Κάποτε στο Αιγαίο...

Μάϊος 1944. Η καταδρομική δύναμη του Ιερού Λόχου αποβιβάζεται από το βρετανικό σκάφος μεταφοράς σε ελαστικές λέμβους και κωπηλατεί προς την ακτή της Σάμου. Απόλυτη σιγή επικρατεί για να μην γίνουν αντιληπτοί, από τους Γερμανούς σκοπούς. Η περίπολος έχει αποστολή την καταστροφή του σταθμού διοικήσεως. Καλλιτεχνική αποθανάτιση της σκηνής του κινδύνου και του φόβου της σύλληψης από τον Αμερικανό στρατιωτικό ανταποκριτή Bernard Perlin, ο οποίος συνόδευε την περίπολο στην επιχείρηση. (Πηγή περιοδικό LIFE 25 Φεβρ 1945, σελ. 47)

Στη Σύμη, στις  8 Μαΐου του 1945, ο Γερμανός διοικητής Ανατολικού Αιγαίου, υποστράτηγος Ότο Βάγκνερ (Otto Wagener) υπογράφει το πρωτόκολλο παράδοσης των γερμανικών στρατευμάτων του, στην συμμαχική αντιπροσωπεία του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Αναμεσά τους και ο Έλληνας διοικητής του Ιερού Λόχου, συνταγματάρχης Χριστόδουλος Τσιγάντες.

Ο στρατηγός Βάγκνερ, μετεπιβιβαζόμενος στο βρετανικό σκάφος που θα τον μεταφέρει στη Σύμη για την υπογραφή της παράδοσης, χαιρετά ναζιστικά τους Βρετανούς  αξιωματικούς υποδοχής του, οι οποίοι δεν ανταποδίδουν τον χαιρετισμό. (πηγή φωτογραφίας)

Ο Βάγκνερ, βετεράνος του 1ου ΠΠ, που μερικά χρόνια πριν, το 1933, τελούσε υπό την εύνοια του Χίτλερ, όντας από τα ιδρυτικά στελέχη του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματός του, με υψηλή θέση στα παραστρατιωτικά "τάγματα εφόδου" και προσωπικός σύμβουλος του Χίτλερ περί τα οικονομικά, αντιμετώπισε το 1937 τον παρ' ολίγον τυφεκισμό του, γιατί με τις κινήσεις του για αναρρίχηση στην εξουσία "τσάντισε" τα άλλα κομματικά στελέχη  που έβαλαν λόγια στο αφεντικό του.

Τελικά, βρίσκεται τον Απρίλιο του 1944, με τον βαθμό του υποστρατήγου στη Ρόδο, ως διοικητής του Ανατολικού Αιγαίου. Υπό την διοίκησή του έχει περίπου 10.000 στρατιώτες της Βέρμαχτ, ανεπτυγμένων σε όλα τα νησιά, συμπεριλαμβανομένων και των "πειθαρχικών μονάδων" 999. Κατά τη διάρκεια της διοίκησής του συνεχίσθηκε η λειτουργία στρατοπέδου συγκέντρωσης Εβραίων στο χωριό Καλλιθέα και η προώθησή τους προς την Ευρώπη για τα "περαιτέρω". Παράλληλα, συμπεριφέρθηκε με αγριότητα σε Ιταλούς αιχμαλώτους.

Υπογραφή της άνευ όρων παράδοσης του Βάγκνερ, παρουσία των Βρετανών αξιωματικών και του υπασπιστού του. (Πηγή φωτογραφίας)

Αυτός λοιπόν ο σκληρός άνθρωπος, αναγκάστηκε να "μαλακώσει" υπό την συμμαχική πίεση με τις πολλαπλές καταδρομικές επιχειρήσεις των Βρετανών και των Ελλήνων  κομάντος στο Αιγαίο και τα Δωδεκάνησα και να παραδοθεί ως αιχμάλωτος πολέμου πλέον, μετά τον ασφυκτικό κλοιό που πέτυχαν γύρω του οι συμμαχικές δυνάμεις. Μετά τον πόλεμο, το 1948, οδηγήθηκε σε ιταλικό στρατοδικείο, όπου καταδικάστηκε σε 15 χρόνια φυλακή για την εγκληματική συμπεριφορά κατά Ιταλών στρατιωτών, για να αφεθεί ελεύθερος (μετά από την παρέμβαση του Αντενάουερ) το 1951. 

Πριν από την επιχείρηση η καταδρομική δύναμη αναπαύεται, μετά την ολονύκτια πορεία. Ενώ οι άνδρες κοιμούνται, ο λοχαγός μαθαίνει από ντόπιο νησιώτη ότι υπάρχει ισχυρή εχθρική δύναμη  στον στόχο. Έτσι ο λοχαγός αλλάζει το σχέδιο. Η στιγμή συνάντησης του διοικητού της καταδρομικής δύναμης με τον ταγματάρχη Αγγελινάρα, όπως έγινε αντιληπτή από τον Αμερικανό στρατιωτικό ανταποκριτή Bernard Perlin, ο οποίος συνόδευε τους Ιερολοχίτες στην επιχείρηση. (Πηγή περιοδικό LIFE 25 Φεβρ 1945, σελ. 48)

Πολλές οι επιχειρήσεις των κομάντος και μεγάλη η προσπάθεια του Ιερού Λόχου, όπως αυτή που έγινε σε επιχείρηση στη Σάμο, κατά σύμπτωση πάλι τον Μάϊο, αλλά του 1944, για να φτάσει η στιγμή της γερμανικής παράδοσης! Στις 15 Μαΐου 1944, καταδρομική δύναμη 30 Ιερολοχιτών, υπό τον λοχαγό Σιαπκαρά Ανδρέα, αναχωρεί από την βρετανική βάση  στον όρμο  Ντερεμέν  (ακόμη οι Τούρκοι τον αποκαλούν  αγγλικό λιμάνι, "Ingilizi liman") για καταδρομική ενέργεια στη Σάμο. Μαζί τους έρχονται ένας Βρετανός αξιωματικός-σύνδεσμος με τον ασυρματιστή του, ένας Σαμιώτης ως οδηγός και ένας Αμερικανός στρατιωτικός ανταποκριτής, ο Bernard Perlin

Στις 02.00 της 17 Μαΐου, αποβιβάζονται στην ακτή της Ψιλής Άμμου δυτικά από τον Μαραθόκαμπο, κρύβουν τα εφόδια τους σε πρόχειρη κρύπτη και κινούμενοι από ορεινό δρομολόγιο του όρους Κερκετέα  με κατεύθυνση προς τα ανατολικά  όλη τη νύκτα, φτάνουν στον πρώτο χώρο αποκρύψεως 2,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Μαραθόκαμπου με σκοπό αναγνωρίσεις και συλλογή πληροφοριών. Αλλάζοντας κάθε βράδυ χώρο αποκρύψεως για λόγους ασφαλείας, το βράδυ της 20 Μαΐου έρχονται σε επαφή με τον απόστρατο ταγματάρχη Αγγελινάρα και μαθαίνουν ότι στο Καρλόβασι υπήρχαν αποθήκες καυσίμων, ενώ στον Μαραθόκαμπο ήταν τα γραφεία της γερμανικής μυστικής αστυνομίας (Geheime feldpolizei) όπου στάθμευαν και ισχυρές γερμανικές δυνάμεις.

Τελικά,  καταστρώθηκε σχέδιο για προσβολή των καυσίμων, με συγκρότηση τριών τμημάτων:  Τμήμα κρούσεως στο Καρλόβασι, τμήμα ασφαλείας προς αποκοπή δρομολογίου Μαραθόκαμπος-Καρλόβασι,  και τμήμα ασφαλείας χώρου ανασυγκρότησης στην περιοχή Πεύκος νότια του Κερκετέα.   Η καταδρομική δύναμη ξεκίνησε την νύκτα 21/22 Μαΐου για τον στόχο της. Όταν όμως έστειλαν περίπολο αναγνώρισης  το επόμενο βράδυ της 22 Μαΐου στο Καρλόβασι, διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρχαν καύσιμα εκεί.

Μετά από 3 ημέρες με ελάχιστα εφόδια και σχετικά μακριά από την κρύπτη τροφίμων, το τμήμα άρχισε να έχει προβλήματα κόπωσης και  αδυναμίας. Έτσι ο λοχαγός, ο οποίος ήταν με το τμήμα κρούσεως, αποφάσισε την επιστροφή στον χώρο ανασυγκρότησης. Στην κίνησή τους κατά μήκος του δρομολογίου Καρλόβασι-Μαραθόκαμπος, είχαν σκοπό την προσβολή οποιουδήποτε εχθρικού μεταφορικού τυχόν θα συναντούσαν, όπως και έγινε.

Μετά την ενέδρα, οι άνδρες πανηγυρίζουν. Είναι η στιγμή μετά την προσβολή του δικύκλου με τα τρόφιμα, στον δρόμο Καρλόβασι-Μαραθόκαμπος. Είναι χαρακτηριστική η απεικόνιση των συναισθημάτων νικητών και αιχμαλώτων. Εικόνα του Bernard Perlin. (Πηγή περιοδικό LIFE 25 Φεβρ 1945, σελ. 48)

Το βράδυ της 23 Μαΐου, συνάντησαν δίκυκλο με δύο Γερμανούς και έναν Ιταλό οι οποίοι μετέφεραν τρόφιμα στη φρουρά Μαραθοκάμπου. Τους αιχμαλώτισαν, πήραν τα τρόφιμα και στην πρώτη ανάκριση που έκαναν, έμαθαν ότι η φρουρά του όρμου Μαραθοκάμπου ήταν μικρή, μόνο με έξι άνδρες με επικεφαλής ένα Γερμανό ανθυπασπιστή, χωρίς κωλύματα και ναρκοπέδια γύρω από το κτίριο του φυλακίου.

Σχεδίασαν την προσβολή τους και έτσι ένα τμήμα οκτώ Ιερολοχιτών με επικεφαλής τον υπολοχαγό Χαροκόπο, κινήθηκε προς το στόχο, με οδηγό ένα Γερμανό που προσφέρθηκε να τους πάει. Καθορίστηκε η συνάντηση όλων στο χώρο ανασυγκρότησης στον Πεύκο.

Το τμήμα Χαροκόπου, έφτασε νύκτα 23/24 Μαΐου στο γερμανικό φυλάκιο, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και αφού σκότωσαν τον Γερμανό διοικητή της φρουράς και κατέστρεψαν τον οπλισμό τους,συνέλαβαν δύο αιχμαλώτους και κινήθηκαν προς τον χώρο ανασυγκρότησης, όπως είχε σχεδιασθεί, όπου έφτασαν ξημερώματα της 24 Μαΐου, με ένα Ιερολοχίτη τραυματία και το ζευγάρι του να ακολουθούν πιο πίσω.

Στο μεταξύ, ο διοικητής της καταδρομικής δύναμης, που θέλησε να κινηθεί από ορεινό δρομολόγιο προς τον χώρο ανασυγκρότησης,  λόγω της δυσκολίας  του ορεινού εδάφους, δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τη κίνησή του το ίδιο βράδυ και αναγκάστηκε να διημερεύσει στο ορεινό σημείο Φτεριά, βορειοδυτικά του χωριού Μαραθόκαμπος.

Γερμανική ενέδρα, αιφνιδιάζει την περίπολο. Οι καταδρομείς αντιμετωπίζοντας υπεράριθμη εχθρική δύναμη, φεύγουν στο δάσος, με τις σφαίρες να κτυπούν γύρω τους επάνω στους γυμνούς βράχους. Κανένας δεν τραυματίσθηκε, ούτε πιάστηκε. Οι αιχμάλωτοι, παραπληροφορημένοι σχετικά με τους καταδρομείς, αφήνονται να φύγουν. Μετά την ενέδρα, ο λοχαγός και ο Βρετανός κρύβονται σε σπηλιά, ενώ ο Πέρλιν καταστρέφει χαρτιά.Τραυματίσθηκε ο λοχαγός από πέσιμο και έβγαλε τον ώμο του. Απόδοση του Bernard Perlin, για την επίθεση των Γερμανών στη Φτεριά. (Πηγή περιοδικό LIFE 25 Φεβρ 1945, σελ. 49)

Όταν οι Γερμανοί πληροφορήθηκαν αυτές τις προσβολές, οργάνωσαν εκκαθαριστική επιχείρηση με περιπόλους για την εξουδετέρωση των καταδρομέων. Το απόγευμα της 24 Μαΐου, γερμανικές περίπολοι, έφτασαν στη Φτεριά και αιφνιδίασαν το τμήμα του Ιερού Λόχου που είχε κρυφτεί εκεί. Οι Ιερολοχίτες, αναγκάσθηκαν να διαλυθούν και να διαφύγουν χωρισμένοι σε δύο τμήματα.

Οι Γερμανοί ερευνούν, πυροβολώντας και πετώντας χειροβομβίδες σε ύποπτους χώρους. καθώς κινούνται. Οι άνδρες παρέμειναν κρυμμένοι στη σπηλιά, 28 ώρες πριν τολμήσουν τελικά να κινηθούν. (Πηγή περιοδικό LIFE 25 Φεβρ 1945, σελ. 51)

Στο σπίτι της Μαρίας, τρεις άνδρες βρίσκουν ασφάλεια, μετά την διαφυγή τους από την σπηλιά. Ο λοχαγός ρωτάει την 13χρονη Μαρία, ενώ δύο άνδρες τον καλύπτουν με το όπλο τους. Η ορφανή Μαρία, με τον μικρό της αδελφό, τους βοήθησε να κρυφτούν. Τους πληροφορούσε για τις κινήσεις των Γερμανών, οι οποίοι πολλές φορές πέρασαν και ρωτούσαν τα παιδιά αν τους είχαν δει. Αργότερα η Μαρία τους οδήγησε στο σημείο που είχαν ραντεβού με το πλοιάριο και επέστρεψε σπίτι μόνη της. Αφήγηση του Πέρλιν, όπως βίωσε την περιπέτεια. (Πηγή περιοδικό LIFE 25 Φεβρ 1945, σελ. 52)

Το τμήμα του λοχαγού μαζί με δύο Ιερολοχίτες, ένα Βρετανό και τον Αμερικανό, μπόρεσαν να φτάσουν στην ακτή της Ψιλής Άμμου και να εκκενωθούν με το πλοιάριο, την επόμενη νύκτα, 25/26 Μαΐου.

Οι άνδρες υπομονετικά εκπέμπουν με σήματα Μορς το γράμμα "Η" κάθε δύο λεπτά, προς την κατεύθυνση του απέραντου σκοτεινού Αιγαίου. Στις 4 τα ξημερώματα , σταματούν νευριασμένοι και ξαναπηγαίνουν στο βουνό, στην κρυψώνα τους. Την επόμενη νύκτα το σινιάλο τους γίνεται αντιληπτό από το πλοίο. Σύντομα είναι ασφαλείς στο κατάστρωμά του. Απεικόνιση της διαφυγής του τμήματος του λοχαγού από την ακτή της Ψιλής Άμμου. (Πηγή περιοδικό LIFE 25 Φεβρ 1945, σελ. 52)

Το υπόλοιπο τμήμα της Φτεριάς, με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Καραδήμο, κινήθηκε κατά μήκος του ορεινού εδάφους του νησιού, ήλθε σε επαφή με την μυστική βρετανική υπηρεσία "Δύναμη 133"  και εκκενώθηκε μετά από μερικές ημέρες από το Κοκκάρι με τη βοήθειά της, προς τις μικρασιατικές ακτές του Κουσάντασι, .

Το τρίτο τμήμα του Χαροκόπου, με δεκαεννέα καταδρομείς δύο αιχμαλώτους και τον Σαμιώτη οδηγό, αποφεύγοντας τις έρευνες των Γερμανών, παρέμεινε κρυμμένο στο νησί μέχρι τις 16 Ιουνίου βοηθούμενο από κατοίκους και  με την υποστήριξη της "Δύναμης 133" εκκενώθηκε το βράδυ 16/17 Ιουνίου,  από την ακτή Τσόπελα νότια του Ηραίου.

Ο Αμερικανός στρατιωτικός ανταποκριτής, Perlin, εντυπωσιασμένος από αυτόν τον άγνωστο πόλεμο των καταδρομέων του Αιγαίου, δημοσίευσε τις εντυπώσεις του αργότερα, στο εβδομαδιαίο περιοδικό LIFE, το οποίο στο τεύχος της 25 Φεβρουαρίου 1945, είχε εκτεταμένο άρθρο, ειδικά αφιερωμένο στην επιχείρηση του Ιερού Λόχου στη Σάμο, με τον τίτλο: "Aegean Actions. The Raiders were few but fierce".

Χαρακτηριστικά γράφει το σχετικό άρθρο μεταξύ των άλλων: "...Η αλήθεια είναι ότι οι έξι μεραρχίες Γερμανών και Ιταλών στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, είχαν στοιχειωθεί από μια φούχτα ανδρών. Τα φαντάσματα του Αιγαίου έρχονταν από την Αφρική, ή από άλλες βρετανικές βάσεις κάπου στη Μεσόγειο. Ανήκαν στις πιο μυστικές δυνάμεις του κόσμου. Κάποιοι ήταν Βρετανοί, αλλά οι περισσότεροι ήταν Έλληνες. Οι Βρετανοί αξιωματικοί και οπλίτες, είχαν υπηρετήσει σε ειδικές μονάδες όπως στη Δύναμη Ερήμου μακράς Ακτίνας Δράσης, που ενεργούσε στις απέραντες ερήμους της Βόρειας Αφρικής, για να κτυπούν το ρεύμα ανεφοδιασμού του Ρόμελ, στα μετόπισθεν. Οι Έλληνες ήταν εθελοντές. Πολλοί από αυτούς στην τάξη των οπλιτών, ήταν  αξιωματικοί του στρατού τους...."

Όντας και καλλιτέχνης, εικονογράφησε με τον δικό του τρόπο σκηνές που βίωσε ο ίδιος, ακολουθώντας τους Έλληνες καταδρομείς. Και με τον εξαιρετικό τρόπο του, μετέδωσε πληροφορίες για τους πολεμιστές του Αιγαίου, που δεν  ήταν γνωστές στο ευρύτερο κοινό.

Ανιχνευτής

Πηγή: "Ο Ελληνικός Στρατός στη Μέση Ανατολή (1941-1945) (Ελ Αλαμέιν-Ρίμινι-Αιγαίο) Έκδοση ΓΕΣ/ΔΙΣ 1995