Οι τελευταίες ημέρες....

Κάθε χρόνο τέτοια ημέρα έρχονται οι μνήμες και κατακλύζουν το μυαλό και την καρδιά! "Η πόλις εάλω". Η ημέρα της μνήμης, της παγκόσμιας μνήμης! Για τους απανταχού Έλληνες μελαγχολικής μνήμης! Για τους Λατίνους, τουλάχιστον γι' αυτούς που ξέρουν, ένοχης μνήμης! Για τους Τούρκους, χαρμόσυνης μνήμης και μάλλον ..άγριας χαράς!

Έχουν γραφεί και αναλυθεί τα γεγονότα αρκετά καλά και με επιστημονική ακρίβεια, ώστε ένας μελετητής ή ακόμη και απλός αναγνώστης ή ένας θεατής, να μπορεί να καταλάβει τι και πως έγινε η τελική πτώση. 

Ο Μωάμεθ, από τά τέλη Μαρτίου είχε ολοκληρώσει τίς προετοιμασίες του στήν Αδριανούπολη. Ολόκληρος ο διαθέσιμος στρατός σέ Ευρώπη καί Ασία είχε συγκεντρωθεί στήν πόλη της Θράκης καί ο ακριβής προσδιορισμός των Οθωμανών στρατιωτών είναι αδύνατο νά υπολογιστεί καθ'ότι ποικίλλουν οι εκτιμήσεις των ιστορικών. 

Πόσο μάλλον αφού καθ'όλη τή διάρκεια της πολιορκίας συνέρρεαν μουσουλμάνοι άτακτοι από όλα τά αραβικά εδάφη γιά νά πολεμήσουν κατά των απίστων στόν ιερό πόλεμο "Τζιχάντ" καί νά συμμετάσχουν βεβαίως καί στίς αναμενόμενες λεηλασίες. Είναι αξιοσημείωτος καί ανεξήγητος ο διακαής πόθος των μουσουλμάνων νά καταλάβουν τήν Κωνσταντινούπολη από τόν 7ο αιώνα ακόμα.

 Ο Μωάμεθ βέβαια εκμεταλευόμενος αυτόν τόν πόθο είχε στείλει σέ όλες τίς κατευθύνσεις ιμάμηδες γιά νά εξεγείρουν τά πλήθη των οπαδών του Ισλάμ καί νά σπεύσουν καί αυτοί κατά σμήνη μπροστά στά τείχη της Κωνσταντινούπολης. (Βλέπει κανείς καί σήμερα σέ ιστοδελίδες Αράβων νά πανηγυρίζουν γιά τήν ημέρα της κατάληψης της χριστιανικής μεγαλούπολης από τούς ομόθρησκούς τους). 

Γιά νά επανέλθουμε στό πλήθος των πολιορκητών, σάν πιό αξιόπιστη μαρτυρία θεωρείται εκείνη του Ενετού Μπάρμπαρο σύμφωνα μέ τήν οποία ο τακτικός στρατός ανέρχονταν σέ 160 χιλιάδες καί άλλοι τόσοι ήταν οι ναύτες του στόλου, οι άτακτοι στρατιώτες αλλά καί οι έμποροι, οι τεχνίτες, οι εργάτες, οι δερβίσηδες, οι ιμάμηδες καί τά πλήθη εκείνα των τυχοδιωκτών πού ακολουθούσαν τίς μεγάλες στρατιές στίς εκστρατείες τους. 

Τό σημαντικότερο σώμα τό αποτελούσαν οι γενίτσαροι (νεήλυδες κατά τούς Βυζαντινούς) οι οποίοι ήταν άριστα εκπαιδευμένοι καί υπόκεινταν σέ αυστηρότατη στρατιωτική πειθαρχία. Ως γνωστόν ήταν τά πιό δυνατά παιδιά χριστιανών τά οποία οι γονείς τους ήταν αναγκασμένοι χωρίς αντίρρηση νά τά παραδίδουν στούς χοτζάδες. Σύμφωνα δέ μέ τόν Παπαρρηγόπουλο περίπου ένα εκατομμύριο ελληνόπουλα καθ'όλη τή διάρκεια της Τουρκοκρατίας είχαν μετατραπεί σέ γενίτσαρους. 

Όλοι οι θρίαμβοι του σουλτάνου κατά των χριστιανικών εθνών τήν διάρκεια του 14ου καί 15ου αιώνα οφείλονταν στά παιδιά αυτά των χριστιανών. Απειράριθμοι ήταν οι άτακτοι βασιβοζούκοι πού συμμετείχαν στό στράτευμα καί οι οποίοι σάν μόνο όπλο είχαν ένα γιαταγάνι. Δυστυχώς χιλιάδες ήταν καί οι Ευρωπαίοι οι οποίοι συμμετείχαν στήν πολιορκία καθώς επίσης Ελληνες αλλά καί Σέρβοι πού είχε στείλει ο κράλης της Σερβίας Βράνκοβιτς. 

Τό μεγαλύτερο όμως πλεονέκτημα του Τούρκου κατακτητή ήταν τό τρομερό κανόνι πού κατασκεύαζε ο Ουρβανός στήν Αδριανούπολη. Ο Κωνσταντίνος δέν μπόρεσε νά ικανοποιήσει τίς χρηματικές απαιτήσεις του Ούγγρου, όταν αυτός είχε προτείνει στόν Ελληνα αυτοκράτορα τήν κατασκευή τέτοιου όπλου καί έτσι ο τελευταίος στράφηκε πρός τόν Μωάμεθ. 

Η ευσυνειδησία του Παλαιολόγου, ο οποίος κάλλιστα θά μπορούσε νά δολοφονήσει ή νά φυλακίσει τόν άπληστο Ουρβανό, δέν του βγήκε σέ καλό, διότι ο Ούγγρος κατάφερε νά κατασκευάσει γιά λογαριασμό των πολιορκητών τό μεγαλύτερο κανόνι πού είχε δεί τότε η ανθρωπότητα και γιά τό οποίο χρειάστηκαν τριάντα ζεύγη βοδιών καί εκατοντάδες εργάτες γιά νά τό μεταφέρουν από τήν Αδριανούπολη μέχρι τά τείχη της Πόλης. 

Bέβαια ο άπληστος Ουρβανός λίγο αργότερα θά έβρισκε τό θάνατο από τήν έκρηξη του δικού του κανονιού, αλλά τό κακό είχε ήδη γίνει. Ο σουλτάνος είχε αποκτήσει τήν τεχνογνωσία πού του χρειαζόταν γιά νά γκρεμίσει τά γερασμένα τείχη. 

Στίς 23 Μαρτίου 1453 ο ίδιος ο Μωάμεθ έστηνε τήν μεγαλοπρεπή σκηνή του κοντά στόν χείμαρρο του Λύκου μπροστά από τήν Πύλη του Ρωμανού. 

Ως γνήσιος μωαμεθανός, μόλις έφτασε, άπλωσε ένα χαλί, στράφηκε πρός τήν Μέκκα, γονάτισε καί προσευχήθηκε. Ολόκληρος ο στρατός τόν μιμήθηκε. Φανταζόμαστε τόν τρόμο των κατοίκων της Πόλης οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί στά γερασμένα τείχη καί παρακολουθούσαν τήν θάλασσα εκείνης της πολυάριθμης στρατιάς πού εκτείνονταν σέ όλο τό μήκος των χερσαίων τειχών, από τήν Προποντίδα μέχρι τόν Κεράτιο Κόλπο. 

Καί όμως είχαν αποφασίσει νά πολεμήσουν απέναντι σέ αυτόν τόν ανίκητο στρατό της Οθωμανικής υπερδύναμης. Απέναντι λοιπόν από τήν πύλη του Ρωμανού, στόν λόφο Μαλτεπέ, έστησε ο σουλτάνος τό στρατηγείο του, περιστοιχιζόμενος από τήν αυτοκρατορική φρουρά των δεκαπέντε χιλιάδων γενιτσάρων. Ο Ζαγανός πασσάς, ο οποίος ήταν Αλβανός εξωμότης, ανέλαβε τήν φύλαξη των υψωμάτων του Πέρα, γιά νά επιτηρεί τή Γενουατική συνοικία του Γαλατά. 

Ο Καρατζάς πασσάς, βεϊλέρβεης της Ρούμελης, δηλαδή στρατηγός των Ευρωπαϊκών στρατευμάτων, έλαβε τή αρχηγία του αριστερού κέρατος της απειράριθμης στρατιάς, απέναντι από τό ανάκτορο του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου (Τεκφούρ Σεράϊ). Ο αρχηγός των ασιατικών στρατευμάτων,Ισαάκ πασσάς, βεϊλέρβεης της Ανατολής, καί ο αρνησίθρησκος ΈλληναςΜαχμούτ Μπέης, έλαβαν τήν αρχηγία του δεξιού μέρους του Τουρκικού στρατού, δηλαδή από τό Τόπ Καπού μέχρι τήν Χρυσή Πύλη δίπλα στήν παραλία της Προποντίδος, εκεί πού σήμερα βρίσκεται τό Γεντί Κουλέ (Επταπύργιον). 

Ο Μεγάλος βεζύρης Χαλίλ πασσάς, ο οποίος ήταν ευάλωτος στήν δωροδοκία καί έδινε πολύτιμες πληροφορίες στούς Ελληνες, ανέλαβε τήν διοίκηση του κέντρου, απέναντι από τήν πύλη της Αδριανούπολης. Η Προποντίδα ήταν γεμάτη από τά εκατοντάδες πλοιάρια πού είχε κατασκευάσει ο σουλτάνος στήν Καλλίπολη καί τά οποία ήταν υπό τίς διαταγές του πρώτου στήν ιστορία Καπουδάν πασσά, τουΜπαλτόγλου ο οποίος ήταν Βούλγαρος στήν καταγωγή καί του Χαμουζά πασσά. Ηταν η πρώτη πολιορκία της Βασιλεύουσας στήν οποία οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν στόλο. Ο ναύσταθμος του στόλου τούτου ήταν τό Διπλοκιόνιο(σημερινό Ντολμά Μπαξέ). 

Σύμφωνα μέ τόν Κριτόβουλο πρίν τήν άφιξη του κυρίως σώματος του εχθρικού στρατού οι Ρωμηοί, έκαναν αιφνιδιαστική επίθεση καί σκότωσαν αρκετές εκατοντάδες από τούς ατάκτους μουσουλμάνους, αλλά μέ τήν εμφάνιση του κυρίως όγκου του εχθρού αποσύρθησαν, διέλυσαν τίς γέφυρες καί έκτισαν τίς πύλες του εξωτερικού τείχους. 

Τήν διάταξη των επτά χιλιάδων αμυνομένων στρατιωτών τήν περιγράφει ο Παπαρρηγόπουλος στήν "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους". Τήν πύλη του Αγίου Ρωμανού πού ήταν τό πιό ευάλωτο σημείο θά τήν υπερασπίζοταν ο ίδιος ο Aυτοκράτορας μαζί μέ τόν Ιουστινιάνη καί τούς κατάφρακτους στρατιώτες του, ο Ιωάννης Καντακουζηνός καί ο Δόν Φραγκίσκος από τό Τολέδο (απόγονος του Αλεξίου Κομνηνού). 

Τήν Χαρσία Πύλη τήν ανέλαβε ο Θεόδωρος Καρυστινός, άριστος τοξότης, καί ο Γερμανός μηχανικός Ιωάννης Γκράντ, πού έμελλε μέ επιτυχία νά εξουδετερώσει όλες τίς προσπάθειες υπονόμευσης των τειχών. Στήν Εδιρνέ Καπού τοποθετήθηκαν οι αδελφοί Μποκκάρδοι από τή Βενετία. Τό παλάτι του Εβδόμου ανατέθηκε στόν βενετό βάϊλο Μινότο ενώ τό τείχος στό παλάτι των Βλαχερνών ανατέθηκε στόν καρδινάλιο Ισίδωρο. 

Στήν μεριά του Κεράτιου, από τήν Ξυλόπορτα μέχρι τήν Πετρίου Πύλη τοποθετήθηκαν δύο Γενουάτες, ο Ιερώνυμος καί ο αρχιεπίσκοπος Λεονάρδος καί ο Ρωμηός μαθηματικός Μανουήλ Παλαιολόγος. Τό υπόλοιπο μέρος του Κερατίου τό ανέλαβε ο αρχιναύαρχος ΛουκάςΝοταράς μέ 500 σφενδονητές καί τοξότες, ο Αλέξιος Δισύπατος, ο Αλουΐσιος Διέδο,  

  

Ιωάννης Βλάχος, καί ο Μετοχίτης, ενώ κρητικοί ναύτες θά υπερασπίζοταν τόν πύργο του Βασιλείου ο οποίος βρίσκοταν δίπλα στήν πύλη του Νεωρίου ή αλλιώς Ωραία Πύλη (Μπαχτσέ Καπού). Αυτοί θά ήταν οι μόνοι πού θά έφερναν μέχρι τέλους τό έργο τους. Τό τείχος στήν Προποντίδα τό ανέλαβε ο Ορχάν,ξάδελφος του Μωάμεθ καί διεκδικητής του θρόνου μαζί μέ Έλληνες μοναχούς, τούς Βενετούς Κονταρίνι καί Τρεβιζάνο καί τόν Ισπανό Πέτρο Γουλιάνο πού βρισκόταν στό παλάτι του Βουκολέοντος. 

Στήν Χρυσή Πύλη καί στήν Πύλη της Συλημβρίας τοποθετήθηκαν οι Ιταλοί Κορνέρος, Μοσενίγος, Γουδέλης καί ο Ανδρόνικος Καντακουζηνός. Τίς εφεδρείες στό μέσον της πόλης, στήν εκκλησία των Αγίων Αποστόλων τίς αποτελούσαν οι Θεόφιλος Παλαιολόγος, Δημήτριος Καντακουζηνός καί Νικηφόρος Παλαιολόγος μαζί μέ 700 ακόμα άνδρες. 

Καί βέβαια μακάρι νά μπορούσα νά γράψω όλα τά ονόματα αυτών πού έμειναν γιά νά πεθάνουν γιά τούς τάφους των πατεράδων τους, γιά τήν τιμή των οικογενειών τους καί γιά τήν υπεράσπιση ενός χιλιόχρονου πολιτισμού, αλλά καί γιά τους Ιταλούς καί τους λίγους Ισπανούς πού πολέμησαν μαζί τους. 

Άλλοι τόσοι Ελληνες βρίσκοταν έξω από τά τείχη, στήν υπηρεσία του εκπροσώπου της τότε νέας τάξης πραγμάτων. Αγωνίζονταν γιά μία αυτοκρατορία πολυπολιτισμική, χωρίς σύνορα, χωρίς σημαίες στήν οποία όλες οι εθνότητες θά ζούσαν μαζί, αλλά αγωνίζονταν ταυτόχρονα γιά τό προσωπικό τους συμφέρον καί γιά τόν πλουτισμό τους. 

Οι Ελληνες πού ήταν μέσα στά τείχη αγωνίζοταν γιά πατρίδα, θρησκεία, τιμή καί οικογένεια καί σύντομα οι περισσότεροι από αυτούς θά έχαναν τή ζωή τους. Η ιστορία πάντα θά επαναλαμβάνεται, άλλοι θά είναι εντός των τειχών καί άλλοι εκτός των τειχών. (Συνέχεια στην πηγή)

Εκείνες τις τελευταίες ημέρες επιχειρήθηκε και ένα τολμηρό εγχείρημα! Σχεδιάστηκε μια νυκτερινή αμφίβια καταδρομή, από ένα τμήμα θαρραλέων αντρών με επικεφαλής ένα Βενετό, τον Ιάκωβο Κόκκο του οποίου ήταν και η ιδέα ενεργείας. Πυρπολικά θα πλησίαζαν αθόρυβα τον τουρκικό στόλο που βρισκόταν αραγμένος και συνωστισμένος στον Γαλατά και θα τον  κατάκαιγαν! 

Το σχέδιο δυστυχώς αποκαλύφθηκε με προδοτική ενέργεια και χάθηκε ο αιφνιδιασμός! Οι Τούρκοι τους περίμεναν!

Στίς 23 Απριλίου οι αμυνόμενοι συνήλθαν σέ συμβούλιο ώστε νά αποφασίσουν τί μέλλει γενέσθαι. Ο Βενετός Ιάκωβος Κόκκος, "ανήρ οξύτερος του ποιείν ή λέγειν, ήρξατο του έργου πάνυ επιτηδείως καί καλώς τρόπω τοιώδε, ακάτια τρία πάνυ ταχέα καί γοργά οικονομήσας, καί τεσσαράκοντα νέους θαρσαλέους καί μεγαλοψύχους καί ανδρείους εν αυτοίς έβαλε, Γραικούς τε καί Ιταλούς, καί καλώς παραγγείλας αυτοίς τά πάντα καί τάς κατασκευασθείσας μετά του υγρού πυρός τέχνας δώσας, ίνα έλθωσιν νυκτός καί περάσωσι πρός τόν Γαλατάν καί πλησίον της πέρας εκείνης γης έλθωσιν έως των τριήρεων καί τά ορισθέντα πράξωσιν...", κατά τόν Φρατζή. 

Ακολούθησαν συσκέψεις καί μέ προτροπή των Γενουατών η επιχείρηση αναβλήθηκε, μέ τό σκεπτικό νά προετοιμαστεί καλύτερα. Ομως κάποιος Γενουάτης από τήν συνοικία του Γαλατά πρόδωσε τό μυστικό καί ειδοποίησε τόν σουλτάνο, ο οποίος έστησε τά κανόνια του, ετοίμασε τά πληρώματα καί περίμενε. Είναι σίγουρο ότι αν η πρόταση του Βενετού υλοποιούνταν αμέσως η φθορά του τουρκικού στολίσκου θά ήταν μεγάλη. 

Όμως όταν τή νύκτα της 28ης Απριλίου ξεκίνησαν τά πυρπολικά, τά οποία τά συνόδευαν δύο γαλέρες του Γαβριήλ Τρεβιζάνου καί του Ζαχαρίου Γριόνη καί τρείς φούσται του Σιλβέστρου Τρεβιζάνου, του Ιερώνυμου Μοροζίνη καί του Ιάκωβου Κόκκου, μία λάμψη από τόν πύργο του Γαλατά ειδοποιούσε τούς Τούρκους νά ετοιμασθούν. Πράγματι μία ομοβροντία από τά κανόνια του σουλτάνου βύθισε τό πλοίο του γενναίου Ιάκωβου Κόκκου, στέλνοντας στόν βυθό της θάλασσας εβδομήντα δύο πολεμιστές. 

Ακολούθησε επίθεσις των τουρκικών πλοιαρίων η οποία απέτρεψε οριστικώς τό παράτολμο εκείνο εγχείρημα. Σαράντα χριστιανοί ναύτες πού αιχμαλωτίσθησαν από τόν Μωάμεθ αφού γυμνώθηκαν απέναντι από τά τείχη ώστε νά είναι ορατοί από τούς αμυνομένους, παλουκώθηκαν. Ο αυτοκράτορας οργισμένος διέταξε τότε νά απαγχονισθούν διακόσιοι εξήντα μουσουλμάνοι αιχμάλωτοι πάνω στίς επάλξεις του τείχους. (Συνέχεια στην πηγή)

Ένα πολύ καλό βιβλίο που μπορεί να διαβάσει όποιος επιθυμεί για τα γεγονότα και τις μάχες που εξελίχθηκαν τις τελευταίες ημέρες της πόλης μέχρι και την άλωση είναι του Steven Ranciman "Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453". Έχει συγκεντρώσει στοιχεία από πολλές πηγές και περιγράφει με απόλυτα κατανοητό τρόπο τα πάντα.

Ας τα θυμόμαστε! Δεν κάνει κακό! Το αντίθετο μάλιστα!

Ανιχνευτής