Επιχείρηση "FRANKTON"

Εκπαίδευση στην άφεση κανώ από υποβρύχιο (Φωτογραφία Αρχείου, βρετανικού κινηματογράφου) Πηγή

Ήταν επτά και δεκαεπτά λεπτά το βράδυ της 7 Δεκεμβρίου του 1942, όταν το υποβρύχιο "Tuna" του βρετανικού βασιλικού ναυτικού, αναδύθηκε στ' ανοικτά των γαλλικών ακτών, κοντά στις εκβολές του ποταμού Gironde. Ο Βισκαϊκός κόλπος, ήταν ήρεμος εκείνη την νύκτα και η θάλασσα "λάδι" κάτω από το φως των αστεριών.

"Όλα καθαρά", παρατήρησε ο κυβερνήτης. "Μπορείτε να αποβιβασθείτε. Να ξεκινήσουμε;" Έπρεπε να υπάρχει μεγάλη πειθαρχία θορύβου και φώτων. Το παραμικρό λάθος θα μπορούσε να αποκαλύψει την ενέργεια και η όλη επιχείρηση θα πήγαινε χαμένη με κίνδυνο να καταστραφεί το σκάφος και να χαθούν ζωές. 

Με την πρώτη λάμψη φακού ή με κάποιο  πυροβολισμό, θα έπρεπε το υποβρύχιο να κάνει άμεση κατάδυση και να εξαφανισθεί στα σκοτεινά νερά, για να μην μείνει εκτεθειμένο και ευάλωτο. Ο Πεζοναύτης Ταγματάρχης  Χέρμπερτ Χάσλερ,  ο επικεφαλής του καταδρομικού τμήματος των Βρετανών κομάντος, συμφώνησε και το κατάστρωμα "ζωντάνεψε" με ναύτες και κομάντος που προετοίμαζαν τα έξι κανό που βρίσκονταν στο εσωτερικό του υποβρυχίου. Ονομάζονταν "Cockles" δηλαδή όστρακα αυτά τα κανό 2 ανδρών που ήταν λυόμενα, με περίβλημα από αδιαβροχοποιημένο καραβόπανο. 

Ένα απ' αυτά σχίστηκε καθώς το ανέβαζαν επάνω στο κατάστρωμα. Ο Ταγματάρχης το επιθεώρησε και διαπίστωσε ότι δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Αποφάσισε τότε να αφήσει το ζευγάρι των κομάντος του κανό, επάνω στο υποβρύχιο για να επιστρέψουν πίσω. Και οι δύο   άκουσαν την διαταγή του με μεγάλη απογοήτευση γιατί δεν θα συμμετείχαν στη καταδρομή. Δεν γνώριζαν τότε ότι η μοίρα τους έπαιξε το παιχνίδι της ζωής και του θανάτου.

Οι άλλοι 10 κομάντος, μπήκαν στα κανό τους και ετοιμάστηκαν να απομακρυνθούν με κατεύθυνση προς το ποτάμι. Ο Χάσλερ με μαυρισμένο το πρόσωπο και το ξανθό μουστάκι του από το φούμο για παραλλαγή, όπως όλοι, χαιρέτησε τον κυβερνήτη του υποβρυχίου, λέγοντας του να κλείσει τραπέζι για γεύμα μαζί του στο Σαβόι, στις 1 Απριλίου του επόμενου χρόνου. "Θέλω να σ' ευχαριστήσω για ό,τι έκανες για μας μέχρι τώρα", του είπε.

"Καλή τύχη και καλή επιτυχία σε όλους σας", απάντησε ο κυβερνήτης, βλέποντας τους ν' απομακρύνονται και να τους καταπίνει αθόρυβα, το σκοτάδι. Οι 10  κομάντος, που ήταν οι πρόγονοι των σημερινών SBS, είχαν ραντεβού με την ιστορία.   

Η επιχείρηση "FRANKTON" που άρχισε να υλοποιείται εκείνο το βράδυ,  ήταν μια αμφίβια καταδρομή για την καταστροφή γερμανικών φορτηγών πλοίων που βρίσκονταν ελλιμενισμένα στο γαλλικό  λιμάνι του Μπορντώ. Το λιμάνι είχε στρατηγική σημασία για τους Γερμανούς, αφού  σ' αυτό κατέφθαναν εφόδια για την υποστήριξη των γερμανικών στρατευμάτων. Μόνο σε διάστημα ενός έτους, 1941-1942 ξεφορτώθηκαν 25.000 τόνοι ακατέργαστου καουτσούκ και φυτικά και ζωικά έλαια.

Το σχέδιο ενεργείας προέβλεπε διείσδυση από την θάλασσα, μυστική αφανή και αθόρυβη πλεύση με κανό μέχρι το λιμάνι κατά την διάρκεια της νύκτας, τοποθέτηση μαγνητικών ναρκών τύπου "Limpet"  στα ύφαλα φορτηγών πλοίων και στη συνέχεια αποχώρηση, επαφή με την αντίσταση και διαφυγή από ξηράς προς την Ισπανία, δια μέσου των Πυρηναίων.

Ήταν πολύ τολμηρό και πρωτότυπο σχέδιο, που εκπόνησε ο Ταγματάρχης Χέρμπερτ Χάσλερ, ο "ξανθός" όπως τον αποκαλούσαν με το παρατσούκλι του οι άνδρες του, του βρετανικού Ειδικού Αποσπάσματος Περιπόλων των Βασιλικών Πεζοναυτών (Royal Marines Boom Patrol Detachment, RMBPD). Ήταν ένα επίλεκτο τμήμα δυνάμεως 34 ανδρών που δημιουργήθηκε αρχικά για την ασφάλεια της βάσης του βρετανικού  βασιλικού πολεμικού στόλου στο Πόρτσμουθ. περιπολούσε τις νύκτες και έκανε έλεγχο στα φράγματα ασφαλείας. (Booms).

Έμβλημα της Διοίκησης 

Συνδυασμένων  Επιχειρήσεων

To ειδικό αυτό τμήμα, υπαγόταν  στην "Διοίκηση των Συνδυασμένων Επιχειρήσεων" που διοικούσε  ο λόρδος Ναύαρχος Μαουντμπάτεν   και είχε σαν αποστολή τη σχεδίαση και εκτέλεση ειδικών επιχειρήσεων. Η δολιοφθορά των γερμανικών φορτηγών πλοίων στο λιμάνι του Μπορντό, ήταν μία απ' αυτές.

 Ο Χάσλερ που ανέλαβε την αποστολή, αρχικά σχεδίασε την όλη ενέργεια με τρία κανό τα οποία θα μεταφέρονταν με υποβρύχιο μέχρι τις εκβολές του ποταμού  Τζιρόντ. Στη συνέχεια θα κωπηλατούσαν νύκτα, ενώ θα κρυβόντουσαν μέρα κατά μήκος του ποταμού, μέχρι να καλύψουν τα 97 χιλιόμετρα ως το λιμάνι, επιδιώκοντας να αποφύγουν τα  32 γερμανικά πολεμικά σκάφη που το ασφάλιζαν   και περιπολούσαν την περιοχή. Με την άφιξή τους στο λιμάνι υπολόγιζαν να καταστρέψουν από 6 μέχρι 12 φορτηγά πλοία των Γερμανών και στη συνέχεια να διαφύγουν προς την Ισπανία.

Ο Ναύαρχος Μαουνμπάτεν όμως αύξησε τον αριθμό σε 6 κανό και 13 άνδρες-ο 13ος εφεδρικός- προκειμένου να πετύχει το μέγιστο αποτέλεσμα δολιοφθοράς στους Γερμανούς με καταστροφή περισσότερων πλοίων. 

Το τμήμα ξεκίνησε την ειδική εκπαίδευσή του από τον Οκτώβριο του 1942, με επιβίβαση-αποβίβαση σε υποβρύχια, συσκευασία-αποσυσκευασία κανό, βολές, πορείες, χρήση ναρκών, επιβίωση-διαφυγή και αντίσταση στην ανάκριση. Επίσης εκτέλεσε πολλές ασκήσεις σε λιμάνια της Βρετανίας, κάνοντας διεισδύσεις σε αποστάσεις ίδιες με αυτές της πραγματικής επιχείρησης.

Τα κανό τύπου Mark II  με την κωδική ονομασία "Cockles" επελέγησαν για την αποστολή. Ήταν κανό με επίπεδη γάστρα, επενδυμένα με αδιάβροχο καραβόπανο και  μήκους 4,6 μέτρων. Συσκευασμένα χωρούσαν  να περάσουν από τις θυρίδες του υποβρυχίου. Κατά την διάρκεια της επιχείρησης κάθε κανό έπαιρνε:

• 2 άνδρες με τον ατομικό τους φόρτο και οπλισμό
• 8 μαγνητικές νάρκες Limpet με παρελκόμενα εργαλεία
• 3 ζεύγη κουπιών (2 ζεύγη εφεδρικά)
• 1 ειδικό μαγνήτη αγκιστρώσεως στα πλευρά των πλοίων
• Πυξίδα
• 1 συλλογή βυθομέτρησης (ανέμη και βαρίδι)
• 1 συλλογή επισκευής
• Φακό
• 1 αδιάβροχο ρολόι
• 1 δίχτυ παραλλαγής
• 1 συλλογή ψαρέματος
• 2 χειροβομβίδες
• ξηρά τροφή και νερό για 6 ημέρες 

Το καταδρομικό τμήμα χωρίσθηκε σε 2 ομάδες με ανάλογη κατανομή στόχων που είχαν εντοπισθεί κατόπιν συλλογής πληροφοριών από πράκτορες της SOE, της βρετανικής  υπηρεσίας ειδικών αποστολών.

Στις 7 Δεκεμβρίου το βράδυ, το τμήμα έφτασε στο Σημείο Αφέσεως, 16 χιλιόμετρα μακριά από τις εκβολές του ποταμού Τζιρόντ και ξεκίνησε την αποστολή του. Η κωπηλασία ήταν συνεχής, με διάλειμμα μόνο 5 λεπτών κάθε ώρα. Την πρώτη νύκτα 7/8 Δεκεμβρίου, αντιμετώπισαν κοντά στην ακτή πλευρικούς ανέμους και ισχυρά ρεύματα. Ένα κανό χάθηκε. Στη συνέχεια πλησιάζοντας τις εκβολές αντιμετώπισαν κύματα ύψους 1,5 μέτρων και ένα κανό αναποδογύρισε και βυθίστηκε. Το ζευγάρι του αναγκαστικά δέθηκε σε ένα από τα εναπομείναντα 3 κανό και  ρυμουλκήθηκε κοντά στις  ακτές. Έπρεπε να κολυμπήσει, να βγει έξω, να  απομακρυνθεί και να διαφύγει.

Τα τρία κανό συνέχισαν και άρχισαν να πλέουν κατά μήκος του ποταμού. Σε κάποιο σημείο συνάντησαν γερμανικά σκάφη, αλλά κατάφεραν να παραμείνουν αθέατα. Την πρώτη νύκτα κάλυψαν απόσταση 32 χιλιομέτρων και προσάραξαν και κρύφτηκαν στις όχθες του ποταμού, κοντά στο χωριό Σαιν Βιβιέν ντι Μέντοκ. 

Ξημερώματα εκείνης της ημέρας ένα κανό χτύπησε σε κάποιο υποβρύχιο εμπόδιο και βυθίστηκε. Το ζευγάρι, μη έχοντας άμεση επικοινωνία με τους άλλους, προσπάθησε να διαφύγει προς την πόλη Λα Ρεολέ, που βρισκόταν μέσα στην "Ουδέτερη Γαλλία του Βισύ", όπου ο ένας κομάντος, Υπολοχαγός  Μακ Κίνον, ζήτησε νοσοκομειακή περίθαλψη για το μολυσμένο από κτύπημα γόνατό του. Διέρρευσε όμως η παρουσία τους και τους συνέλαβαν.   Τα άλλα δύο ζευγάρια δεν το κατάλαβαν αυτό. Έτσι το επόμενο βράδυ, αφού δεν είδαν το τρίτο κανό, αποφάσισαν να συνεχίσουν. Κωπηλάτησαν άλλα 35 χιλιόμετρα σε έξι ώρες. Το τρίτο βράδυ διάνυσαν 24 χιλιόμετρα και το τέταρτο βράδυ, 10/11 Δεκεμβρίου,  14 χιλιόμετρα, λόγω της ισχυρής αμπώτιδας που συνάντησαν.

Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε την εκτέλεση της δολιοφθοράς το βράδυ της 10 Δεκεμβρίου 1942, αλλά λόγω της ισχυρής αμπώτιδας, ο Χάσλερ αποφάσισε να ενεργήσει την επόμενη νύκτα 11/12 Δεκεμβρίου. Την επόμενη μέρα, κρυμμένοι κοντά στο λιμάνι, οι κομάντος έκαναν την τελική προετοιμασία τους και ρύθμισαν τις νάρκες τους να εκραγούν στις 21.00. Ο περιπολάρχης μοίρασε τους στόχους, σε ανατολικούς και δυτικούς και ανέθεσε στο άλλο ζευγάρι τους ανατολικούς. Μετά την τοποθέτηση των ναρκών έπρεπε να απομακρυνθούν μόνοι τους, να περάσουν στη Γαλλία του Βισύ και να αρχίσουν την μεγάλη διαφυγή τους.

Η αθέατη προσέγγιση πέτυχε απόλυτα εκείνη τη σχετικά ήρεμη νύκτα. Ένας Γερμανός σκοπός σε μια στιγμή άναψε το φακό του, αλλά δεν μπόρεσε να διακρίνει το καμουφλαρισμένο κανό του Χάσλερ. Τοποθέτησαν οκτώ νάρκες σε τέσσερα σκάφη, μέσα στα οποία ήταν και ένα περιπολικό, τύπου Sperrbrecher .

Το άλλο ζευγάρι, δεν βρήκε τα πλοία που είχαν την πληροφορία ότι υπήρχαν και έτσι τοποθέτησε τις νάρκες του σε στόχους ευκαιρίας. Κόλλησαν 5 νάρκες σ' ένα μεγάλο φορτηγό και τις άλλες 3 σ' ένα μικρότερο. Κατά την αποχώρησή τους, υπό τον ήχο των εκρήξεων, συναντήθηκαν τα 2 κανό κατά σύμπτωση στη νησίδα Καζό και από εκεί μέχρι τις 6 το πρωί, έφτασαν σε σημείο στο χωριό Σαίν Ζεν ντε Μπλαγιέ.  Βύθισαν τα κανό και ξεκίνησαν ανεξάρτητα πλέον σαν ζευγάρια την διαφυγή τους προς τα ισπανικά σύνορα. Το ένα ζευγάρι έφτασε μέχρι το Μοντλιέ λα Γκαρντ, συνελήφθη από Γάλλους χωροφύλακες και παραδόθηκε στους Γερμανούς. 

Το  ζευγάρι που ήταν ο Ταγματάρχης Χάσλερ, έφτασε μέχρι την πόλη Ρουφέκ, 160 χιλιόμετρα μακριά από εκεί που άφησαν το κανό, στις 18 Δεκεμβρίου του 1942. Στη συνέχεια ήλθαν σε επαφή με άνθρωπο της γαλλικής αντίστασης, και άρχισε να δουλεύει ο μηχανισμός των γραμμών διαφυγής. Για 18 ημέρες παρέμειναν κρυμμένοι σ' ένα αγρόκτημα και στη συνέχεια, οδηγήθηκαν από μονοπάτια των Πυρηναίων στην Ισπανία. Η Διοίκηση Συνδυασμένων Επιχειρήσεων, έμαθε νέα τους στις 23 Φεβρουαρίου του 1943 από Βρετανούς πράκτορες. Ο Χάσλερ γύρισε αεροπορικώς από Γιβραλτάρ στην Αγγλία, ενώ το ζευγάρι του ακτοπλοϊκώς αργότερα.

Στις 10 Δεκεμβρίου του 1942, οι Γερμανοί ανακοίνωσαν ότι ομάδα σαμποτέρ είχε ανακαλυφθεί και εξουδετερώθηκε κατά την ένοπλη συμπλοκή με γερμανικό τμήμα. Τι είχε συμβεί στην πραγματικότητα; 

Οι δύο πρώτοι  που χάθηκαν στην θάλασσα, κολύμπησαν μέχρι την ακτή και συνελήφθησαν από  γερμανική μονάδα.  Το δεύτερο ζευγάρι που μεταφέρθηκε και αφέθηκε κοντά στην ακτή, έπαθε υποθερμία και οι δύο άνδρες βρέθηκαν νεκροί στην παραλία. Όλοι όσοι πιάστηκαν εκτελέσθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες μετά από λίγες ημέρες, σύμφωνα με την περιβόητη διαταγή του Χίτλερ για τους Κομάντος. Κανένας όμως δεν πρόδωσε την επιχείρηση. Είχαν μάθει τι θα έλεγαν σε περίπτωση σύλληψης. 

Η επιχείρηση FRANKTON, είχε σαν αποτέλεσμα την πρόκληση ζημιών σε 5 μεγάλα εμπορικά πλοία και την διακοπή λειτουργίας του ανεφοδιασμού από το λιμάνι για αρκετό χρονικό διάστημα. Ο Τσόρτσιλ, μιλώντας για την επιχείρηση, θεωρούσε ότι επιτάχυνε τον πόλεμο κατά 6 μήνες, ενώ ο λόρδος Μαουντμπάτεν, την χαρακτήρισε σαν την πιο γενναία και πρωτότυπη καταδρομή απ' όσες εξετέλεσε η Διοίκηση Συνδυασμένων Επιχειρήσεων.

Ο  "ξανθός" Χάσλερ έζησε μέχρι το 1987 και το ζευγάρι του  ο πεζοναύτης Μπιλ Σπαρκς, πέθανε το 2002. Και οι δύο τιμήθηκαν πολύ στη χώρα τους. Μάλιστα προς τιμή τους καθιερώθηκε ετήσια, από τον Ιούλιο του 2002 η "διαδρομή Frankton", δηλαδή πορεία 160 χιλιομέτρων από Γαλλία στην Ισπανία,  από μονοπάτια δια μέσου των Πυρηναίων, όπως έκαναν οι δύο κομάντος τότε. 

Κάτι όμως που σημειώθηκε σαν δίδαγμα τότε, ήταν η έλλειψη συντονισμού των ειδικών επιχειρήσεων, γι' αποφυγή διπλής προσπάθειας και αποκάλυψης από λάθος, μιας επιχείρησης. Η SOE, είχε αναθέσει σε πράκτορές της την ίδια αποστολή και μάλιστα είχε προσδιορίσει την ίδια χρονική περίοδο. Κανείς δεν ήξερε τίποτα για τον άλλο. Οι κομάντος προηγήθηκαν για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αν υπήρχε συντονισμός ίσως τα πράγματα να πήγαιναν πολύ καλύτερα και να διασώζονταν περισσότεροι. Το δίδαγμα είναι διαχρονικό.

Η επιχείρηση γυρίστηκε και σαν  ταινία το 1955.  

Ανιχνευτής

Πηγή