Ο Ιερός Λόχος στη Ρόδο

Αποβίβαση τμήματος του Ιερού Λόχου μαζί με βρετανική μονάδα, στην ελεύθερη Ρόδο. Το ημερολόγιο έγραφε, 9 Μαΐου 1945. (Πηγή)

Τον Μάιο του 1945, υπήρχε ακόμη γερμανικός στρατός κατοχής στα Δωδεκάνησα. Σύμφωνα με γερμανικές πηγές, μετά τον Οκτώβριο του 1944, όπου τα περισσότερα στρατεύματά τους αποχώρησαν από την Ελλάδα, η "εγκλωβισμένη" δύναμή του στο Αιγαίο, εξακολουθούσε να παραμένει μεγάλη, ξεπερνώντας τις 30.000 στρατιώτες, εκ των οποίων οι 10.000 ήταν Ιταλοί.

Στις 27 Αυγούστου 1944 ο Χίτλερ εξέδωσε την διαταγή εκκένωσης του Αιγαίου. Από τις 30 Αυγούστου 1944 μέχρι και τον Οκτώβριο του 1944, το γερμανικό ΠΝ, εκκένωσε 37.138 στρατιώτες με απώλεια 380 ανδρών και 29 πλοίων, εκ του συνόλου των 52 σκαφών που χρησιμοποιήθηκαν. Η γερμανική Λουφτβάφε (ΠΑ) εκκένωσε 30.740 στρατιώτες με εκτέλεση 2050 πτήσεων.

Στο νησί της Ρόδου, παρέμενε η γερμανική μηχανοκίνητη ταξιαρχία "Ρόδος" με διοικητή τον Υποστράτηγο Ότο Βάγκνερ, της οποίας η συγκρότηση περιλάμβανε:

• 4 Μηχανοκίνητα τάγματα (των 2 λόχων έκαστο) που είχαν αναδιοργανωθεί από τα υπολείμματα ταγμάτων πεζικού αμύνης νήσων της Ελαφράς Μεραρχίας Αφρικής 999 (κωδική ονομασία)
• 1 επιλαρχία αρμάτων (των 3 λόχων)
• 1 επιλαρχία αναγνωρίσεως (των 3 λόχων)  999
• 1 Μοίρα πυροβολικού (των 3 πυροβολαρχιών) του ΙV Συντάγματος ΠΒ 999
• 1 αποβατικό τάγμα εφόδου (των 3 λόχων)
• 1 Συγκρότημα σκαφών μεταφοράς πεζικού της 15 Μοίρας Πλοίων Αποβάσεων "Ρόδος", με περίπου 30 λέμβους.
• 1 Λόχο Αμφιβίων Καταδρομών "Ρόδος"
• Το 627  Σύνταγμα επάκτιου πυροβολικού (των 18 πυροβολαρχιών)
• Τη Ναυτική μοίρα σκαφών ασφαλείας λιμένων "Δωδεκάνησος" και 
• Ιταλικές δυνάμεις ασφαλείας εσωτερικού, με διοικητή τον Ανχη Φερντινάντο Μιττίνο, γνωστό στους κατοίκους του νησιού εκείνη την εποχή!

Συνολικά, η γερμανική δύναμη του νησιού ανερχόταν σε 6.356 άνδρες και οι Ιταλοί αριθμούσαν σε 4.097 άνδρες. Καθόλου ευκαταφρόνητη δύναμη, για την άμυνα της Ρόδου!

Στο Αιγαίο κάτω από τη διοίκηση του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής επιχειρούσε η Δύναμη Επιχειρήσεων 142, στην οποία είχαν υπαχθεί η βρετανική ταξιαρχία  Καταδρομών,  ο Ιερός Λόχος, και η 5η ινδική ταξιαρχία.

Η εντολή του Συμμαχικού Στρατηγείου για τις επιχειρήσεις στο Αιγαίο ήταν:

• Αποφυγή επιχειρήσεων μεγάλης κλίμακας για εκκαθάριση κατεχομένων περιοχών, για πρόληψη άσκοπων απωλειών, αφού η κατάσταση οδηγούσε μοιραία στην παράδοση των κατοχικών φρουρών.
• Ανάληψη καταδρομικών επιχειρήσεων με σκοπό την καταπόνηση και τη φθορά  του αντιπάλου
• Αποκλεισμός νησιών προς απαγόρευση ανεφοδιασμού φρουρών με σκοπό την επίσπευση της παράδοσής τους.

Με αυτό το σκεπτικό, οργανώθηκε προκεχωρημένη διακλαδική βάση επιχειρήσεων στη Σύμη, η οποία είχε ήδη απελευθερωθεί και από όπου θα σχεδιάζονταν και θα οργανώνονταν οι αμφίβιες καταδρομικές επιχειρήσεις. Σ' αυτή τη βάση, είχαν έδρα 2 τάγματα  της 5ης Ινδικής Ταξιαρχίας, απόσπασμα του Ιερού Λόχου και τμήμα του επιτελείου της ταξιαρχίας Καταδρομών, που έλαβε την ονομασία  "Δύναμη 281". Το απόσπασμα του Ιερού Λόχου, ενισχύθηκε σε δύναμη Διλοχίας μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου 1945 και  ονομάσθηκε "Απόσπασμα Σύμης".

Προς το τέλος του Απριλίου η διοίκηση της βρετανικής ταξιαρχίας  Καταδρομών, που είχε αναλάβει τις επιχειρήσεις στο Αιγαίο, σχεδίασε, σε συνεργασία με το "Απόσπασμα Σύμης", την ταυτόχρονη προσβολή επιλεγμένων στόχων, κυρίως πυροβολαρχιών, του δυτικού τμήματος της Ρόδου και των φυλακίων στην νησίδα Αλιμνιά. 

Προς τούτο στάλθηκαν περίπολοι αναγνώρισης περί το τέλος του Απριλίου για συγκέντρωση των τελευταίων  πληροφοριών. Με βάση αυτές τις πληροφορίες, ολοκληρώθηκε η σχεδίαση και εκτελέσθηκαν δοκιμές. για την επιχείρηση "Τεντ"

Συνολικά η εχθρική δύναμη των φυλακίων και των επάκτιων πυροβολαρχιών που θα προσβάλλονταν, υπολογιζόταν σε 54 Γερμανούς και 3 Ιταλούς που επάνδρωναν αντιαεροπορικά πυροβόλα των 20 χιλ. πυροβόλα των 75 χιλ. όλμους και άλλα ομαδικά όπλα. Τα φυλάκια συνδέονταν μεταξύ τους με ασύρματη και ενσύρματη επικοινωνία.

Επρόκειτο για μια επιχείρηση ταυτοχρόνων προσβολών σε 3 σημεία της Ρόδου:

• στο Χειμαράσι, (περιοχή αρχαίας Κυμισάλας) με δύναμη 73 κομάντος, 4 Βρετανοί και οι υπόλοιποι  Ιερολοχίτες. 
• στη Φόκα και στο Στέλι της περιοχής Μαρμαροβούνια, με δύναμη 30 Ιερολοχιτών 
• στο Νότι και στη Βουνάρα,  με δύναμη 32 Ιερολοχιτών (διμοιρία) μία ομάδα πολυβόλων, ομάδα Α/Τ Πιατ και ομάδα όλμων, 5 Βρετανοί κομάντος, 4 πολίτες οδηγοί, ένας φωτορεπόρτερ και ένας πολεμικός ανταποκριτής, σύνολον 57 άνδρες.

και παράλληλα  επιχείρηση στην Αλιμνιά, με δύναμη 60 Ιερολοχιτών. 

Η επιχείρηση θα υποστηριζόταν από δύο βρετανικά αντιτορπιλικά το HMS Catterick και το  HMS Kimberley , το ελληνικό αντιτορπιλικό "Κρήτη", το γαλλικό " Aλζανσιέν" και 9 βρετανικά αποβατικά. Το πρώτο ήταν το πλοίο του ΔΟΕ (Δκτη Ομάδας Επιχειρήσεων).

Το σχέδιο ενεργείας, προέβλεπε: 

• Ταυτόχρονη και αιφνιδιαστική προσβολή, με καταδρομική ενέργεια σε όλους τους επιλεγέντες στόχους. 
• Δημιουργία αντιπερισπασμού με εκτόξευση ναυτικών πυρών στο αεροδρόμιο Μαριτσών και στο λιμάνι της Ρόδου, από το "Κρήτη" και το "Αλζανσιέν" αντίστοιχα.
• Χρόνος προσβολής (Ώρα "Κ'') ορίσθηκε η 00.30, τη νύκτα της 30 Απριλίου/1 Μαΐου και μεταφέρθηκε αργότερα για τη Ν 1/2 Μαΐου, εξ αιτίας της ανάγκης συμπλήρωσης πληροφοριών από περιπόλους αναγνώρισης που είχαν προαποσταλεί.
• Στη συνέχεια, με κάλυψη των αντιτορπιλικών "Kimberley", και "Katterick" τα αποβατικά σκάφη, που  μετέφεραν τα καταδρομικά τμήματα, θα κινούνταν στα σημεία απόβασης στις δυτικές ακτές της Ρόδου και στην Αλιμνιά.

Η επιχείρηση στην Αλιμνιά, περιγράφτηκε σε προηγούμενο άρθρο. Οι καταδρομικές επιχειρήσεις στη Ρόδο εξελίχθηκαν  νωρίτερα, εξ αιτίας της πρόωρης κατά 15 λεπτά, εκδήλωσης ναυτικών πυρών. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:

Η Καταδρομική Δύναμη Επιχειρήσεων της Ρόδου αναχώρησε από τη Σύμη στις 0100 της 1ης Μαΐου 1945 και μεταφέρθηκε στην Τήλο, όπου παρέμεινε σε απόκρυψη όλη την ημέρα.

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων της 1ης και 2ης Καταδρομικής Δύναμης του Ιερού Λόχου. Οι  πολλοί δρόμοι που φαίνονται στη σύγχρονη δορυφορική εικόνα δεν υπήρχαν τότε, τον Μάιο του 1945.

Η 1η ΚΔ, που θα ενεργούσε στην περιοχή της αρχαίας Κυμισάλας, με επικεφαλής τον Ταγματάρχη Μαντούβαλο, ξεκίνησε στις 1900 της 1ης Μαΐου από Τήλο με δύο αποβατικά σκάφη με σκοπό την προσέγγιση της δυτικής ακτής της Ρόδου μετά το τελευταίο φως, σε προκαθορισμένο σημείο  προσγειάλωσης, νότια του όρμου Πύργου (βλέπε χάρτη). 

Αντ' αυτού, μετά από λάθος της περιπόλου αναγνώρισης που είχε προηγηθεί για την υποδοχή, η οποία δεν αντιλήφθηκε την αθόρυβη και χωρίς φώτα προσέγγιση των σκαφών, το τμήμα αποβιβάστηκε στον όρμο Πύργου, βορειότερα, με καθυστέρηση μιας ώρας. Στις 0015 το τμήμα είχε διεισδύσει και είχε αναπτυχθεί βόρεια από τις εχθρικές θέσεις στην αρχαία Κυμισάλα (κοντά στον τότε οικισμό Χειμαράσι). Έταξε την ομάδα όλμων που διέθετε στην ακτή, για υποστήριξη του τμήματος.

Η εχθρική δύναμη, που ήταν στρατοπεδευμένη σε σκηνές στην περιοχή Χειμαράσι, αποτελείτο από 18 Γερμανούς και 20 Ιταλούς και διέθετε 3 όλμους των 2 ιντσών, τρία πολυβόλα τύπου Breda, μια επάκτια πυροβολαρχία των 4 πυροβόλων των 88 χιλ. και 3 Α/Α πυροβόλα των 20 χιλ.

Ενώ το τμήμα περίμενε την ώρα "Κ" (κρούσεως), το Α/Τ "Κρήτη" άρχισε 15 νωρίτερα πυρά εναντίον του Α/Δ Μαριτσών, για αντιπερισπασμό. Ο διοικητής του τμήματος για να μην χάσει τον αιφνιδιασμό έδωσε εντολή βίαιης κρούσης εναντίον του φυλακίου. Το τμήμα άρχισε τα καταιγιστικά πυρά παράλληλα με την εκτόξευση εμπρηστικών χειροβομβίδων. Οι Γερμανοί αιφνιδιάσθηκαν μέσα στις σκηνές! Η μάχη ήταν σύντομη! Καταμετρήθηκαν επί τόπου 12 στρατιώτες του εχθρού νεκροί, ενώ 13 αιχμαλωτίστηκαν.  

Το τμήμα, στις 0130 της 2 Μαΐου 1945, με τους αιχμαλώτους  και τους δύο δικούς του τραυματίες, αποχώρησε υπό την κάλυψη πυρών όλμων, επιβιβάσθηκε στα πλοιάριά του και αναχώρησε για Σύμη.

Η 2η ΚΔ, (Λγος Τσεπαπαδάκης) που είχε σχεδιαστεί να προσγειαλωθεί στην ίδια ακτή με την 1η ΚΔ και να προηγηθεί αυτής, καθυστέρησε 1 ώρα και 45 λεπτά, για τον ίδιο λόγο. Επιπλέον, επειδή το σκάφος τους δεν μπόρεσε να προσεγγίσει την ακτή, αναγκάστηκαν να κάνουν χρήση πτυσσόμενων λέμβων για να διασχίσουν τα 150 μέτρα της θάλασσας, που τους χώριζε από την ακτή.

Η 2η ΚΔ, χωρίστηκε σε δύο τμήματα, προκειμένου να προσβάλει τους δύο στόχους, το φυλάκιο Φόκα και το φυλάκιο Στέλι.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες, στο Στέλι υπήρχαν 7 Γερμανοί και 1 Ιταλός, που έμεναν σε σκηνή. Είχαν ένα πυροβόλο των 65 χιλ., ένα πολυβόλο των 20 χιλ. και ένα οπλοπολυβόλο. Υπήρχε ένα τεθωρακισμένο όχημα, τρία φορτηγά και ένας ασύρματος.

Στη Φόκα διέμεναν 9 Γερμανοί και 2 Ιταλοί σε σκηνές με ένα πολυβόλο των 20 χιλ. και ένα οπλοπολυβόλο.

Τα τμήματα, μόλις βγήκαν στην ακτή, προχώρησαν γρήγορα για να κερδίσουν τον χαμένο χρόνο. Μόλις όμως άκουσαν τα πυρά του αντιτορπιλικού  "Κρήτη", έσπευσαν και αυτοί να επιτεθούν νωρίτερα για να μην χάσουν τον αιφνιδιασμό. Η ταυτόχρονη προσβολή των δύο φυλακίων πέτυχε. Οι Γερμανοί διαλύθηκαν και προσπάθησαν να διαφύγουν. Οι απώλειες του εχθρού ήταν συνολικά 7 νεκροί και 6 αιχμάλωτοι.

Οι Ιερολοχίτες αφού κατέστρεψαν όλα τα όπλα και τα υλικά  των φυλακίων, συγκεντρώθηκαν στο προκαθορισμένο σημείο και ακολούθησαν το δρομολόγιο της επιστροφής για την ακτή, όπου θα τους παραλάμβαναν τα πλοιάριά τους. Κατά την διάρκεια της κίνησης, εμφανίστηκαν οι 3 Ιταλοί, που είχαν διαφύγει από το φυλάκιο για να σωθούν, οι οποίοι παραδόθηκαν και αιχμαλωτίστηκαν.

Η 2η ΚΔ χωρίς απώλειες με τους αιχμαλώτους, αποχώρησε από την ακτή στις 0300 της 2 Μαΐου 1945 και επέστρεψε στη Σύμη

Προσβολή των φυλακίων Νότι και Βουνάρα Ν 1/2 Μάι 1945. Δεν υπήρχαν όλοι οι δρόμοι που απεικονίζονται στη σύγχρονη δορυφορική εικόνα

.Η 3η ΚΔ (Υπλγός Κάντας) προσγειαλώθηκε στην περιοχή Αλυκή νοτιοδυτικά της Ρόδου (βλέπε χάρτη) και αυτή καθυστερημένη κατά 1 ώρα και 45 λεπτά, από λάθος αναγνώρισης ακτής, οπότε κινήθηκε γρήγορα προς το Καστέλο. Περίπου 500 μέτρα πριν από το κάστρο, όπου υπήρχε το εχθρικό φυλάκιο της Βουνάρας, είχε ορισθεί το σημείο διασποράς (ΣΔ), όπου η καταδρομική δύναμη διασπάσθηκε σε δύο ομάδες. 

Η 1η ομάδα με 5 Ιερολοχίτες και ένα ντόπιο οδηγό, κινήθηκε προς τα δυτικά στην τοποθεσία Νότι, περίπου 1,5 χιλιόμετρα από το ΣΔ, όπου είχε αναγνωρισθεί εχθρικό φυλάκιο παρατήρησης με 3 Γερμανούς και 1 Ιταλό.

Η 2η ομάδα με 16 Ιερολοχίτες με τον διοικητή της ΚΔ, κινήθηκε προς το Κάστρο, όπου είχε εντοπισθεί εχθρική δύναμη από 10 Ιταλούς και 4 Γερμανούς και ένα τεθωρακισμένο όχημα με πυροβόλο των 75 χιλ. Το φυλάκιο, ήταν προστατευμένο με συρματόπλεγμα.  Μέσα στο χώρο οι Ιταλοί και οι Γερμανοί έμεναν χωριστά. 

Εκεί, ανατολικά του εχθρικού φυλακίου, με τη βοήθεια ενός πολίτη οδηγού, κινήθηκε ένα τμήμα και εγκαταστάθηκε σαν αποκοπή (ασφάλεια) με ένα οπλοπολυβόλο με μέτωπο προς το χωριό Μονόλιθος, προς αντιμετώπιση κάθε κίνησης για υποστήριξη του φυλακίου. Το τμήμα κρούσης χωρίστηκε σε δύο υποομάδες, μία για τους Γερμανούς και μία για τους Ιταλούς.  Οι άλλοι δύο πολίτες, ανέλαβαν το κόψιμο του καλωδίου της τηλεφωνικής γραμμής του φυλακίου. Και στα δύο φυλάκια η κρούση εκδηλώθηκε ταυτόχρονα και αιφνιδιαστικά! Οι σκοποί εξουδετερώθηκαν, με αποτέλεσμα η φρουρά να παραδοθεί σχεδόν χωρίς αντίδραση και να αιχμαλωτισθεί. Ειδικά στο Νότι, οι Ιταλοί παραδόθηκαν αμέσως.

Ακολούθησε η καταστροφή των εχθρικών υλικών και εγκαταστάσεων και στη συνέχεια η ΚΔ κινήθηκε προς  το  Σημείο  απογειάλωσης όπου επιβιβάστηκε στο σκάφος και αναχώρησε για την βάση της στη Σύμη. Οι απώλειες του εχθρού ήταν 2 νεκροί, 1 τραυματίας και 12 αιχμάλωτοι. Οι Ιερολοχίτες είχαν ένα τραυματία.

Η επιχείρηση "Τεντ", μια από τις πρώτες διακλαδικές και διασυμμαχικές  ειδικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο, στέφθηκε από επιτυχία όπως περιγράφεται  με λιτή στρατιωτική γλώσσα στην αντίστοιχη Έκθεση των Επιχειρήσεων, από τον τότε Βρετανό επιτελάρχη της Ταξιαρχίας Καταδρομών Ανχη Λεπρέκ:

"Η επιχείρησις αύτη, απετέλεσε κατά μεγάλην προσέγγισιν τον πλήρη τύπον καταδρομής. Το σύνολον της επιχειρήσεως εξετελέσθη σχεδόν εξ ολοκλήρου συμφώνως προς το σχέδιον. Ο εχθρός υπέστη βαρείας απωλείας και εις άνδρας και εις υλικόν, έναντι ημετέρας απωλείας τριών τραυματιών και τούτων ελαφρώς.

Η συνεργασία Ναυτικού και Raiding Forces ήτο εξαιρετική απετέλεσε δε αντάξιον τέλος των θρυλικών επιχειρήσεων της Δωδεκανήσου."

Αυτές ήταν και οι τελευταίες καταδρομικές επιχειρήσεις στα Δωδεκάνησα, λίγο πριν από την παράδοση της γερμανικής φρουράς Δωδεκανήσου στη Σύμη, στις 8 Μαΐου του 1945. Μάλιστα την όλη ιστορία της παράδοσης την αποθανάτισε με το φακό του ένας φωτογράφος Βρετανός στρατιώτης τότε, που είχε αναλάβει τη φωτογραφική κάλυψη. 

Στιγμιότυπο από την υποδοχή των Ιερολοχιτών στη Ρόδο. Ελληνικές, βρετανικές, ακόμη και αμερικανικές σημαίες ανεμίζουν ανάμεσα στο πλήθος. Το ημερολόγιο έγραφε, 9 Μαΐου 1945. (Πηγή)

Στις 9 Μαΐου 1945 ο Ιερός Λόχος και βρετανικές μονάδες αποβιβάζονται σαν ελευθερωτές στη Ρόδο, μέσα σε κλίμα συγκίνησης, ενθουσιασμού  και χαράς των κατοίκων, που έβλεπαν με αισιοδοξία το μέλλον, στην αγκαλιά της μητέρας πατρίδας!

Κάθε χρόνο, τόσο στη Σύμη όσο και στη Ρόδο, εορτάζεται η επέτειος της απελευθέρωσης και διατηρείται άσβεστη η μνήμη των ηρωικών και ένδοξων στιγμών εκείνης της εποχής. Στη Σύμη όποιος πάει, αξίζει να δει το σπίτι στο οποίο υπέγραψε το πρωτόκολλο παράδοσης ο Γερμανός Στρατηγός Βάγκνερ. Οι Συμιακοί το διατηρούν σαν ιστορική κληρονομιά!

Στη Ρόδο δίπλα από το όμορφο παλιό λιμάνι, έχει στηθεί το μνημείο του Ιερού Λόχου σαν ένδειξη τιμής των αγώνων του, για την απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου., Εύχομαι να διατηρείται  η ιστορική μνήμη και ν' αποτελεί πάντα σημείο αναφοράς σε όλες τις δύσκολες στιγμές. 

Όπως τότε, αν παραμείνουμε ενωμένοι και αντιμετωπίζουμε μαζί τα δύσκολα, θα διαψευσθεί αυτό που μου απάντησε πριν από λίγο καιρό ένας από τους τελευταίους Ιερολοχίτες στη ζωή, όταν τον ρώτησα πώς βλέπει σήμερα τα πράγματα: "Εμείς φτιάξαμε και σεις χαλάτε..."

Ανιχνευτής

Πηγή: "Ο Ελληνικός Στρατός στη Μέση Ανατολή (1941-1945) (Ελ Αλαμέιν-Ρίμινι-                                          Αιγαίο) Έκδοση ΓΕΣ/ΔΙΣ 1995
            "ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ 1942-1945" Αντιστρατήγου Ι.Κ. Μανέτα