Το σαμποτάζ της Δαμάστας

Ο Λοχαγός Bill Stanley Moss στην Κρήτη

Το σαμποτάζ της Δαμάστας (Damasta Sabotage), έτσι έμεινε γνωστό  στην ιστορία, ήταν μια ανταρτική ενέργεια  που έγινε από την κρητική αντίσταση κατά των Γερμανών κατακτητών, τον Αύγουστο του 1944.

Η σχεδίαση και η οργάνωση έγινε με τη βοήθεια ενός Βρετανού αξιωματικού, του Λοχαγού Bill Stanley Moss της Υπηρεσίας Ειδικών Επιχειρήσεων, γνωστής σαν SOE, (Special Operations Executive). Ο Μος που είχε συμμετάσχει και στην απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, δεν είχε έλθει μόνος του από τη Μ. Ανατολή. Τον συνόδευαν και 2 Κρητικοί κομάντος, που είχαν εκπαιδευτεί μαζί με τους Βρετανούς.

Στην ουσία ήταν μια ενεδρευτική προσβολή γερμανικών τμημάτων που συνέβη κοντά στο χωριό Δαμάστα. Ας πούμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους. 

Στις 7 Αυγούστου του '44, οι Γερμανοί, όπως το συνήθιζαν τότε, βγήκαν παγανιά στα χωριά θέλοντας να "επιστρατεύσουν" χωρικούς για καταναγκαστικές εργασίες. Ήταν ένας Γερμανός υπαξιωματικός ονόματι Γιόζεφ Ολενχάουερ, που οι ντόπιοι του είχαν δώσει το υποκοριστικό "Σήφης", ο οποίος  είχε σαν έδρα το στρατόπεδο του Γενί Γκαβέ (σημερινή ονομασία  Δροσιά) και εκείνη την ημέρα αποφάσισε με 10 άνδρες του, ν' ανέβει στ' Ανώγεια για να ψάξει για εργάτες. Κακή ιδέα, όπως αποδείχτηκε αργότερα.

Βρήκε κάποιους και με τη βία προσπάθησε να τους πάρει μαζί του. Εκείνοι αντιστάθηκαν και τότε άρχισε ο καβγάς. Με τη δύναμη των όπλων πήρε 50 ομήρους. Αλλά αυτή ήταν και η τελευταία του ενέργεια. Αντάρτες που είχαν στο μεταξύ ειδοποιηθεί έφτασαν και γρήγορα ξεκίνησε και τελείωσε μια μάχη που άφησε όλους τους Γερμανούς νεκρούς και τους ομήρους ελεύθερους.

Όλοι κατάλαβαν ότι τ' αντίποινα πλησιάζουν. Την επόμενη ημέρα, τμήμα  ανταρτών οργανωμένο από τον Εγγλέζο και έχοντας μαζί τους και ...έξι Ρώσους αιχμαλώτους που το είχαν σκάσει από τους Γερμανούς, (πώς  βρέθηκαν εκεί άραγε;), έστησαν ενέδρα σε σημείο του δρόμου που συνδέει το Ρέθυμνο με το Ηράκλειο κοντά σε μια γέφυρα της Δαμάστας, ένα χιλιόμετρο δυτικά του χωριού, που στένευε ο δρόμος. 

Οι αντάρτες τοποθέτησαν παγιδεύσεις, χρησιμοποιώντας  αντιαρματικές νάρκες τύπου Hawkins. Εκείνη την ημέρα υπήρξε μεγάλη επιτυχία. Μόλις η γερμανική φάλαγγα αυτοκινήτων έφτασε στο χώρο της ενέδρας , το πρώτο αυτοκίνητο έπεσε επάνω σε νάρκη, και ακολούθησε καταιγισμός πυρών και εκρήξεων. Η γερμανική δύναμη των 50 περίπου ανδρών εξουδετερώθηκε πλήρως. Από την μεριά των ανταρτών, σκοτώθηκε ένας Ρώσος μαχητής, και τραυματίσθηκε ένας αντάρτης, ο Μανώλης Σπιθούρης. 

Η όλη ενέργεια αργότερα αμφισβητήθηκε ως προς την σκοπιμότητά της, δεδομένου ότι επέφερε την πλήρη καταστροφή των Ανωγείων.  Υπάρχουν διαφορετικές, διιστάμενες απόψεις. Τότε όμως αυτό που προείχε ήταν να χτυπηθούν οι κατακτητές. Το αποτέλεσμα της φονικής προσβολής κατά του γερμανικού τμήματος, ήταν η έκδοση της περιβόητης διαταγής του τότε Γερμανού διοικητή της Κρήτης, στρατηγού Μύλλερ, για την πλήρη καταστροφή των Ανωγείων.

Η ανακοίνωση με καθαρά στρατιωτικό ύφος, έμοιαζε σαν ξεκαθάρισμα λογαριασμών 

"ΔΙΑΤΑΓΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ ΝΗΣΟΥ ΚΡΗΤΗΣ"

Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι το κέντρο της αγγλικής κατασκοπείας, 

Επειδή οι κάτοικοι των Ανωγείων διέπραξαν τον φόνο του επιλοχία  διοικητού του φυλακίου Γενί Γκαβέ

Επειδή οι κάτοικοι των Ανωγείων διέπραξαν το σαμποτάζ της Δαμάστας,

Επειδή οι αντάρτες κάθε προέλευσης, βρίσκουν καταφύγιο και προστασία στα Ανώγεια

Επειδή μέσω Ανωγείων διεπράχθη η απαγωγή του στρατηγού  Φον Κράιπε

ΔΙΑΤΑΣΣΟΜΕΝ

Την πλήρη καταστροφή της πόλης και την εκτέλεση οιουδήποτε άρρενος κατοίκου που θα τύχει να βρεθεί μέσα στην πόλη και γύρω απ' αυτήν σε απόσταση ενός χιλιομέτρου.

Χανιά, 13 Αυγούστου 1944

   Στρατηγός Διοικητής  

Φρίντριχ Βίλχελμ Μύλλερ    

Έτσι  το χωριό "ξυρίστηκε" από το έδαφος και 50 κάτοικοι που βρέθηκαν εκεί δολοφονήθηκαν από τους Γερμανούς. Στις 21 Αυγούστου, οι Γερμανοί έπιασαν και 30 άντρες από τη Δαμάστα και τους εκτέλεσαν με την κατηγορία της συμμετοχής του χωριού στο σαμποτάζ, αφού δεν ειδοποίησαν τις κατοχικές αρχές για την ενέργεια των ανταρτών, αν και  την εγνώριζαν από νωρίτερα.

Ο Μύλλερ καταδικάστηκε σε θάνατο τον Δεκέμβριο του 1946 σαν εγκληματίας πολέμου για αυτή του την πράξη αλλά και για άλλες, κατά την διάρκεια του πολέμου. Εκτελέσθηκε "δια τυφεκισμού" από στρατιωτικό απόσπασμα  τον Μάιο του 1947. Του δόθηκε αρκετός χρόνος για να σκεφτεί τι είχε κάνει.

Πηγή