Γιατί ο Μουσολίνι επιτέθηκε στην Ελλάδα;

Ιστορικό αφιέρωμα για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940

Γράφει ο Αντγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς

«Ἡ τελική νίκη θὰ εἶναι μὲ τὸ μέρος μας. Γιατί οἱ Γερμανοί δὲν θὰ νικήσουν. Δὲν μποροῦν νὰ νικήσουν. Ὑπάρχουν πολλά ἐμπόδια».

 Ἀπόσπασμα απὸ τὴν ὁμιλία τοῦ Ι. Μεταξᾶ πρὸς τούς ἀρχισυντάκτες καὶ ἐκδότες τῶν Ἀθηναϊκῶν ἐφημερίδων τὴν 30η Οκτ. 1940.

Την 03:30 της 28ης Οκτ. 1940, η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο κατά της πατρίδος μας. Την 05:30 τα ιταλικά στρατεύματα επετέθησαν κατά των ελληνικών δυνάμεων κατά μήκος της Ελληνοαλβανικής μεθορίου, σηματοδοτώντας την έναρξη ενός εξάμηνου πολέμου, που τερματίσθηκε με την παράδοση της Ελλάδος (23 Απρ. 1941), μετά την επίθεση και της Γερμανίας. 

Οι Ιταλικές Επιδιώξεις 

Τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Ιταλία, παρότι συνδεόταν με συνθήκη συμμαχίας με την Γερμανία και την Αυστροουγγαρία, συντάχθηκε με την Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, γιατί είχε εδαφικές διεκδικήσεις σε βάρος της Αυστρίας (Ίστρια-Τρέντο) και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Σμύρνη, Αλεξανδρέττα). Η κύρια επιδίωξη του Μουσολίνι κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ο έλεγχος της Μεσογείου την οποία θεωρούσε θάλασσά του (Mare Nostrum).(1) 

Το 1940 οι αντίπαλοί του στην Μεσόγειο ήταν η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία, οι οποίες είχαν εγγυηθεί την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδος (13 Απρ. 1939), μετά την κατάληψη της Αλβανίας από την Ιταλία. 

Η Είσοδος της Ιταλίας στον Πόλεμο 

Από την εισβολή στην Πολωνία την 1η Σεπ. 1939 μέχρι την 10η Μαΐου του 1940, που η Γερμανία εισέβαλε στην Γαλλία, ο Μουσολίνι τηρούσε στάση αναμονής. Δεν πίστευε στην ολοκληρωτική ήττα των Αγγλο-γάλλων, ήθελε την αυτοκρατορία του, αλλά την ήθελε εκ του ασφαλούς. Η Ιταλία εισήλθε στον πόλεμο την 10η Ιουνίου 1940, λίγες ημέρες πριν την κατάρρευσή της Γαλλίας. Την 17η Ιουνίου στο Μόναχο ο Ντούτσε διατύπωσε στον Χίτλερ τις ιταλικές διεκδικήσεις, Νίκαια, Κορσική, Τυνησία, Τζιμπουτί. Η συνάντηση του Μονάχου υπήρξε μια οδυνηρή έκπληξη για τον Ιταλό δικτάτορα. Ο Χίτλερ υπολόγιζε τους νικημένους Γάλλους περισσότερο από τους «νικητές» Ιταλούς. Μετά από αυτή την απογοήτευση, ο Ντούτσε αγωνιούσε μήπως η Αγγλία ζητήσει συνθηκολόγηση, χωρίς να έχει προλάβει να καταλάβει κάποια χώρα, για να την χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό αντάλλαγμα.

Ο Μπενίτο Μουσολίνι

Ο Μπενίτο Μουσολίνι. 

Από τον Αύγουστο του 1940 ο ιταλικός στρατός προετοιμαζόταν για την κατάληψη της Αιγύπτου και της Ελλάδος. Ο στρατάρχης Ροδόλφο Γκρατσιάνι επικεφαλής 200.000 ανδρών θα επιτίθετο κατά της Αιγύπτου, ενώ ο στρατηγός Βισκόντι Πράσκα με 100.000 άνδρες κατά της Ελλάδος. 

Ο Χίτλερ δεν είχε αντίρρηση για την επίθεση κατά της Αιγύπτου, αλλά δεν ήθελε εμπλοκή στα Βαλκάνια, φοβούμενος την δημιουργία δευτέρου μετώπου, όπως συνέβη κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν επιθυμούσε επίσης, να επιτεθεί η «ισχυρή» Ιταλία εναντίον της μικρής Ελλάδος πριν τις αμερικανικές εκλογές. 

Ο Μουσολίνι ήθελε να παρουσιάσει τις δικές του στρατιωτικές επιτυχίες στον ισχυρό σύμμαχο του, που είχε καταλάβει όλη την Ευρώπη. Τον Αύγουστο του 1940, ο Ιταλός δικτάτορας κατάλαβε την Βρετανική Σομαλία, εισέβαλε στην Αίγυπτο και άρχισε να βομβαρδίζει την Μάλτα. Η κατάληψη της Ελλάδος θα σφράγιζε την κυριαρχία του στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Ιταλός δικτάτορας υπολόγιζε ότι: 

α. Σύντομα θα υπογράφονταν η συνθήκη ειρήνης. 

β. Ο Γκρατσιάνι θα καταλάμβανε την Αίγυπτο. 

γ. Η Μάλτα θα περιέρχονταν στην Ιταλία. 

δ. Ο ιταλικός στρατός θα νικούσε τον ελληνικό. 

Έσφαλλε σε όλα. 

Ο Ιωάννης Μεταξάς

Ο Ιωάννης Μεταξάς

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδος Ιωάννης Μεταξάς εκτός από έμπειρος στρατιωτικός, είχε την ικανότητα να αξιολογεί ορθώς την διεθνή κατάσταση. Φρόντισε επίσης για την προς πόλεμο προπαρασκευή της χώρας. (2)

Έκανε μυστική επιστράτευση και ενίσχυσε επιλεκτικά τους παραμεθορίους σχηματι- σμούς, διότι δεν ήθελε να προκαλέσει αύξηση των ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία. Η απόφασή του να πολεμήσει συντασσόμενος με το Ηνωμένο Βασίλειο, υπήρξε αποτέλεσμα της εκτιμήσεως του, ότι όποιος ελέγχει τις θάλασσες στο τέλος θα νικήσει, αλλά και των εδαφικών παραχωρήσεων που ζητούσε η Γερμανία για την προσχώρηση της Ελλάδος στην «Νέα Τάξη» πραγμάτων.(3) 

Το φθινόπωρο του 1940 η γενική αίσθηση ήταν ότι η Γερμανία ήταν ο μεγάλος νικητής. Η μάχη της Αγγλίας βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, ενώ ο Χίτλερ ετοιμαζόταν για την κατάληψη των Βρετανικών νήσων. Τα τέλη Σεπτεμβρίου ο Τσώρτσιλ κέρδισε την πρώτη του νίκη, υποχρεώνοντας τον Χίτλερ να αλλάξει τα σχέδια του. Ο Μεταξάς έγραψε στο ημερολόγιο του ότι μετά από αυτό ο Χίτλερ θα στραφεί κατά της Ρωσίας και κατά των Βαλκανίων.(4)

Θεωρούσε βεβαία την είσοδο των ΗΠΑ στο πόλεμο και πίστευε ότι η Γερμανία στο τέλος θα υπέκυπτε.

Η Απόφαση

Την 7η Οκτωβρίου 1940 ο Χίτλερ απέστειλε στρατεύματα στην Ρουμανία χωρίς να το γνωστοποιήσει στον Μουσολίνι, συνεγγυητή των νέων ρουμανικών συνόρων. Σύμφωνα με τον Τσιάνο ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Ο Μουσολίνι έξαλλος δήλωσε: «Θα τον πληρώσω με το ίδιο νόμισμα, από τις εφημερίδες θα πληροφορηθεί ότι κατέλαβα την Ελλάδα». 

Έλληνας στρατιώτης του 1940.

Την 15η Οκτωβρίου. 1940(5) οριστικοποίησε την απόφαση του ότι η επίθεση κατά της χώρας μας, πρέπει να εκτοξευθεί μέχρι το τέλος του μηνός. Θεώρησε την Ελλάδα ένα εύκολο στόχο και έκανε εσφαλμένες εκτιμήσεις παραγνωρίζοντας τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν μία στρατιωτική επιχείρηση. Το ορεινό του εδάφους σε συνδυασμό με τις φθινοπωρινές βροχοπτώσεις δυσκόλευαν όλες τις μετακινήσεις των στρατευμάτων και τις αεροπορικές επιχειρήσεις.

Ο αρχηγός των ιταλικού στρατού στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο θεωρούσε ότι δεν είχε γίνει η απαιτούμενη προπαρασκευή και πρότεινε την αναβολή της επιθέσεως έως την άνοιξη. Δεν είχε το σθένος όμως να εμείνει στις απόψεις του και υπέκυψε στα ατεκμηρίωτα επιχειρήματα του υπουργού εξωτερικών, γαμπρού του Μουσολίνι Κόμη Γκαλεάτσο Τσιάνο(6) και εμπνευστού της επιχειρήσεως ότι: 

α. Ο ελληνικός στρατός ήταν απροπαρασκεύαστος και άνευ ηθικού. 

β. Οι αλβανικής καταγωγής μουσουλμάνοι κάτοικοι της Ηπείρου (Τσάμηδες της Θεσπρωτίας) θα εξεγερθούν. 

γ. Η Βουλγαρία θα επιτεθεί κατά της χώρας μας. 

δ. Έλληνες αξιωματούχοι έχουν εξαγορασθεί και θα προτείνουν την απο-δοχή των ιταλικών αξιώσεων. 

Ο ελληνικός λαός ωστόσο είχε αποφασίσει να αγωνισθεί μέχρις εσχάτων, συντασσόμενος με το «ΟΧΙ» του Ιωάννου Μεταξά. 

Σημειώσεις

(1) Η έκφραση σημαίνει στα λατινικά η «η θάλασσα μας», με την οποία ονόμαζαν οι Ρωμαίοι την Μεσόγειο Θάλασσας, γιατί περικλειόταν από εδάφη της αυτοκρατορίας του. 

(2) Από το 1922 έως το 1940 διετέθησαν για την Εθνική Άμυνα 21 δισ. δραχμές, από τα οποία τα 16 κατά το διάστημα από 1935 έως την έκρηξη του πολέμου. 

(3) Η Γερμανία για να συνταχθούμε μαζί της, ζήτησε την παραχώρηση της Θράκης και της Αν. Μακεδονίας στην Βουλγαρία και των Ιονίων Νήσων και μέρους της Ηπείρου στην Ιταλία. 

(4) Εγγραφή στο ημερολόγιο του της 28ης Μαρτίου 1940. 

(5) Η απόφαση της 15ης Οκτ. 1940 αιφνιδίασε την στρατιωτική ηγεσία, διότι την προηγουμένη είχε δώσει εντολή η επιχείρηση να αρχίσει μετά τρίμηνο με 20 μεραρχίες αντί των 10 που υπήρχαν στην Αλβανία. 

(6) Για τις εντολές του Τσιάνο προς τον Πράσκα δεν είχε ενημερωθεί το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Ιταλίας 

Βιβλιογραφία 

1. Heinz A. Richter, Η Ιταλογερμανική Επίθεση εναντίον της Ελλάδος , Αθήνα 1998, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε. 

2. Ιωάννης Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο, Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Β.Ε.Ε, Αθήνα 1962. 

3. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αίτια και Αφορμαί του Ελληνο-ιταλικού Πολέμου, Εκδόσεις Διευθύν-σεως Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1959