Η απόβαση του Ιερού Λόχου στη Νάξο

Τον Οκτώβριο του 1944, οι Γερμανοί προσπαθούσαν να αποσύρουν τις φρουρές τους από τα νησιά του Αιγαίου, που είχαν εγκλωβισθεί με τις συνεχείς παρενοχλήσεις και προσβολές των συμμαχικών πλοίων και αεροσκαφών, αλλά και τις ενέργειες των καταδρομικών τμημάτων στο Αιγαίο. Κάθε νησί έχει την ιστορία του  για εκείνη την περίοδο. Στη Νάξο, γράφτηκε με χαρακτηριστικό τρόπο το τέλος της γερμανικής κατοχής.

Στις αρχές Οκτωβρίου του '44, η περίπολος αναγνώρισης του Ιερού Λόχου  που βρισκόταν στο νησί, έστειλε την πληροφορία για την επικείμενη αναχώρηση των Γερμανών, με πιθανή ημερομηνία στις 13 του μηνός. Η γερμανική φρουρά, δύναμης 70 ανδρών, βρισκόταν στο μεγαλύτερο μέρος της μέσα στο φρούριο, ενώ μικρά τμήματα υπήρχαν στην έπαυλη "Έλλη" και στο χωριό Απείρανθος.  

Μετά από συνοπτική εκτίμηση της κατάστασης, αποφασίστηκε από την Καταδρομική Δύναμη 142 η προσβολή και η αιχμαλωσία των Γερμανών, πριν προλάβουν να φύγουν. Η επιχείρηση ανατέθηκε στη Δύναμη "Β" του Ιερού Λόχου που έδρευε εκείνη την περίοδο στη Χίο. 

Ας αφήσω όμως τη διήγηση, όπως διατυπώθηκε πριν από χρόνια, στο περιοδικό "Τολμών" της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ειδικών Δυνάμεων.

" Πριν από την επιχείρηση

Το απόσπασμα του Ιερού Λόχου που ανέλαβε και έφερε σε πέρας, με απόλυτη επιτυχία, την επιχείρηση εναντίον της γερμανικής φρουράς στη Νάξο, συγκροτήθηκε στη Χίο, μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου 1942. Τον κύριο κορμό του απετέλεσαν 51 Ιερολοχίτες στους οποίους προστέθηκαν τρεις καταστροφείς, τρεις διαβιβαστές και 14 επιπλέον αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες. 

Μαζί με τους δύο Βρετανούς αξιωματικούς και δύο συμπατριώτες τους οπλίτες διαβιβαστές που και αυτοί πήραν μέρος στην επιχείρηση, η συνολική δύναμη τους αποσπάσματος έφτασε στους 75. Διοικητής ήταν ο λοχαγός Βασίλειος Μάραντος και μαζί του ο λοχαγός Κ. Καλογερόπουλος και ο ίλαρχος Δ. Τζενάκης. Οι υπολοχαγοί Δ.Ζήρας, Γ. Κόζαρης, Δ. Αυλητής, Κ. Κρεκούκιας, Χ. Καρύδας, Κ. Καρακώστας, Κ. Τσιτσιλώνης, Π. Κοκμωτός, Ι. Καλλιακμάνης και ο υπαστυνόμος Κ. Σαρρής μαζί με τον ανθυπίατρο Δ. Σουλιώτη, όπως και οι ανθυπολοχαγοί Π. Ηλιόπουλος, Α. Γκιότας, Σ. Σερβετιάδης, Ε. Ζούλης, Χ. Κορωναίος, Π. Καλλίτσας, Β. Μαγκριώτης. Α. Φουριώτης. Ελ. Γιακουμάκης. Χ. Καραϊσηφόγλου και Σπ. Μαρκόπουλος. Το απόσπασμα συμπλήρωσαν 44 ανθυπασπιστές και υπαξιωματικοί, δύο οπλίτες και οι Άγγλοι λοχαγοί Χίλμαν και Γουόρτεν μαζί με δύο οπλίτες διαβιβαστές. 

Οι πληροφορίες έλεγαν ότι οι Γερμανοί της φρουράς Νάξου είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους στη βίλλα «Έλλη»και στο χωριό Απείρανθος, έχοντας συμπτυχθεί στην Χώρα (Φρούριο). Όπως ήταν φυσικό, οι τελευταίες εξελίξεις τους πολέμου είχαν επηρεάσει αρνητικά το ηθικό τους και αυτό ήταν ήδη γνωστό στη διοίκηση του Ιερού Λόχου. 

Στις 12 Οκτωβρίου και γύρω στις 9 μ.μ. οι 75 άνδρες του αποσπάσματος επιβιβάστηκαν σε δύο μικρά αποβατικά και ξεκίνησαν από τη Χίο με προορισμό τη Νάξο. Έφτασαν στις ακτές του Κυκλαδίτικου νησιού γύρω στις 3 η ώρα μετά τα μεσάνυχτα και εκεί αντιμετώπισαν ένα δυσάρεστο απρόοπτο, όχι ιδιαίτερα σοβαρό ευτυχώς. Στο ένα από τα δύο σκάφη επέβαινε και αξιωματικός που καταγόταν από το νησί, προκειμένου να πραγματοποιηθεί ασφαλέστερα η προσέγγιση στην ακτή, αλλά το σκοτάδι και η έλλειψη χαρακτηριστικών σημείων που θα διευκόλυναν την αναγνώριση του προορισμού προκάλεσαν μια απόκλιση.

Έτσι οι άνδρες του αποσπάσματος αποβιβάστηκαν τελικά κοντά στο Ακρωτήριο Αμίτης, γύρω στα 10 χιλιόμετρα από το λιμάνι και όχι στο προκαθορισμένο σημείο της Βορειοδυτικής παραλίας του νησιού. Η ώρα ήταν περίπου 03.30. Μόλις το λάθος έγινε αντιληπτό, ο υπολοχαγός της 1ης Διμοιρίας Δ. Αυλητής και ο ανθυπολοχαγός της Αναγνωριστικής Περιπόλου Νάξου, Σ. Σερβετιάδης, αναχώρησαν για να επιτύχουν επαφή με τους αναμένοντες στο νησί, ενώ οι υπόλοιποι παρέμειναν σε απόκρυψη. 

Οι δύο αξιωματικοί κατάφεραν να συναντήσουν τον υπολοχαγό Κωνσταντίνο Κόρκα, που ανήκε στη «Δύναμη 133» όπως και τον ταγματάρχη Γ. Δέτση, που ήταν ο διοικητής των αντάρτικων ομάδων του νησιού. Επέστρεψαν αναφέροντας ότι όλη η δύναμη των Γερμανών είχε συγκεντρωθεί μέσα στο παλιό Φρούριο της Χώρας, επειδή ο διοικητής της είχε επικοινωνήσει με τους ανωτέρους του και περίμενε την άφιξη γερμανικού σκάφους που θα παρελάμβανε ολόκληρη τη γερμανική φρουρά. 

Αποφασίστηκε η κατά το δυνατόν επίσπευση της επιχείρησης, καθώς ο κύριος αντικειμενικός σκοπός της ενέργειας ήταν η σύλληψη της φρουράς. Έτσι, ορίστηκε ως ώρα επίθεσης η 10.00 της 13 Οκτωβρίου και το απόσπασμα έχοντας μετακινηθεί κατάλληλα είχε καταλάβει τις θέσεις του για την έναρξη της επίθεσης από τις 8.30 το πρωί. Ένα δεύτερο λάθος, που περισσότερο ήταν κακή συνεννόηση ίσως, ήρθε να διακόψει την ομαλή εξέλιξη του εγχειρήματος. Τα δύο αποβατικά σκάφη που είχαν μεταφέρει το απόσπασμα από τη Χίο αναχώρησαν για την Πάρο αλλά αντί να απομακρυνθούν για τον προορισμό τους κινήθηκαν αντίθετα και μπήκαν στο λιμάνι της Νάξου, όπου προσέγγισαν. 

Ευτυχώς που και σε αυτή τη περίπτωση η εξέλιξη ήταν θετική, καθώς ο Γερμανός διοικητής της φρουράς νόμισε ότι τα δύο σκάφη ήταν δικά τους και είχαν προσεγγίσει για να παραλάβουν τους άνδρες του! Τότε, έκανε και αυτός ένα λάθος: χωρίς να βεβαιωθεί, πλησίασε με σκοπό να συνεννοηθεί για τις λεπτομέρειες της επιβίβασης, με αποτέλεσμα να συλληφθεί αιχμάλωτος. Στη συνέχεια, τα δύο σκάφη αναχώρησαν για Πάρο, βαλλόμενα όμως από πυρά όλμων από την εχθρική φρουρά, οι άνδρες της οποίας είχαν αντιληφθεί την αιχμαλωσία του διοικητού τους.

Η Επίθεση

Όπως είναι ευνόητο, το απόσπασμα του Ιερού Λόχου είχε χάσει το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού και για το λόγο αυτό δεν ήταν δυνατό να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα η επίθεση, η οποία εκδηλώθηκε κατά του φρουρίου στην προκαθορισμένη ώρα (10.00). Μετά από ολιγόλεπτη ανταλλαγή πυρών, ο έφεδρος ανθυπολοχαγός Μελισσινός και ο επιλοχίας Γ. Σινιόσογλου στάλθηκαν με λευκή σημαία στο φρούριο και ζήτησαν την παράδοση της φρουράς.

Οι Γερμανοί δέχτηκαν κατ’ αρχή να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις. Για το σκοπό αυτό στάλθηκε στο φρούριο ο Άγγλος σύνδεσμος Χίλμαν. Ενώ είχε αρχίσει να διαπραγματεύεται με τον διοικητή της φρουράς, η ομάδα των ανταρτών που συμμετείχε στην επιχείρηση και η οποία δεν είχε ειδοποιηθεί ότι διεξάγονται διαπραγματεύσεις, έριξε μερικούς πυροβολισμούς κατά του φρουρίου, πράγμα που δημιούργησε στους Γερμανούς το φόβο ότι δεν πρόκειται να τηρηθούν οι όροι μιας ενδεχόμενης συμφωνίας για παράδοσή τους. 

Ζήτησαν τότε να επικοινωνήσουν με τον αιχμάλωτο διοικητή τους, κάτι που έγινε μέσω του ασυρμάτου του αποβατικού σκάφους. Εκείνος του διέταξε να αμυνθούν μέχρις εσχάτων και όπως ήταν επόμενο οι διαπραγματεύσεις διακόπηκαν. Αυτά γίνονται γύρω στο μεσημέρι (13 Οκτωβρίου) και ενώ τα δύο αποβατικά είχαν, στο μεταξύ επιστρέψει στη Νάξο μετά από σχετική διαταγή. Συμμετείχαν μάλιστα και με δικά τους πυρά στις επόμενες προσβολές του φρουρίου από το απόσπασμα των Ιερολοχιτών αλλά δεν υπήρξε αποτέλεσμα.

Ο λοχαγός Μάραντος ανέφερε σχετικά στη διοίκηση του Λόχου, με σήμα του στη Χίο, και ζήτησε αεροπορική υποστήριξη, πυρομαχικά και όλμους 3 ιντσών. Να σημειωθεί ότι είχαν προηγηθεί δύο άκαρπες προτάσεις για παράδοση της γερμανικής φρουράς. 

Η επίθεση επαναλήφθηκε το πρωί της επόμενης, ενώ το ίδιο μεσημέρι έφθασαν και κάποιες ενισχύσεις: ήταν η περίπολος Γιακουμάκη, την οποία έφερε από την Πάρο το ένα από αποβατικά σκάφη. 

Στις 3.30 μετά τα μεσάνυχτα, της 14ης προς τη 15η Οκτωβρίου θα αποβιβαστεί στη Νάξο ο διοικητής της Αʹ Μοίρας Καταδρομών του Ιερού Λόχου, συνταγματάρχης Ανδρέας Καλλίνσκης. Μετά την λήξη του Βʹ Παγκοσμίου Πολέμου ο συνταγματάρχης Ανδρέας Καλλίνσκης υπήρξε ο ιδρυτής και πρώτος διοικητής των ηρωικών Λόχων Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ) του ελληνικού στρατού. 

Ανέλαβε αμέσως τη διοίκηση της επιχείρησης και αποφάσισε να καλέσει πριν από οποιαδήποτε ενέργεια, τη φρουρά να παραδοθεί. Το πρωί και μισή περίπου ώρα πριν την ανατολή του ήλιου εμφανίστηκαν δύο μεγάλα γερμανικά υδροπλάνα μεταφοράς προσωπικού, για να παραλάβουν την πολιορκημένη φρουρά αλλά δέχτηκαν των δύο αποβατικών σκαφών χωρίς καν να επιχειρήσουν προσθαλάσσωση απομακρύνθηκαν προς Βορρά. 

Δύο ώρες αργότερα οι Γερμανοί απέρριψαν την πρόταση για παράδοση και αποφασίσθηκε η κατάληψη του φρουρίου με επιθετική ενέργεια. Στις 2 το μεσημέρι όλα ήταν έτοιμα για την έφοδο και οι άνδρες του αποσπάσματος περίμεναν την αεροπορική υποστήριξη που είχε υποσχεθεί οι Βρετανική Αεροπορία. Πραγματικά, λίγο πριν τις 3 εμφανίστηκαν τέσσερα αεροσκάφη της RAF. 

Τα αποβατικά άνοιξαν τότε πυρά κατά του φρουρίου, πραγματοποιώντας έτσι και κατάδειξη του στόχου για τους Άγγλους πιλότους, οι οποίοι επί αρκετά λεπτά πολυβολούσαν και χτυπούσαν με ρουκέτες το φρούριο. Μόλις τα αεροπλάνα σταμάτησαν τα πυρά τους έγινε η έφοδος.

Οι δύο πύλες του φρουρίου παραβιάστηκαν και μετά από σύντομη ανταλλαγή πυροβολισμών η γερμανική φρουρά παραδόθηκε. Το κόστος του τολμηρού εγχειρήματος ήταν η ζωή του ηρωικού λοχία διαβιβαστή Νικ. Μπενίκου από την Ικαρία. Οι Γερμανοί είχαν έναν νεκρό. 

Η Νάξος ήταν ελεύθερη, χάρη στην αποφασιστικότητα και τον ηρωισμό των ανδρών του Ιερού Λόχου και των συναδέλφων τους, που πολέμησαν στο πλευρό τους."

...

Υπήρξε όμως και άλλος ένας νεκρός! Ο 19χρονος Γιώργος Βαλληνδράς, που ανήκε στο ανταρτικό σώμα "Στρατιωτικό Τμήμα Νάξου" του ταγματάρχη Δέτση. Διαβάστε γι' αυτόν τον ηρωικό νέο, στην ιστοσελίδα της "Κυκλαδικής".

Ανιχνευτής