"ΠΥΡΣΟΣ"

Ήταν το κωδικό όνομα των τελευταίων επιχειρήσεων που διεξήγαγε ο Εθνικός Ελληνικός  Στρατός, κατά του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, κατά την διάρκεια του εμφύλιου πολέμου τον Αύγουστο του 1949. Ήταν η τελευταία πράξη ενός ακόμη ελληνικού δράματος! Έλληνες εναντίον Ελλήνων! Αποκαλούσαν  ένας τον άλλο με απαξιωτικές εκφράσεις. Εκφράσεις που δυστυχώς χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα! Σφάζονταν μεταξύ τους, συναγωνιζόμενοι σε αγριότητα. Ποιος φταίει; Με τι κίνητρα: Γιατί καλλιεργήθηκε τόσο μίσος; Γιατί σκότωνε ο αδελφός τον αδελφό; 

Ερωτήματα βασανιστικά, άλλα απαντημένα και άλλα όχι. Άλλα παθήματα έγιναν μάθημα και άλλα όχι! Το τελευταίο, πρέπει να μας προβληματίσει πολύ! Τα ιστορικά γεγονότα που ακολούθησαν διέψευσαν φρούδες ελπίδες κάποιων, αλλοίωσαν ή άλλαξαν ιδέες, πρώην εχθροί έγιναν φίλοι και πρώην φίλοι εχθροί! Τι σημασία έχει πια ποιος φταίει πιο πολύ ή πιο λίγο; Το αποτέλεσμα της διχόνοιας στο τέλος ήταν ζημιογόνο και αποκαρδιωτικό.

Το "πληρώνουμε" μέχρι σήμερα! Οι νεότερες γενιές που ήδη έχουν αρχίσει και διαβάζουν την ιστορία, δεν θα συγχωρήσουν τις γενιές εκείνης της εποχής, για το τρομακτικό λάθος της διχόνοιας! Ενώ παράλληλα, με οξύμωρο σχήμα, τις θαυμάζουν για την γενναιότητα που έδειξαν στην αντίστασή τους, απέναντι στους κατακτητές! Ναι, 3 ήταν στην Κατοχή, οι κατακτητές! Ιταλοί, Γερμανοί και Βούλγαροι! Οι πιο φοβεροί όμως αντίπαλοι ήταν οι ίδιοι οι Έλληνες, ή καλύτερα ο εαυτός τους, όπως αποδείχθηκε στον εμφύλιο σπαραγμό! 

Μπορεί να φαίνονται πολύ μακρινά όλα, να δείχνουμε στους παλιούς εχθρούς μας μακροθυμία και μεγαλοψυχία τώρα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε την ιστορία! Επαληθεύτηκε με τον πιο θλιβερό και αυτοκαταστροφικό τρόπο, για μια ακόμη φορά  η ρήση: " Έλληνες ενωμένοι, ποτέ νικημένοι! Έλληνες διχασμένοι, πάντα χαμένοι".

Τρεις επιχειρήσεις "ΠΥΡΣΟΣ" έγιναν τότε, που κράτησαν όλο τον Αύγουστο του 1949: 

•  "ΠΥΡΣΟΣ Α'" αποτέλεσε παραπλανητική ενέργεια προς το Γράμμο.
•  "ΠΥΡΣΟΣ Β'" ήταν επιθετικές επιχειρήσεις του Β' Σώματος Στρατού για οριστική εκκαθάριση του αντίπαλου από το Βίτσι.
•  "ΠΥΡΣΟΣ Γ'", επιθετικές επιχειρήσεις του Α' Σώματος Στρατού για οριστική εκκαθάριση του Γράμμου.

Στην ουσία ήταν μία ευρείας κλίμακας εκκαθαριστική επιχείρηση στους δύο ορεινούς όγκους του Γράμμου και του Βίτσι ή Βέρνου όρους, όπως επίσης λέγεται το δεύτερο, σήμερα. Ήταν μία περίπτωση "εγκλωβισμού". Από τις πρώτες, σε  μεταπολεμικό ανταρτοπόλεμο.

Στις 2 τελευταίες επιχειρήσεις, έλαβε μέρος το σύνολο των μονάδων Καταδρομών, υπό την ηγεσία του αείμνηστου ιδρυτού και διοικητού της Διοίκησης Δυνάμεων Καταδρομών,  Στρατηγού Ανδρέα Καλλίνσκη. Η Διοίκηση, με την κωδική ονομασία "ΙΙΙ Μεραρχία Πεζικού" περιλάμβανε την Ιη Ταξιαρχία Καταδρομών, (Α', Β' ΜΚ) με την κωδική ονομασία "78 Ταξιαρχία Πεζικού" και την ΙΙη Ταξιαρχία Καταδρομών, ( Γ', Δ', Ε' ΜΚ) με την κωδική ονομασία "79 Ταξιαρχία Πεζικού". 

Λόγοι μυστικότητας και αιφνιδιασμού του αντίπαλου, επέβαλαν τις κωδικές ονομασίες. Η ΙΙΙη Μεραρχία, (πρόγονος της ΙΙΙης ΜΕΔ) είχε υπό διοίκηση το 480 Τάγμα Διαβιβάσεων Καταδρομών, που  οργανώθηκε τον Μάρτιο του '49, με πυρήνα τον πρώην 48 Λόχο Διαβιβάσεων  και ένα Χειρουργείο Εκστρατείας. Όλες οι μονάδες της, είχαν εξοπλισθεί και εκπαιδευτεί στον σύγχρονο, για εκείνη την εποχή, αμερικανικό οπλισμό, με ατομικό τυφέκιο το ημιαυτόματο Μ1.

Η Α' Μοίρα Καταδρομών, έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις με τον συνθηματικό τίτλο "635 Τάγμα Πεζικού". Έχουμε  αναφερθεί γενικά για  τις επιχειρήσεις σε προηγούμενο άρθρο. Εδώ, θα σταθώ σε μία από τις αποστολές, αυτής της Μοίρας,  κατά την διάρκεια της επιχείρησης "ΠΥΡΣΟΣ Β'" στο Βίτσι, που είναι σήμερα, ένας καλός τουριστικός, αλλά και ορειβατικός προορισμός.

Ήταν νύκτα της 9 Αυγούστου 1949 όταν άρχισε να κινείται η Μοίρα για την εκτέλεση της αποστολής της: 

"   1. Περίσφιγξις κατά την νύκτα της 10/11.8.1949 δια Διλοχίας εκ Ν. και Ν.Α. του υψώματος ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ (ΜΠΑΡΟ), προς εξασφάλισιν ανενόχλητου διεισδύσεως των Β', Γ' και Δ' Μοιρών Καταδρομών.

      2. Προσβολή άμα τη έω της 11ης Αυγούστου και κατάληψις του υψώματος ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ τη βοηθεία αρμάτων μάχης.

   3. Μετά την κατάληψιν του ως άνω υψώματος, προώθησις Τριλοχίας προς κατάληψιν των υψωμάτων ΜΠΟΥΦΑΡΙ και ΚΛΟΤΣΙΚΑ ΠΑΔΕΝΑ.

      4. Διάβασις του ποταμού ΑΛΙΑΚΜΟΝΟΣ δια Διλοχίας και εγκατάστασις επί των υψωμάτων 1087 και 1137.

       5. Κίνησις εν συνεχεία προς ύψωμα ΒΑΡΜΠΑ"

Γερή αποστολή, με πολλές απαιτήσεις και πολλές ενδεχόμενες καταστάσεις. Ήταν ένα "μείγμα" αποστολών Πεζικού, αλλά και καταδρομικών ενεργειών. Εκείνη την περίοδο, οι Μοίρες αποτελούνταν από 5 Λόχους Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ) και ένα Λόχο Βάσεως. Ο Λόχος Βάσεως συμπεριλάμβανε διμοιρία όλμων, διμοιρία πολυβόλων και διμοιρία μηχανικού, με το σκεπτικό να διαθέτει ομάδες στους ΛΟΚ και να τους ενισχύει σε ισχύ πυρός.

Όλη την ημέρα της 10 Αυγούστου, παρέμειναν οι Καταδρομείς της Α' Μοίρας, κρυμμένοι κοντά στο χωριό Μαυρόκαμπος.(Δείτε το χάρτη) Δεν ήταν οι μόνοι. Υπήρχαν και άλλες Μοίρες εκεί, με ανάλογες αποστολές. Δηλαδή, νυκτερινές διεισδύσεις και αιφνιδιαστικές καταλήψεις εδαφών τακτικής σημασίας. Το βράδυ αργά,  οι λόχοι της Α'ΜΚ, άρχισαν να κινούνται σύμφωνα με το σχέδιο, για το ύψωμα  του Προφήτη Ηλία. Παρά τα μέτρα μυστικότητας που πήραν, έγιναν αντιληπτοί και στις 3 τα ξημερώματα, δέχθηκαν επίθεση από τους αντάρτες, η οποία όμως αποκρούσθηκε με επιτυχία.

Το πρωί στις 9, τ' άρματα μάχης που είχε σχεδιασθεί να έλθουν, δεν είχαν φανεί. Έτσι διατάχθηκε να επιτεθεί η μονάδα μόνη της για την κατάληψη του υψώματος. Η μάχη εξελίχθηκε και μετά από μισή ώρα το ύψωμα είχε "πέσει" στα χέρια των ΛΟΚ.  Οι μάχες συνεχίστηκαν  στις 11 και στις 12 Αυγούστου και ήταν σκληρές, με τον αντίπαλο ν' αμύνεται με πείσμα και αποφασιστικότητα. Οι Μοίρες βοηθούσαν και υποστήριζαν η μία την άλλη.

Έφτασε η 13η Αυγούστου 1949, που βρήκε την Α' Μοίρα να έχει εγκαταστήσει προγεφύρωμα δυτικά του ποταμού Μπελίτσα, παραποτάμου του Αλιάκμονα. Στις 2 το βράδυ, ξεκίνησαν οι Καταδρομείς για την κατάληψη του υψώματος 1134-ΒΑΡΜΠΑΣ. Η κίνηση έγινε αντιληπτή! Ο αντίπαλος αντέδρασε δυναμικά με προσβολές από περιπόλους και στη συνέχεια, με καλά επισημασμένες βολές πυροβολικού.

Ο διοικητής της Μοίρας, ζήτησε άμεση υποστήριξη πυρών υποστηρίξεως, αλλά δεν δόθηκε! Ίσως λάθος συντονισμός; Ό,τι πιο επίφοβο! Σε τέτοιες περιπτώσεις ο συντονισμός πυρών υποστηρίξεως είναι καταλυτικός. Την κρίσιμη στιγμή, διέταξε την σύμπτυξη της Διλοχίας που είχε προωθηθεί, στις αρχικές θέσεις εξορμήσεως. Ο εχθρός όμως προφανώς είχε ήδη αντιληφθεί με παρατηρητές του ή περιπόλους του, τις ακριβείς θέσεις των τμημάτων της μονάδας και άρχισε να βομβαρδίζει με το πυροβολικό του και τους όλμους του. Εκεί σκοτώθηκε ο διοικητής, ο Ταγματάρχης Σέεμαν Καίσαρ! Σας λέει κάτι τ' όνομα; Είναι το όνομα του, που δόθηκε στο στρατόπεδο που βρίσκεται η Σχολή Αλεξιπτωτιστών. στον Ασπρόπυργο.  Μαζί του σκοτώθηκαν ένας Λοχαγός του  επιτελείου του και Καταδρομείς που τον συνόδευαν.

Προσέξτε τώρα και κάτι άλλο. Παράλληλα με την Α' Μοίρα και στα δεξιά της, μπροστά από το ύψωμα 1078, βρισκόταν ένα Τάγμα Πεζικού, το οποίο, πιεζόμενο από τα έντονα πυρά και τις αντενέργειες των ανταρτών, συμπτύχθηκε! Τότε όλα τα εχθρικά πυρά, συγκεντρώθηκαν μαζικά πλέον, στις θέσεις της Μοίρας, ενώ το δεξί πλευρό της, έμεινε τελείως ακάλυπτο.

Ο διοικητής χάθηκε, αλλά η μονάδα δεν έμεινε "ακέφαλη". Ο αμέσως αρχαιότερος ανέλαβε την διοίκηση και αντιλαμβανόμενος τον μεγάλο κίνδυνο σοβαρών απωλειών, διέταξε την σύμπτυξη της Μοίρας σε ασφαλέστερη τοποθεσία, ενώ κατόπιν εντολής της Ιης Ταξιαρχίας, η Β' Μοίρα, με διοικητή τον τότε Ταγματάρχη Δημήτρη Οπρόπουλο, έφτασε εσπευσμένα και κάλυψε το δεξί κενό. Τι μπορεί να έγινε για το μπέρδεμα αυτό; Εκτιμώ ότι ένας συνδυασμός κακών πληροφοριών περί του αντιπάλου που είχε κάνει καλή προετοιμασία και ελλιπούς συντονισμού με τους φίλιους, προκάλεσε την καθήλωση της μονάδας.

Η 15 Αυγούστου 1949, βρήκε τη Μοίρα με απώλειες, στο ύψωμα ΚΛΟΤΣΙΚΑ ΠΑΔΕΝΑ με αποστολή την ασφάλεια της περιοχής του χωριού Βατοχώρι και την εξερεύνηση του πεδίου της μάχης.  Περισσότερο ήταν χρόνος ανασυγκρότησης και αναδιοργάνωσης, μετά τις έντονες στιγμές του πεδίου της μάχης. Τη ΒΑΡΜΠΑ την ανέβηκε άλλη Μοίρα! Οι επιχειρήσεις δεν είχαν τελειώσει! Στις 16 Αυγούστου οι Λοκατζήδες φορτώθηκαν στ' αυτοκίνητα και ξεκίνησαν για τον νέο τους προορισμό. Τον Γράμμο! Για την επιχείρηση "ΠΥΡΣΟΣ Γ'"

Αυτά, είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι από όσα έγιναν τότε. Ανιχνεύοντας, βρήκα από τα υπέροχα αρχεία της ΕΡΤ, μία σειρά  των 5 ντοκιμαντέρ, με τον τίτλο "Βίοι Παράλληλοι του Εμφυλίου", στα οποία μιλάνε "πρωταγωνιστές" εκείνων των επιχειρήσεων. Με ψύχραιμη πια σκέψη, εξιστορούν τα όσα έζησαν και τα σχολιάζουν. Αξίζει να τα δείτε ή να τα θυμηθείτε, όσοι παλιότεροι τα έχετε δει. Θα σας παραπέμψω μόνο στο 6ο, που αφορά στην περίοδο για την οποία συζητάμε. Πιέστε: Αρχεία ΕΡΤ .

Ανιχνευτής

Πηγή: "Η Ιστορία των Δυνάμεων Καταδρομών"/ ΓΕΣ