Επιχείρηση Albumen

Το αεροδρόμιο του Μάλεμε, Αύγουστο του 1941. Διακρίνονται αεροσκάφη υπό επισκευή, μετά τη μάχη της Κρήτης.

Επιχείρηση "Albumen" (Ασπράδι) ονομάστηκε η πρώτη καταδρομική επιχείρηση των Βρετανών  εναντίον των γερμανικών αεροδρομίων της τότε κατεχόμενης Κρήτης, που έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 1942. Ήταν μια επιχείρηση που είχε σαν σκοπό να εμποδίσει τις αεροπορικές δυνάμεις των Ναζί να υποστηρίξουν το "Άφρικα Κορπ" (Afrika Korps) κατά τη διάρκεια του πολέμου της ερήμου στη Βόρειο Αφρική. 

Αυτές οι καταδρομικές ενέργειες στην Κρήτη, σχεδιάστηκαν σε συνδυασμό με αντίστοιχες εναντίον αεροδρομίων του Άξονα στη Βεγγάζη, στη Ντέρνα και στη Μπάρκα της Λιβύης και συγκαταλέγονται ανάμεσα στις πρώτες αποστολές δολιοφθοράς εντός της κατεχόμενης Ευρώπης. Ίσως ήταν και μια πρώτη απάντηση, μετά από τη μάχη της Κρήτης. 

Στα τέλη της Άνοιξης του 1942, τα αεροδρόμια της Κρήτης απέκτησαν μεγάλη στρατηγική αξία, σαν βάσεις ανεφοδιασμού των γερμανικών στρατευμάτων στη Βόρειο Αφρική, ειδικά κατά την προέλασή τους προς το δέλτα του Νείλου.. Η γερμανική πολεμική αεροπορία, η γνωστή Λουφτβάφε, εκτός από τα μεταγωγικά, είχε εκεί σταθμευμένα αεροσκάφη αναγνώρισης  καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά, με τα οποία κάλυπτε όλη τη νοτιοανατολική Μεσόγειο. 

Οι σύμμαχοι επιδιώκοντας να παρεμποδίσουν τις παραπάνω δυνατότητες των Γερμανών, σχεδίασαν την αποστολή τριών καταδρομικών τμημάτων SBS και ενός των SAS, με σκοπό την προσβολή των αεροδρομίων του Ηρακλείου, του Τυμπακίου, του Καστελίου Πεδιάδος και του Μάλεμε.

Μεταγωγικό Me 323 σε αεροδρόμιο της Κρήτης, 1941.

Οι τύποι των γερμανικών αεροσκαφών που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή, περιλάμβαναν τα Ju 52 και τα Me 323 σαν μεταγωγικά, τα Ju 88 και τα Ju 86 βομβαρδιστικά και φωτοαναγνώρισης και τα Bf 109 σαν καταδιωκτικά.

 Ju 52 στην Κρήτη, 1943

Το αεροδρόμιο του Ηρακλείου, ανατέθηκε στους SAS ενώ τα υπόλοιπα αεροδρόμια τ' ανέλαβαν οι SBS. Τα τμήματα των  SBS τα υποδέχτηκε στην Κρήτη ο "Τομ" ένας Αυστραλός  αξιωματικός-σύνδεσμος με την κρητική αντίσταση, ο οποίος τους παρείχε ντόπιους οδηγούς.

Δεν βρέθηκαν πολλά στοιχεία για την οργάνωση, τον έλεγχο και τη διοίκηση όλων αυτών των τμημάτων, αλλά το βέβαιο είναι ότι υπήρχε συντονισμός από το Στρατηγείο της Μ. Ανατολής. Όλες οι προσβολές, σχεδιάστηκαν να γίνουν τη νύκτα 7/8 Ιουνίου του 1942.

Αεροδρόμιο του Ηρακλείου.

Ο Γάλλος ταγματάρχης Ζορζ Μπερζέ, τέθηκε επικεφαλής της περιπόλου SAS που περιλάμβανε τον λόρδο Τζέλικο λοχαγό του βρετανικού στρατού σαν υποδιοικητή, 3 Γάλλους αλεξιπτωτιστές-κομάντος του Ελεύθερου γαλλικού στρατού και ένα Έλληνα έφεδρο ανθυπολοχαγό τον Κωστή Πετράκη, σαν οδηγό. Η περίπολος μεταφέρθηκε στην Κρήτη με το ελληνικό υποβρύχιο "Τρίτων".

Ο χρονικός πίνακας διεξαγωγής της επιχείρησης δεν υλοποιήθηκε σωστά λόγω απρόβλεπτων καταστάσεων και έτσι οι έξι σαμποτέρ βγήκαν με ελαστικές λέμβους, στην παραλία του κόλπου των Μαλίων με το πρώτο φως της 10 Ιουνίου, πολύ ανατολικότερα από τη σχεδιασθείσα ακτή Καρτερού. 

Διηγείται ο Πετράκης, σε ένα άρθρο της εφημερίδας "ΤΑ ΝΕΑ" της 17 Μαρτίου 1980:

"…η αποστολή ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια με το υποβρύχιο Τρίτων με κυβερνήτη τον Επαμεινώνδα Κοντογιάννη. 

Εκείνη την ώρα για μένα το κυβερνούσε ο πυρπολητής Κωνσταντίνος Κανάρης σε άλλους καιρούς εξ'ίσου ματωμένους και ωραίους. 

Στη διάρκεια της αποστολής ο Μπερζέ άνοιξε τον πρώτο απόρρητο φάκελο. Πηγαίναμε για την Κρήτη. Θα ανατινάζαμε το αεροδρόμιο του Ηρακλείου εκεί που πριν 6 χρόνια υπηρέτησα σα νεοσύλλεκτος στρατιώτης και αργότερα σαν αξιωματικός. Την νύχτα της 10ης Ιουνίου αναδυθήκαμε 4-5 μίλια ανοιχτά από τα Μάλια.

Επιβιβαστήκαμε σε δυο πτυσσόμενες βάρκες ανά τρία άτομα, ενώ ρυμουλκούσαμε μια τρίτη φορτωμένη με τα εκρηκτικά. Μετά από τρίωρη κωπηλασία φθάσαμε στη στεριά. Πήραμε τις αποσκευές με το επικίνδυνο φορτίο και βουλιάξαμε τις βάρκες. Μας θεριεύει η ελπίδα του θανάτου, τέλεια αφαιρεμένοι και δοσμένοι στον προορισμό μας…"

Η περίπολος κινούμενη μόνο νύκτα, ενώ την ημέρα κρυβόταν, μπόρεσε να φτάσει κοντά στο αεροδρόμιο την νύκτα της 12 προς 13 Ιουνίου 1942. Μετά από σύντομη αναγνώριση, οι κομάντος διαπίστωσαν την μεγάλη κίνηση του αεροδρομίου λόγω συχνής απογειώσεως μεταγωγικών  και δεν μπόρεσαν να ενεργήσουν την ίδια νύκτα, φοβούμενοι την πρόωρη και άσκοπη  αποκάλυψή τους.

Την επόμενη όμως νύκτα, 13/14 Ιουνίου, κατόρθωσαν να διεισδύσουν απαρατήρητοι στο αεροδρόμιο, υπό την κάλυψη των βομβών που έριχναν αεροσκάφη της βρετανικής αεροπορίας  της RAF, μετά από συνεννόηση που είχε προηγηθεί. Η περίπολος μπόρεσε να καταστρέψει συνολικά 20 αεροσκάφη Ju 88 με χρήση βομβών τύπου Λιούις (Lewes bombs).

Γερμανικά Βομβαρδιστικά Ju 88 πάνω από την Αστυπάλαια το 1943

Κατά την διάρκεια της αποχώρησης της περιπόλου οι 4 Γάλλοι κομάντος, περιμένοντας σε σημείο ανασυγκρότησης (RV Point) βρέθηκαν αντιμέτωποι με γερμανικό τμήμα, (μετά από προδοσία δυστυχώς) και ο ένας σκοτώθηκε επί τόπου, ενώ οι άλλοι τρεις πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Το ζευγάρι Τζέλικο-Πετράκης, που είχαν απομακρυνθεί για να συντονίσουν την εκκένωση της περιπόλου από την Κρήτη, γλύτωσαν. 

Τελικά διέφυγαν προς Αίγυπτο στις 23 Ιουνίου με καΐκι. Αργότερα ο Τζέλικο, στον οποίο απονεμήθηκε το μετάλλιο διακεκριμένης υπηρεσίας ( DSO) για την επιχείρηση αυτή, συμμετείχε και σε άλλες τέτοιου είδους ειδικές επιχειρήσεις και εμφανίστηκε σε αρκετές κρίσιμες για την ελληνική ιστορία στιγμές. 

Όσο για τον Πετράκη, "Ποιός ...Πετράκης;;" ήταν η απάντηση του ελληνικού κράτους όταν πολύ αργότερα τον αναζητούσε το BBC για να κάνει μια εκπομπή για την διεξαγωγή της επιχείρησης! 

Οι Γάλλοι αιχμάλωτοι αφού ανακρίθηκαν υπό την απειλή τη εκτέλεσης, μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης αιχμαλώτων πολέμου Oflag X-C. Ο Μπερζέ στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο κάστρο Colditz της Σαξονίας, όπου οι Γερμανοί πήγαιναν όσους είχαν αποπειραθεί να δραπετεύσουν ή ήταν επιρρεπείς σε κάτι τέτοιο. Εκεί συνάντησε και τον  Ντέιβιντ  Στέρλινγκ,(David Stirling) πρώτο διοικητή των SAS, ο οποίος είχε επίσης συλληφθεί τότε. Ευτύχησαν και οι δύο διότι δεν είχε εκδοθεί ακόμη η περίφημη διαταγή του Χίτλερ περί άμεσης εκτέλεσης των σαμποτέρ όπου και αν συλλαμβάνονταν.

Μπορείτε να διαβάσετε με περισσότερη λεπτομέρεια την όλη καταδρομική επιχείρηση στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου, πιέζοντας τον σύνδεσμο "Επιχείρηση Ηρακλείου"

Επιχείρηση Καστελίου

Η περίπολος Καστελίου είχε επικεφαλής ένα Ιρλανδό λοχαγό  τον Ντάνκαν και περιλάμβανε 2 Βρετανούς υπαξιωματικούς των SBS και το Έλληνα χωροφύλακα Βασίλη Δραμουντάνη. Σ΄αυτή την περίπτωση η επιχείρηση εκτυλίχτηκε ομαλά και σύμφωνα με την αρχική σχεδίαση. 

Στις 7 Ιουνίου οι κομάντος βοηθούμενοι από  ντόπιους κατοίκους της αντίστασης, κατόρθωσαν να διεισδύσουν απαρατήρητοι στο αεροδρόμιο και να καταστρέψουν 5 αεροσκάφη να προκαλέσουν βαριές ζημιές σε 29 άλλα και να κάψουν αρκετά αυτοκίνητα και αποθήκες καυσίμων, με χρήση βομβών και εκρηκτικών μηχανισμών επιβράδυνσης.

Συνήθως αυτή η επιχείρηση αναφέρεται σαν 1η καταδρομή του Καστελίου, για να ξεχωρίζει από την 2η καταδρομή που έγινε τον Ιούλιο του 1943, πάλι από SBS, αλλά αυτή τη φορά υπό τον Δανό ταγματάρχη Άντερς Λάσσεν (Anders Lassen) υποστηριζόμενο από τον Κίμωνα Ζωγραφάκη.

Η καταδρομή στο Τυμπάκι

Η καταδρομή στο Τυμπάκι δεν είχε αποτέλεσμα, απλούστατα γιατί τ' αεροδρόμιο δεν λειτουργούσε εκείνη την περίοδο, λόγω των ζημιών που είχε υποστεί από συμμαχικούς βομβαρδισμούς και δεν υπήρχαν αεροσκάφη εκεί, γιατί είχαν μεταφερθεί σε άλλα αεροδρόμια.

Η καταδρομή στο Μάλεμε

Ούτε στο Μάλεμε μπόρεσε η περίπολος να καταφέρει κάτι! Εδώ τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα. Τα μέτρα ασφάλειας ήταν πολύ καλά, ενώ ο περιμετρικός φράκτης είχε ηλεκτροφόρα καλώδια που έκαναν την διάρρηξή τους αδύνατη. Οι κομάντος αποφάσισαν να ακυρώσουν την αποστολή και να εγκαταλείψουν τον στόχο.

Όλες οι περίπολοι εκκενώθηκαν στις 23 Ιουνίου από σημείο της ακτής Τρυπητής, νότια από το χωριό Κρότος και μεταφέρθηκαν με καΐκι, στη Μάρσα Ματρούχ.

Η επιχείρηση "Albumen", καθυστέρησε αρκετά και επιζήμια τους Γερμανούς στον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων του Ρόμελ, επέτρεψε σε συμμαχικές νηοπομπές να περάσουν ανενόχλητες και να ενισχύσουν τα συμμαχικά στρατεύματα και προκάλεσε την αντικατάσταση, του μέχρι τότε Γερμανού στρατιωτικού διοικητού νήσου στρατηγού Αλεξάντερ Αντρέ (Alexander Andrae) από τον αλεξιπτωτιστή στρατηγό Μπρούνο Μπρόιερ (Bruno Bräuer). 

Προκάλεσε όμως και τον θάνατο Ελλήνων πατριωτών! Μετά το αποτέλεσμα της καταδρομικής επιχείρησης με 25 αεροπλάνα κατεστραμμένα και 12 Γερμανούς στρατιώτες νεκρούς, σαν αντίποινο οι δυνάμεις κατοχής εκτέλεσαν 50 Έλληνες από την ευρύτερη περιοχή του Ηρακλείου, στις 14 Ιουνίου, την αμέσως επόμενη ημέρα από την καταδρομή στο εκεί αεροδρόμιο. Είχε προηγηθεί από τις 3 Ιουνίου η εκτέλεση άλλων 12 Ελλήνων πατριωτών από το Ηράκλειο. Σήμερα,  η οδός "62 Μαρτύρων" στην πόλη του Ηρακλείου έχει ονομασθεί έτσι σε ανάμνηση αυτών των νεκρών.

Ανιχνευτής