαίο, μέχρι το 1945.
Γιατί οι Βρετανοί διάλεξαν να προσβάλουν αυτά τα πολύ καλά φρουρούμενα αεροδρόμια; Γιατί η ιταλική Αεροπορική Διοίκηση Αιγαίου δεν ήταν σε θέση να εμποδίσει τέτοιου είδους εχθρικές ενέργειες; Γιατί τα ιταλικα σχέδια άμυνας και ασφάλειας των αεροδρομίων δεν εφαρμόσθηκαν; Για ν' απαντήσουμε σ' αυτά τα ερωτήματα, πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν και στις συνθήκες που επικρατούσαν τότε στο Αιγαίο.
Σύντομη ιστορική ανασκόπιση της στρατιωτικής κατάστασης
Αν και τα Δωδεκάνησα αποτελούσαν εκείνη την εποχή, μια εξαιρετική βάση επιχειρήσεων για τις ιταλικές δυνάμεις από όπου θα μπορούσαν να προσβάλουν με αεροπορία και ναυτικό τις πηγές ανεφοδιασμού των Βρετανών στη Μέση Ανατολή, αυτή η ευκαιρία έμεινε εν μέρει ανεκμετάλλευτη.
Το σκηνικό στο Αιγαίο άλλαξε ριζικά μετά την ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδας το 1940. Οι Άγγλοι κατόπιν συμφωνίας με τους Έλληνες, άρχισαν να χρησιμοποιούν πολλές ναυτικές και αεροπορικές ελληνικές βάσεις στην περιοχή, περιλαμβανομένης και της Κρήτης. Έτσι στο Αιγαίο, οι Ιταλοί έχασαν την απόλυτη επιρροή και υπεροχή. Η ιταλική κεντρική διοίκηση, επικεντρώθηκε περισσότερο στην βορειοαφρικανική εκστρατεία και στον ατυχή πόλεμο με την Ελλάδα και δεν σκέφτηκε να εκμεταλλευτεί τις δυνάμεις της στα Δωδεκάνησα αποτελεσματικά, ώστε να προσβάλει τις θαλάσσιες επικοινωνίες του εχθρού.
Συνολικά οι ιταλικές δυνάμεις στο Αιγαίο ανέρχονταν σε 40.000 άνδρες και των τριών όπλων, οι περισσότεροι από τους οποίους ανήκαν στον στρατό ξηράς. Άνδρες όμως όχι καλά εκπαιδευμένοι και προετοιμασμένοι για μάχη, ζώντας κάτω από δύσκολες συνθήκες και ψυχολογικά πιεσμένοι, αναμένοντας για εχθρική εισβολή από τη θάλασσα. Τον Σεπτέμβριο του 1942 περισσότεροι από 5.000 στρατιώτες είχαν προσβληθεί από ελονοσία, αρρώστια ενδημική τότε στην περιοχή και είχαν τεθεί εκτός μάχης. Οι πυρετοί, οι αρρώστιες μαζί με τις άσχημες συνθήκες υγιεινής, υπέσκαπταν το ηθικό και την απόδοση του προσωπικού.
Τα νησιά ήταν γεμάτα με παράκτιες πυροβολαρχίες του ιταλικού βασιλικού ναυτικού, αλλά με πυροβόλα παρωχημένης τεχνολογίας και με προσωπικό που είχε ελλειπή εκπαίδευση στις βολές. Η μόνη αξιόλογη προσπάθεια που κατέβαλε το ιταλικό βασιλικό ναυτικό να αναπτύξει δυναμική κάποιας σημασίας, απέτυχε στα μέσα του Ιουλίου του 1940. Ο Ιταλός Α/ΓΕΝ ναύαρχος Cavagnari, αποφάσισε εκείνη την περίοδο να στείλει μοίρα πολεμικών πλοίων στη ναυτική βάση του Πόρτο Λάγο (Λακκί) στη Λέρο, με σκοπό την παρενόχληση των θαλάσσιων γραμμών ανεφοδιασμού των Βρετανών από τις ακτές της Βόρειας Αφρικής μέχρι το Αιγαίο. Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο τελείωσε άδοξα, στις 19 Ιουλίου του 1940, στα ανοιχτά του ακρωτηρίου Σπάθα της Κρήτης, όταν η ιταλική μοίρα συνάντησε βρετανικά αντιτορπιλικά. Η μάχη ήταν σύντομη και δραματική για τα ιταλικά πλοία. Το ένα πλοίο βυθίστηκε ενώ το άλλο βαριά χτυπημένο αποχώρησε.
Είναι προφανές ότι η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να προκαλέση ζημιά στο βρετανικό ναυτικό και στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις τους, ήταν η βασιλική αεροπορία. Η αεροπορία που εκτέλεσε πάνω από 5.000 πολεμικές αποστολές το διάστημα 1940-1943! Η αεροπορία που βομβάρδισε τις πετρελαιοπηγές στο Μπαχρέιν και επέστρεψε στη βάση της στο Γαδουρά της Ρόδου χωρίς ενδιάμεση στάση γι' ανεφοδιασμό!
Είναι ως εκ τούτου ξεκάθαρο γιατί οι Βρετανοί φοβόντουσαν τα ιταλικά πολεμικά αεροσκάφη, περισσότερο από το ιταλικό ναυτικό, που ήταν σχεδόν ανύπαρκτο στην περιοχή.
Στη Ρόδο υπήρχαν 3 στρατιωτικά αεροδρόμια, στα Μαριτσά, στον Γαδουρά και στην Κατταβιά. Η βρετανική πολεμική αεροπορία τα είχε στοχοποιήσει και έκανε προσπάθειες καταστροφής τους αρκετές φορές, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η μεγάλη απόσταση από τη Μέση Ανατολή και η βραδύτητα των βομβαρδιστικών τύπου Βίκερς-Ουέλινγκτον επέτρεπε την εύκολη παρεμβολή και αποτροπή τους από τα ιταλικά μαχητικά αεροσκάφη CR-42 και G-50. Οι Βρετανοί τον Μάρτιο του 1942 επιχείρησαν και με συνδυασμένη ενέργεια ναυτικού-αεροπορίας να προσβάλουν με ναυτικά πυρά το λιμάνι της Ρόδου, χρησιμοποιώντας 8 αντιτορπιλικά, ενώ ταυτόχρονα βομβάρδισαν τα αεροδρόμια. Και πάλι το πλήγμα δεν ήταν αποτελεσματικό. Η αεράμυνα των αεροδρομίων, η διασπορά των αεροσκαφών και τα προστατευτικά οχυρωματικά έργα, απέτρεψαν σοβαρές ζημιές. Έτσι οι Βρετανοί στράφηκαν σε άλλους τρόπους ενεργείας από ξηρά.
Η ανωτάτη ιταλική στρατιωτική διοίκηση του Αιγαίου, (Egeomil) είχε ήδη προειδοποιηθεί από το ιταλικό Γενικό Επιτελείο (προφητικά) για πιθανή καταδρομική ενέργεια των Βρετανών με απόρρητο έγγραφο από την προηγούμενη χρονιά και είχε λάβει οδηγίες για αύξηση και βελτίωση των μέτρων ασφαλείας των αεροδρομίων. Προς τούτο είχε διατεθεί επιπλέον δύναμη 200 ανδρών στη Ρόδο.
Παρ' όλα αυτά, η στρατιωτική διοίκηση Αιγαίου, θεωρούσε πιο πιθανή μια μαζική αεραπόβαση ή αποβατική ενέργεια των Βρετανών, όπως είχε συμβεί στο Καστελόριζο τον Φεβρουάριο του 1941 και προετοίμασε σχέδια διασποράς και προσανατόλισε προς αυτή την κατεύθυνση την αμυντική οργάνωση, για την αντιμετώπισή τους, εκτιμώντας ότι οι πράξεις σαμποτάζ θα παρενοχλούσαν μεν, αλλά δεν θα ήταν ιδιαίτερα απειλητικές.
Εκείνη την χρονική περίοδο στο αεροδρόμιο του Γαδουρά, υπηρετούσαν 528 άνδρες της βασιλικής αεροπορίας, (163 τεχνικοί και 365 διοικητικό προσωπικό), 106 οπλίτες πεζικού και 20 χωροφύλακες Carabinieri.
Στο αεροδρόμιο επανδρώνονταν 31 σκοπιές, (25 του στρατού και 6 της αεροπορίας) και υπήρχαν 4 μικτές περίπολοι ασφαλείας των 6 ανδρών η κάθε μία ( 5 σμηνίτες και 1 χωροφύλακας). Από τους 650 παρόντες άνδρες, καθημερινά μόνο το 10% αναλάμβανε τα καθήκοντα ασφαλείας. Ο οπλισμός τους περιλάμβανε επαναληπτικά τυφέκια 91/38, με ξιφολόγχη, 2-3 χειροβοβμίδες ανά οπλίτη, ενώ οι χωροφύλακες είχαν επιπλέον και πιστόλια Beretta 9. Κανένας δεν έφερε αυτόματα τύπου ΜΑΒ. Ο στρατιώτης-σκοπός που τυχόν θα αντιμετώπιζε κομάντος, είχε να επιτηρεί τον χώρο στάθμευσης 10 αεροσκαφών σε ένα μέτωπο 150 μέτρων και χωρίς φακό!
Επιπλέον για να υπάρχει πιο σαφής εικόνα της κατάστασης, εκείνες τις ημέρες γίνονταν έργα επέκτασης του αεροδιαδρόμου του Γαδουρά και στο εργοτάξιο δούλευαν αρκετοί ντόπιοι εργάτες που μεταξύ τους σίγουρα θα υπήρχαν και κατάσκοποι των Βρετανών. Ο φράκτης προς τη μεριά της θάλασσας ήταν ολοκληρωμένος, αλλά προς το εσωτερικό, από την ΒΑ πλευρά ήταν ανοικτός για τη διασπορά των αεροσκαφών. Καλό το μέτρο σε περίπτωση βομβαρδισμού, αλλά πολύ άσχημο για την αντιμετώπιση παρεισάκτων.
Στο αεροδρόμιο των Μαριτσών την ίδια περίοδο, υπηρετούσαν 698 αεροπόροι, 122 στρατιώτες του πεζικού και 15 χωροφύλακες Οι σκοποί ήταν 35 και οι περίπολοι ασφαλείας 18. Ένα τμήμα επιφυλακής των 30 ανδρών βρισκόταν σε φυλάκιο και άλλο ένα έξω από το αεροδρόμιο, σε αποθήκη πυρομαχικών. Τα αεροσκάφη ήταν διεσπαρμένα και φυλλάσσονταν από σκοπούς και περιοδικά ελέγχονταν από περιπόλους ασφαλείας. Το αεροδρόμιο ήταν περιφραγμένο από ημιτελή συρμάτινο φράκτη, λόγω έλλειψης συρματοπλέγματος και βέβαια αυτό ήταν υπέρ των καλά εξοπλισμένων και εκπαιδευμένων κομάντος.
Η καταδρομική ενέργεια
Οι κομάντος ξεκίνησαν με το ελληνικό υποβρύχιο "Παπανικολής" από το λιμάνι της Βηρυτού στις 31 Αυγούστου του 1942. Το καταδρομικό τμήμα συγκροτήθηκε από 10 καταδρομείς και 2 πολίτες Ροδίτες, που θα χρησιμοποιούνταν σαν οδηγοί. Ο διοικητής ήταν ο Βρετανός λοχαγός Άλλοτ, πλαισιωμένος από ένα Έλληνα λοχαγό, ένα Βρετανό υπολοχαγό, ένα Έλληνα υπολοχαγό, ένα Βρετανό λοχία, ένα δεκανέα και 4 οπλίτες. Οι Ροδίτες που είχαν φύγει από το νησί τον Νοεμβριο του 1941, θα παρέμεναν μετά την καταδρομή εκεί.
Οι κομάντος προσγειαλώθηκαν το βράδυ της 4 Σεπτεμβρίου σε μια απομακρυσμένη περιοχή του νησιού, γνωστή σαν "Κλεισούρα του Κούμελου" (Κόλπος του Αρχάγγελου) χρησιμοποιώντας κανό "Folboat" ένα από τα προτιμώμενα μέσα των κομάντος της Μέσης Ανατολής (Middle East Commandos, MEC) .Το 1944 με τέτοια κανό διείσδυσαν στο Λιμάνι της Λέρου και κατέστρεψαν 2 ιταλικά πολεμικά πλοία και μετά συνελήφθησαν από τους Γερμανούς.
Οι κομάντος ήταν οπλισμένοι με πιστόλια Webley Scott, χειροβομβίδες, υποπολυβόλα Τόμσον εκρηκτικά και πυροκροτητές χρόνου. Έκρυψαν τα σκάφη τους στις 5 και 6 του μήνα σε μια σπηλιά κοντά στον Αγ. Γεώργιο Μαλώνας Το βράδυ της 6 Σεπτεμβρίου κινήθηκαν προς το στόχο τους αφού χωρίσθηκαν σε δύο ομάδες, μια για το Γαδουρά και μια για Μαριτσά. Αφού έφθασαν στον προορισμό τους κατέλαβαν δεσπόζοντα σημεία παρατήρησης και παρακολουθούσαν το στόχο τους για αρκετές ημέρες με κυάλια κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Το σχέδιό τους προέβλεπε την επανένωσή τους μετά το σαμποτάζ στην ίδια σπηλιά και την αποχώρησή τους μεταξύ 16 και 18 Σεπτεμβρίου. Μεταξύ τους επικοινωνούσαν με φωτεινά συνθηματικά. Πράγματι το βράδυ της 18 Σεπτεμβρίου μια ιταλική ακταιωρός επιτέθηκε χωρίς επιτυχία σε ένα εχθρικό υποβρύχιο στον κόλπο του Αρχαγγέλου. Σαν ημέρα της προσβολήςς ορίσθηκε η νύκτα της 13ης Σεπτεμβρίου διότι ήταν ασέληνη και συνέπεσε να είναι και συνεφιασμένη.
Στο Γαδουρά οι 5 κομάντος άρχισαν την ενέργειά τους γύρω στις 22.30, τοποθέτησαν για παραπλάνηση εκρηκτικά γεμίσματα σε μια αποθήκη προς τα βορειοδυτικά έξω από το αεροδρόμιο και κατόπιν διείσδυσαν από βόρεια, πλησιάζοντας σε πρώτο χρόνο 3 αεροσκάφη Cant Z 1007 στα οποία έβαλαν εκρηκτικά στη δεξαμενή καυσίμων. Γρήγορα και ανενόχλητα έφτασαν την βορειοανατολική πλευρά του αεροδρομίου κοντά στο ρέμα, όπου τοποθέτησαν εκρηκτικά κάτω από τρία καταδιωκτικά G 50, δύο CR 42 και ένα Cant Z 1007.
Κατά την αποχώρησή τους έπεσαν πάνω σ' ένα σκοπό τον στρατιώτη Falone Camillo. Σύμφωνα με όσα ο ίδιος κατέθεσε κατά την προανάκριση, γύρω στις 2400 άκουσε ένα θόρυβο να προέρχεται από ένα αεροσκάφος και έκανε αναγνώριση. Είδε ένα μικρό άσπρο σκυλάκι και απέδωσε τον θόρυβο σ' αυτό.. Έβαλε το όπλο του στον ώμο, αλλά ξαφνικά είδε δύο άνδρες με στολή ερήμου να τον πλησιάζουν με ταχύτητα και τα όπλα προτεταμένα λέγοντας του στα ιταλικά, "σκάσε ή σε καθαρίζουμε". Ο στρατιώτης ισχυρίστηκε ότι λυποθύμισε από το φόβο του και δεν πρόλαβε να πυροβολήσει στον αέρα με το όπλο του, που ήταν γεμάτο. Αφού συνήλθε μετά από 15 λεπτά, έτρεξε στη σκηνή του διμοιρίτη του και του ανέφερε το συμβάν. Αμέσως δόθηκε γενικός συναγερμός και κλήθηκε το τμήμα άμεσης αντίδρασης εναντίον αλεξιπτωτιστών.
Ενώ είχαν συγκεντρωθεί όλοι και άρχισαν χωρισμένοι σε περιπόλους να ερευνούν το αεροδρόμιο, ξεκίνησε μια σειρά εκρήξεων, με διαλείματα των 5 λεπτών μεταξύ τους. Τρία G 50, δύο CR 42 και δύο Cant Z 1007 καταστράφηκαν ολοσχερώς, ενώ δύο άλλα έπαθαν μεγάλη ζημιά. Μέχρι τις 2 τα ξημερώματα έκαιγαν οι φωτιές παρά την προσπάθεια των πυροσβεστικών οχημάτων.
Εν ολίγοις 5 άνδρες, εκτέλεσαν καταδρομή μέσα σε 40 λεπτά, έκαναν σαμποτάζ σε 9 αεροσκάφη, προχώρησαν κοντά στα δύο χιλιόμετρα απαρατήρητοι μέσα στο αεροδρόμιο, πέρασαν σε απόσταση 100 μέτρων από τις σκηνές του προσωπικού, δεν βρήκαν καμιά αντίσταση και εξαφανίσθηκαν σαν αέρας μέσα στο βράδυ, όπως είχαν εμφανισθεί!
Τα πράγματα πήγαν λίγο διαφορετικά στα Μαριτσά. Οι κομάντος διείσδυσαν στο αεροδρόμιο από την νοτιοανατολική πλευρά από το χαντάκι που συνδέεται με το χείμαρο, αλλά δεν μπόρεσαν να τοποθετήσουν όλα τα εκρηκτικά λόγω των ιταλικών περιπόλων που κινούνταν. Στις 02.15 ακούστηκε μια έκρηξη αντιπερισπασμού έξω από το αεροδρόμιο, που προκάλεσε γενικό συναγερμό και αμέσως μετά αντήχησαν δύο ακόμη εκρήξεις που κατέστρεψαν ένα Cant Z 1007 και προκάλεσαν ζημιά σ' ένα άλλο.
Έτσι και στο Γαδουρά και στα Μαριτσά δεν έγινε ανταλλαγή πυρών και ούτε υπήρξαν απώλειες. Η ανωτάτη διοίκηση Αιγαίου αμέσως οργάνωσε την καταδίωξη των σαμποτέρ και κατόρθωσε μετά από δύο ημέρες να συλλάβει τους 8 κομάντος και τους 2 Ροδίτες οδηγούς. Οι δύο άλλοι προφανώς υποβοηθούμενοι από ντόπιους υποστηρικτές, κατόρθωσαν να διαφύγουν.
Μετέπειτα γεγονότα
Οι αιχμάλωτοι μετά τη σύλληψή τους αρνήθηκαν να δώσουν οποιαδήποτε πληροφορία και μεταφέρθηκαν στον Τάραντα, σε στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου. Στα υλικά τους βρέθηκε χάρτης 1:25.000 της περιοχής, γεγονός που έδειχνε την λεπτομερή προπαρασκευή τη επιχείρησης. Οι δύο Ροδίτες καταδικάστηκαν σε θάνατο, σαν συνεργάτες του εχθρού, αλλά μόνο ο μεγαλύτερος σε ηλικία εκτελέστηκε, ενώ ο μικρότερος λόγω του νεαρού της ηλικίας, παρέμεινε με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Η υπηρεσία πληροφοριών της Egeomil, συνέλαβε και φυλάκισε αρκετούς ντόπιους Ροδίτες με την κατηγορία της κατασκοπίας.
Ο ανάξιος στρατιώτης Falone πέρασε από στρατοδικείο για δειλία και εγκατάλειψη θέσεως ενώπιον του εχθρού. Η ανάκριση που ακολούθησε δεν κατέδειξε ευθύνη σε άλλους στρατιώτες. Εν τούτοις ευθύνη αναλογίσθηκε στον διοικητή του αεροδρομίου του Γαδουρά ο οποίος αντικαταστάθηκε. Το πόρισμα της έρευνας του γεγονότος κατέδειξε ότι:
Οι επιχειρήσεις στη Βόρειο Αφρική με τις περιπόλους μακράς ακτίνας δράσης και τους SAS να ενεργούν πίσω από τις εχθρικές γραμμές, δεν έγιναν δίδαγμα για την δημιουργία ειδικών τμημάτων ασφάλειας των αεροδρομίων και αντιμετώπισης σαμποτέρ. Αργότερα η άμυνα των αεροδρομίων ενισχύθηκε και ειδικά το 1943, όταν η ενδεχόμενη απόβαση των συμμάχων θεωρήθηκε επικείμενη. Με την ανάληψη της διοίκησης από τους Γερμανούς το κέντρο βάρους έπεσε στα αεροδρόμια της Κρήτης και στο αεροδρόμιο του Καλαμακίου και υποβαθμίστηκε η αξία των αεροδρομίων της Ρόδου.
Αναλύοντας και τις ενέργειες των κομάντος, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:
Ανιχνευτής
Πηγή
Γράφει ο κ. Luciano Alberghini Maltoni
"Τη νύκτα της 13 Σεπτεμβρίου του 1942, βρετανικά τμήματα καταδρομών, κατόρθωσαν να διεισδύσουν με επιτυχία στα δύο αεροδρόμια της Ρόδου, καταστρέφοντας αρκετά αεροσκάφη. Η δράση τους δεν ανέτρεψε την ισορροπία δυνάμεων του αέρα, αλλά φυσικά ήταν μια μοναδική επιχείρηση! Αν και μπορεί να φαίνεται ένα ασήμαντο επεισόδιο του πολέμου, για έναν ιστορικό, είναι υψίστης σημασίας από στρατιωτικής άποψης, λόγω της ιδιαιτερότητάς του και των έμμεσων επιπτώσεων που επέφερε μακροπρόθεσμα.
Αυτό το σαμποτάζ προκάλεσε τότε μεγάλη ανησυχία στους αρμόδιους στρατιωτικούς κύκλους . Επέδρασε αρνητικά στην ψυχολογία των Ιταλών στρατιωτών και δημιούργησε ανασφάλεια. Δέκα άνδρες του εχθρού μπόρεσαν να περάσουν σε καλά φυλασσόμενους χώρους και ξεγέλασαν εκατοντάδες στρατιώτες μας. Τους ταπείνωσαν μέσα στο ίδιο τους το σπίτι! Ήταν κάτι διαφορετικό από ό,τι συνέβη στη Βόρειο Αφρική με την κατάρρευση του μετώπου.
Η δράση των Βρετανών καταδρομέων στη Ρόδο, δείχνει μια ριζική αναθεώρηση του δόγματός τους μετά την αποτυχία τους στο Καστελόριζο. Η συμμαχική διοίκηση με το αναθεωρημένο δόγμα της περί καταδρομών, κατόρθωσε να εγκλωβίσει περίπου 50.000 Γερμανούς στο Αιγαίο, μέχρι το 1945.
Γιατί οι Βρετανοί διάλεξαν να προσβάλουν αυτά τα πολύ καλά φρουρούμενα αεροδρόμια; Γιατί η ιταλική Αεροπορική Διοίκηση Αιγαίου δεν ήταν σε θέση να εμποδίσει τέτοιου είδους εχθρικές ενέργειες; Γιατί τα ιταλικα σχέδια άμυνας και ασφάλειας των αεροδρομίων δεν εφαρμόσθηκαν; Για ν' απαντήσουμε σ' αυτά τα ερωτήματα, πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν και στις συνθήκες που επικρατούσαν τότε στο Αιγαίο.
Σύντομη ιστορική ανασκόπιση της στρατιωτικής κατάστασης
Αν και τα Δωδεκάνησα αποτελούσαν εκείνη την εποχή, μια εξαιρετική βάση επιχειρήσεων για τις ιταλικές δυνάμεις από όπου θα μπορούσαν να προσβάλουν με αεροπορία και ναυτικό τις πηγές ανεφοδιασμού των Βρετανών στη Μέση Ανατολή, αυτή η ευκαιρία έμεινε εν μέρει ανεκμετάλλευτη.
Το σκηνικό στο Αιγαίο άλλαξε ριζικά μετά την ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδας το 1940. Οι Άγγλοι κατόπιν συμφωνίας με τους Έλληνες, άρχισαν να χρησιμοποιούν πολλές ναυτικές και αεροπορικές ελληνικές βάσεις στην περιοχή, περιλαμβανομένης και της Κρήτης. Έτσι στο Αιγαίο, οι Ιταλοί έχασαν την απόλυτη επιρροή και υπεροχή. Η ιταλική κεντρική διοίκηση, επικεντρώθηκε περισσότερο στην βορειοαφρικανική εκστρατεία και στον ατυχή πόλεμο με την Ελλάδα και δεν σκέφτηκε να εκμεταλλευτεί τις δυνάμεις της στα Δωδεκάνησα αποτελεσματικά, ώστε να προσβάλει τις θαλάσσιες επικοινωνίες του εχθρού.
Συνολικά οι ιταλικές δυνάμεις στο Αιγαίο ανέρχονταν σε 40.000 άνδρες και των τριών όπλων, οι περισσότεροι από τους οποίους ανήκαν στον στρατό ξηράς. Άνδρες όμως όχι καλά εκπαιδευμένοι και προετοιμασμένοι για μάχη, ζώντας κάτω από δύσκολες συνθήκες και ψυχολογικά πιεσμένοι, αναμένοντας για εχθρική εισβολή από τη θάλασσα. Τον Σεπτέμβριο του 1942 περισσότεροι από 5.000 στρατιώτες είχαν προσβληθεί από ελονοσία, αρρώστια ενδημική τότε στην περιοχή και είχαν τεθεί εκτός μάχης. Οι πυρετοί, οι αρρώστιες μαζί με τις άσχημες συνθήκες υγιεινής, υπέσκαπταν το ηθικό και την απόδοση του προσωπικού.
Τα νησιά ήταν γεμάτα με παράκτιες πυροβολαρχίες του ιταλικού βασιλικού ναυτικού, αλλά με πυροβόλα παρωχημένης τεχνολογίας και με προσωπικό που είχε ελλειπή εκπαίδευση στις βολές. Η μόνη αξιόλογη προσπάθεια που κατέβαλε το ιταλικό βασιλικό ναυτικό να αναπτύξει δυναμική κάποιας σημασίας, απέτυχε στα μέσα του Ιουλίου του 1940. Ο Ιταλός Α/ΓΕΝ ναύαρχος Cavagnari, αποφάσισε εκείνη την περίοδο να στείλει μοίρα πολεμικών πλοίων στη ναυτική βάση του Πόρτο Λάγο (Λακκί) στη Λέρο, με σκοπό την παρενόχληση των θαλάσσιων γραμμών ανεφοδιασμού των Βρετανών από τις ακτές της Βόρειας Αφρικής μέχρι το Αιγαίο. Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο τελείωσε άδοξα, στις 19 Ιουλίου του 1940, στα ανοιχτά του ακρωτηρίου Σπάθα της Κρήτης, όταν η ιταλική μοίρα συνάντησε βρετανικά αντιτορπιλικά. Η μάχη ήταν σύντομη και δραματική για τα ιταλικά πλοία. Το ένα πλοίο βυθίστηκε ενώ το άλλο βαριά χτυπημένο αποχώρησε.
Είναι προφανές ότι η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να προκαλέση ζημιά στο βρετανικό ναυτικό και στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις τους, ήταν η βασιλική αεροπορία. Η αεροπορία που εκτέλεσε πάνω από 5.000 πολεμικές αποστολές το διάστημα 1940-1943! Η αεροπορία που βομβάρδισε τις πετρελαιοπηγές στο Μπαχρέιν και επέστρεψε στη βάση της στο Γαδουρά της Ρόδου χωρίς ενδιάμεση στάση γι' ανεφοδιασμό!
Είναι ως εκ τούτου ξεκάθαρο γιατί οι Βρετανοί φοβόντουσαν τα ιταλικά πολεμικά αεροσκάφη, περισσότερο από το ιταλικό ναυτικό, που ήταν σχεδόν ανύπαρκτο στην περιοχή.
 |
| Ιούνιος 1941. Αναμνηστική φωτογραφία της 281 Μοίρας της τότε ιταλικής βασιλικής αεροπορίας στο αεροδρόμιο του Γαδουρά (Πηγή) |
Η ανωτάτη ιταλική στρατιωτική διοίκηση του Αιγαίου, (Egeomil) είχε ήδη προειδοποιηθεί από το ιταλικό Γενικό Επιτελείο (προφητικά) για πιθανή καταδρομική ενέργεια των Βρετανών με απόρρητο έγγραφο από την προηγούμενη χρονιά και είχε λάβει οδηγίες για αύξηση και βελτίωση των μέτρων ασφαλείας των αεροδρομίων. Προς τούτο είχε διατεθεί επιπλέον δύναμη 200 ανδρών στη Ρόδο.
Παρ' όλα αυτά, η στρατιωτική διοίκηση Αιγαίου, θεωρούσε πιο πιθανή μια μαζική αεραπόβαση ή αποβατική ενέργεια των Βρετανών, όπως είχε συμβεί στο Καστελόριζο τον Φεβρουάριο του 1941 και προετοίμασε σχέδια διασποράς και προσανατόλισε προς αυτή την κατεύθυνση την αμυντική οργάνωση, για την αντιμετώπισή τους, εκτιμώντας ότι οι πράξεις σαμποτάζ θα παρενοχλούσαν μεν, αλλά δεν θα ήταν ιδιαίτερα απειλητικές.
Εκείνη την χρονική περίοδο στο αεροδρόμιο του Γαδουρά, υπηρετούσαν 528 άνδρες της βασιλικής αεροπορίας, (163 τεχνικοί και 365 διοικητικό προσωπικό), 106 οπλίτες πεζικού και 20 χωροφύλακες Carabinieri.
Στο αεροδρόμιο επανδρώνονταν 31 σκοπιές, (25 του στρατού και 6 της αεροπορίας) και υπήρχαν 4 μικτές περίπολοι ασφαλείας των 6 ανδρών η κάθε μία ( 5 σμηνίτες και 1 χωροφύλακας). Από τους 650 παρόντες άνδρες, καθημερινά μόνο το 10% αναλάμβανε τα καθήκοντα ασφαλείας. Ο οπλισμός τους περιλάμβανε επαναληπτικά τυφέκια 91/38, με ξιφολόγχη, 2-3 χειροβοβμίδες ανά οπλίτη, ενώ οι χωροφύλακες είχαν επιπλέον και πιστόλια Beretta 9. Κανένας δεν έφερε αυτόματα τύπου ΜΑΒ. Ο στρατιώτης-σκοπός που τυχόν θα αντιμετώπιζε κομάντος, είχε να επιτηρεί τον χώρο στάθμευσης 10 αεροσκαφών σε ένα μέτωπο 150 μέτρων και χωρίς φακό!
Επιπλέον για να υπάρχει πιο σαφής εικόνα της κατάστασης, εκείνες τις ημέρες γίνονταν έργα επέκτασης του αεροδιαδρόμου του Γαδουρά και στο εργοτάξιο δούλευαν αρκετοί ντόπιοι εργάτες που μεταξύ τους σίγουρα θα υπήρχαν και κατάσκοποι των Βρετανών. Ο φράκτης προς τη μεριά της θάλασσας ήταν ολοκληρωμένος, αλλά προς το εσωτερικό, από την ΒΑ πλευρά ήταν ανοικτός για τη διασπορά των αεροσκαφών. Καλό το μέτρο σε περίπτωση βομβαρδισμού, αλλά πολύ άσχημο για την αντιμετώπιση παρεισάκτων.
Στο αεροδρόμιο των Μαριτσών την ίδια περίοδο, υπηρετούσαν 698 αεροπόροι, 122 στρατιώτες του πεζικού και 15 χωροφύλακες Οι σκοποί ήταν 35 και οι περίπολοι ασφαλείας 18. Ένα τμήμα επιφυλακής των 30 ανδρών βρισκόταν σε φυλάκιο και άλλο ένα έξω από το αεροδρόμιο, σε αποθήκη πυρομαχικών. Τα αεροσκάφη ήταν διεσπαρμένα και φυλλάσσονταν από σκοπούς και περιοδικά ελέγχονταν από περιπόλους ασφαλείας. Το αεροδρόμιο ήταν περιφραγμένο από ημιτελή συρμάτινο φράκτη, λόγω έλλειψης συρματοπλέγματος και βέβαια αυτό ήταν υπέρ των καλά εξοπλισμένων και εκπαιδευμένων κομάντος.
Η καταδρομική ενέργεια
Οι κομάντος ξεκίνησαν με το ελληνικό υποβρύχιο "Παπανικολής" από το λιμάνι της Βηρυτού στις 31 Αυγούστου του 1942. Το καταδρομικό τμήμα συγκροτήθηκε από 10 καταδρομείς και 2 πολίτες Ροδίτες, που θα χρησιμοποιούνταν σαν οδηγοί. Ο διοικητής ήταν ο Βρετανός λοχαγός Άλλοτ, πλαισιωμένος από ένα Έλληνα λοχαγό, ένα Βρετανό υπολοχαγό, ένα Έλληνα υπολοχαγό, ένα Βρετανό λοχία, ένα δεκανέα και 4 οπλίτες. Οι Ροδίτες που είχαν φύγει από το νησί τον Νοεμβριο του 1941, θα παρέμεναν μετά την καταδρομή εκεί.
 |
| Εκπαίδευση κομάντος κατά τον 2ο ΠΠ (Πηγή) |
Οι κομάντος ήταν οπλισμένοι με πιστόλια Webley Scott, χειροβομβίδες, υποπολυβόλα Τόμσον εκρηκτικά και πυροκροτητές χρόνου. Έκρυψαν τα σκάφη τους στις 5 και 6 του μήνα σε μια σπηλιά κοντά στον Αγ. Γεώργιο Μαλώνας Το βράδυ της 6 Σεπτεμβρίου κινήθηκαν προς το στόχο τους αφού χωρίσθηκαν σε δύο ομάδες, μια για το Γαδουρά και μια για Μαριτσά. Αφού έφθασαν στον προορισμό τους κατέλαβαν δεσπόζοντα σημεία παρατήρησης και παρακολουθούσαν το στόχο τους για αρκετές ημέρες με κυάλια κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Το σχέδιό τους προέβλεπε την επανένωσή τους μετά το σαμποτάζ στην ίδια σπηλιά και την αποχώρησή τους μεταξύ 16 και 18 Σεπτεμβρίου. Μεταξύ τους επικοινωνούσαν με φωτεινά συνθηματικά. Πράγματι το βράδυ της 18 Σεπτεμβρίου μια ιταλική ακταιωρός επιτέθηκε χωρίς επιτυχία σε ένα εχθρικό υποβρύχιο στον κόλπο του Αρχαγγέλου. Σαν ημέρα της προσβολήςς ορίσθηκε η νύκτα της 13ης Σεπτεμβρίου διότι ήταν ασέληνη και συνέπεσε να είναι και συνεφιασμένη.
Στο Γαδουρά οι 5 κομάντος άρχισαν την ενέργειά τους γύρω στις 22.30, τοποθέτησαν για παραπλάνηση εκρηκτικά γεμίσματα σε μια αποθήκη προς τα βορειοδυτικά έξω από το αεροδρόμιο και κατόπιν διείσδυσαν από βόρεια, πλησιάζοντας σε πρώτο χρόνο 3 αεροσκάφη Cant Z 1007 στα οποία έβαλαν εκρηκτικά στη δεξαμενή καυσίμων. Γρήγορα και ανενόχλητα έφτασαν την βορειοανατολική πλευρά του αεροδρομίου κοντά στο ρέμα, όπου τοποθέτησαν εκρηκτικά κάτω από τρία καταδιωκτικά G 50, δύο CR 42 και ένα Cant Z 1007.
Κατά την αποχώρησή τους έπεσαν πάνω σ' ένα σκοπό τον στρατιώτη Falone Camillo. Σύμφωνα με όσα ο ίδιος κατέθεσε κατά την προανάκριση, γύρω στις 2400 άκουσε ένα θόρυβο να προέρχεται από ένα αεροσκάφος και έκανε αναγνώριση. Είδε ένα μικρό άσπρο σκυλάκι και απέδωσε τον θόρυβο σ' αυτό.. Έβαλε το όπλο του στον ώμο, αλλά ξαφνικά είδε δύο άνδρες με στολή ερήμου να τον πλησιάζουν με ταχύτητα και τα όπλα προτεταμένα λέγοντας του στα ιταλικά, "σκάσε ή σε καθαρίζουμε". Ο στρατιώτης ισχυρίστηκε ότι λυποθύμισε από το φόβο του και δεν πρόλαβε να πυροβολήσει στον αέρα με το όπλο του, που ήταν γεμάτο. Αφού συνήλθε μετά από 15 λεπτά, έτρεξε στη σκηνή του διμοιρίτη του και του ανέφερε το συμβάν. Αμέσως δόθηκε γενικός συναγερμός και κλήθηκε το τμήμα άμεσης αντίδρασης εναντίον αλεξιπτωτιστών.
Ενώ είχαν συγκεντρωθεί όλοι και άρχισαν χωρισμένοι σε περιπόλους να ερευνούν το αεροδρόμιο, ξεκίνησε μια σειρά εκρήξεων, με διαλείματα των 5 λεπτών μεταξύ τους. Τρία G 50, δύο CR 42 και δύο Cant Z 1007 καταστράφηκαν ολοσχερώς, ενώ δύο άλλα έπαθαν μεγάλη ζημιά. Μέχρι τις 2 τα ξημερώματα έκαιγαν οι φωτιές παρά την προσπάθεια των πυροσβεστικών οχημάτων.
Εν ολίγοις 5 άνδρες, εκτέλεσαν καταδρομή μέσα σε 40 λεπτά, έκαναν σαμποτάζ σε 9 αεροσκάφη, προχώρησαν κοντά στα δύο χιλιόμετρα απαρατήρητοι μέσα στο αεροδρόμιο, πέρασαν σε απόσταση 100 μέτρων από τις σκηνές του προσωπικού, δεν βρήκαν καμιά αντίσταση και εξαφανίσθηκαν σαν αέρας μέσα στο βράδυ, όπως είχαν εμφανισθεί!
Τα πράγματα πήγαν λίγο διαφορετικά στα Μαριτσά. Οι κομάντος διείσδυσαν στο αεροδρόμιο από την νοτιοανατολική πλευρά από το χαντάκι που συνδέεται με το χείμαρο, αλλά δεν μπόρεσαν να τοποθετήσουν όλα τα εκρηκτικά λόγω των ιταλικών περιπόλων που κινούνταν. Στις 02.15 ακούστηκε μια έκρηξη αντιπερισπασμού έξω από το αεροδρόμιο, που προκάλεσε γενικό συναγερμό και αμέσως μετά αντήχησαν δύο ακόμη εκρήξεις που κατέστρεψαν ένα Cant Z 1007 και προκάλεσαν ζημιά σ' ένα άλλο.
Έτσι και στο Γαδουρά και στα Μαριτσά δεν έγινε ανταλλαγή πυρών και ούτε υπήρξαν απώλειες. Η ανωτάτη διοίκηση Αιγαίου αμέσως οργάνωσε την καταδίωξη των σαμποτέρ και κατόρθωσε μετά από δύο ημέρες να συλλάβει τους 8 κομάντος και τους 2 Ροδίτες οδηγούς. Οι δύο άλλοι προφανώς υποβοηθούμενοι από ντόπιους υποστηρικτές, κατόρθωσαν να διαφύγουν.
Μετέπειτα γεγονότα
Οι αιχμάλωτοι μετά τη σύλληψή τους αρνήθηκαν να δώσουν οποιαδήποτε πληροφορία και μεταφέρθηκαν στον Τάραντα, σε στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου. Στα υλικά τους βρέθηκε χάρτης 1:25.000 της περιοχής, γεγονός που έδειχνε την λεπτομερή προπαρασκευή τη επιχείρησης. Οι δύο Ροδίτες καταδικάστηκαν σε θάνατο, σαν συνεργάτες του εχθρού, αλλά μόνο ο μεγαλύτερος σε ηλικία εκτελέστηκε, ενώ ο μικρότερος λόγω του νεαρού της ηλικίας, παρέμεινε με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Η υπηρεσία πληροφοριών της Egeomil, συνέλαβε και φυλάκισε αρκετούς ντόπιους Ροδίτες με την κατηγορία της κατασκοπίας.
Ο ανάξιος στρατιώτης Falone πέρασε από στρατοδικείο για δειλία και εγκατάλειψη θέσεως ενώπιον του εχθρού. Η ανάκριση που ακολούθησε δεν κατέδειξε ευθύνη σε άλλους στρατιώτες. Εν τούτοις ευθύνη αναλογίσθηκε στον διοικητή του αεροδρομίου του Γαδουρά ο οποίος αντικαταστάθηκε. Το πόρισμα της έρευνας του γεγονότος κατέδειξε ότι:
- Δεν υπήρχε οργανωμένο σχέδιο άμυνας των αεροδρομίων και όλα γίνονταν κατά συνήθεια ανάλογα με την κατάσταση και την εναλλαγή του προσωπικού
- Οι σκοποί δεν είχαν μέσα φωτισμού
- Μεμονωμένοι σκοποί ήταν εύκολη λεία στα χέρια εισβολέων
- Οι σκοποί δεν μπορούσαν να ελέγχουν συνεχώς τα σταθμευμένα αεροσκάφη, αλλά μόνο σε περιοδική βάση
- Το προσωπικό ασφαλείας τόσο του στρατού όσο και της αεροπορίας,δεν ήταν κατάλληλα εκπαιδευμένο για αγώνα εκ του συστάδην
- Οι φράκτες ήταν ανεπαρκείς ή έλλειπαν παντελώς, αν και η ύπαρξή τους δεν κρίθηκε αποφασιστικής σημασίας για την αντιμετώπιση καταδρομικού τμήματος
- Το αδιάψευστο γεγονός ότι κανείς στρατιώτης δεν είχε την παραμικρή ενημέρωση για την περίπτωση σαμποτάζ, αλλά με τις εκρήξεις αντιπερισπασμού όλοι θεώρησαν ότι γίνεται βομβαρδισμός, δείχνει το βαθμό της ανετοιμότητας του προσωπικού. Εν τούτοις η μεγαλύτερη φρουρά στο αεροδρόμιο Μαριτσών, απέτρεψε τα καταστροφικά αποτελέσματα του Γαδουρά.
Οι επιχειρήσεις στη Βόρειο Αφρική με τις περιπόλους μακράς ακτίνας δράσης και τους SAS να ενεργούν πίσω από τις εχθρικές γραμμές, δεν έγιναν δίδαγμα για την δημιουργία ειδικών τμημάτων ασφάλειας των αεροδρομίων και αντιμετώπισης σαμποτέρ. Αργότερα η άμυνα των αεροδρομίων ενισχύθηκε και ειδικά το 1943, όταν η ενδεχόμενη απόβαση των συμμάχων θεωρήθηκε επικείμενη. Με την ανάληψη της διοίκησης από τους Γερμανούς το κέντρο βάρους έπεσε στα αεροδρόμια της Κρήτης και στο αεροδρόμιο του Καλαμακίου και υποβαθμίστηκε η αξία των αεροδρομίων της Ρόδου.
Αναλύοντας και τις ενέργειες των κομάντος, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:
- Αν και η επιχείρηση έγινε με τον πιο επαγγελματικό τρόπο και σύμφωνα με τις τεχνικές που εφαρμόστηκαν κατά την προσβολή αεροδρομίων της Βόρειας Αφρικής, δεν ληφθηκε υπόψη ο παράγοντας έδαφος, το οποίο γνώριζαν σαν τις τσέπες τους οι Ιταλοί. Δεν υπήρχε πιθανότητα μακρόχρονης επιβίωσης των σαμποτέρ πάνω στο νησί.
- Ένα άλλο σφάλμα ήταν η έλλειψη σταθμών ασυρμάτων στο καταδρομικό τμήμα που δεν επέτρεψε καλύτερο συντονισμό
- Η επιλογή των στόχων τους στ' αεροδρόμια έδειξε την άγνοια των Βρετανών για τις δυνατότητες των ιταλικών αεροσκαφών. Θα ήταν πιο λογικό να προσβάλουν τα SM 79 τα οποία αποτελούσαν τη μεγαλύτερη απειλή του βρετανικού ναυτικού. Τα συγκεκριμένα αεροσκάφη βρίσκονταν καλά προστατευμένα στη νοτιοδυτική πλευρά του αεροδρομίου του Γαδουρά, με πλέγμα πολυβολείων γύρω τους.
Ανιχνευτής
Πηγή
Ενδιαφέρουσα και η άλλη άποψη, χωρίς όμως τα ονόματα όλων των πρωταγωνιστών.
ΑπάντησηΔιαγραφή