Οι αμφίβιοι Καταδρομείς του '21

ΛΥΤΡΑΣ Νικηφόρος (1832-1927). Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη

Δεν ήταν άλλοι από τους ναύτες των πυρπολικών.  Τα πυρπολικά ήταν πλωτές εμπρηστικές βόμβες. Μπουρλότα! Παλιά πλοία, ή πλοία πολύ φτηνής κατασκευής, γεμάτα με εύφλεκτα υλικά. Χρησιμοποιούνταν για να βάλουν φωτιά σε εχθρικά πλοία ή να προκαλέσουν πανικό στο πλήρωμα τους. Τεχνική, που ξεκίνησε από τα αρχαία χρόνια, για να φτάσει στην εποχή της επανάστασης να γίνει τρομερό όπλο!

Υπήρχε όμως ειδική τεχνική στην κατασκευή και την τοποθέτηση των εκρηκτικών. Η μετατροπή ενός παλιού πλοίου σε πυρπολικό στοίχιζε μέχρι και 100 χιλιάδες γρόσια της εποχής. Δηλαδή κάπου 200 χιλιάδες Ευρώ, αν κάνουμε την σημερινή ισοτιμία 1 γρόσι = 2 Ευρώ! Έπρεπε λοιπόν κάποιοι να χρηματοδοτούν! Και αυτοί ήταν είτε οι επαναστατικές επιτροπές κατά τόπους με εράνους που έκαναν, είτε  πλούσιοι καραβοκυραίοι που ενίσχυαν τον αγώνα. Αλλά και η κάθε επιχείρηση στοίχιζε και έπρεπε  να καλυφθεί, όπως φαίνεται μέσα από αναφορές εκείνης της εποχής.

Γεμάτο εύφλεκτα υλικά τα οποία στοιβάζονταν με κατάλληλο τρόπο ώστε να διευκολύνουν την γρήγορη ανάφλεξη, το πλοίο αλείφονταν εσωτερικά, με πίσσα και νάφθα. Ακόμη και τα ιστία αλείφονταν με τον ίδιο τρόπο.

Κατά μήκος του καταστρώματος και στα δύο πλευρά του πλοίου υπήρχαν τετράγωνα ανοίγματα και εκεί εσωτερικά, τοποθετούσαν βαρέλια γεμάτα πυρίτιδα, πλασμένη σε σβώλους για να μπορεί να εκτοξεύεται κατά την έκρηξη.  Επίσης πάλι κατά μήκος του καταστρώματος υπήρχαν αγωγοί (λούκια) κατασκευασμένοι με σανίδες, γεμάτοι και αυτοί με εύφλεκτη ύλη, οι οποίοι αφού διέτρεχαν το πλοίο περιμετρικά, κατέληγαν στην πρύμνη του, όπου υπήρχε το άνοιγμα του πηδαλίου, από όπου διέφευγε το πλήρωμα με βάρκα, πριν ο τελευταίος, ο πυρπολητής, συνήθως ο καπετάνιος, βάλει φωτιά. Τα πλαϊνά ανοίγματα, οι "μπουκαπόρτες" κατά την στιγμή της προσκόλλησης στο εχθρικό πλοίο ήταν ανοικτές για την γρήγορη ανάφλεξη με τη βοήθεια του ανέμου, ενώ στο ταξίδι παρέμεναν κλειστές για την αποφυγή υγρασίας.

Υπάρχουν καταγεγραμμένες λεπτομερείς περιγραφές για τον τρόπο κατασκευής. Κατά την επανάσταση του '21 οι Ψαριανοί είχαν την πρωτοβουλία σ' αυτό.

Τους πλοιάρχους των πυρπολικών τους επέλεγαν αρχικά οι κοινότητες των Ψαρών, των Σπετσών και της Ύδρας, που είχαν αναλάβει τον ναυτικό αγώνα Με τη σειρά τους οι καπετάνιοι, συγκροτούσαν τα πληρώματά τους από τους ικανότερους και τολμηρότερους Έλληνες ναυτικούς. Ήταν όλοι τους εθελοντές σ’ αυτήν την εξαιρετικά επικίνδυνη υπηρεσία. Συνολικά οι τολμηροί αυτοί ναυτικοί, ήταν λιγότεροι από 500.

Στα πυρπολικά υπήρχε ενσυνείδητη πειθαρχία, υπακοή αλλά και αλληλοεκτίμηση του ενός στις ικανότητες του άλλου και αλληλοσεβασμός. Αποτέλεσμα αυτού του αλληλοσεβασμού ήταν οι πλοίαρχοι να αποκαλούν και να θεωρούν τους άνδρες των πληρωμάτων τους συντρόφους. Αυτό ήταν και το καταδρομικό τους "πνεύμα".

Τα πυρπολικά, κατά τις επιθέσεις τους εναντίον εχθρικών πλοίων, ακολουθούσαν πάντα πλοία συνοδείας για υποστήριξη και διάσωση των πληρωμάτων.

Η τακτική των πυρπολικών ή των "ηφαιστείων" όπως τα αποκαλούσαν ήταν απλή. Είτε έκαναν νυχτερινές αιφνιδιαστικές επιθέσεις σε μεγάλα αγκυροβολημένα πολεμικά πλοία των Οθωμανών είτε στις ναυμαχίες, με τόλμη και δεξιοτεχνία, έφερναν σε ευνοϊκή θέση σε σχέση με τον εχθρικό στόλο το πυρπολικό τους και στη συνέχεια επέλεγαν το στόχο τους μεταξύ των μεγαλύτερων πολεμικών πλοίων του εχθρού. 

Με κατάλληλους χειρισμούς και ουριοδρομία προσπαθούσαν να αποφύγουν τα πυρά των αντιπάλων τους και να αγκιστρώσουν γερά το «μπουρλότο» τους πάνω στο πλοίο-θήραμα. Οι Οθωμανοί ναύτες προσπαθούσαν να τους απωθήσουν με καταιγισμό βλημάτων κάθε είδους πυροβόλων όπλων ή με βάρκες που έστελναν εναντίον τους και οι οποίες με γάντζους που έριχναν στο πυρπολικό προσπαθούσαν να το σύρουν με σκοινιά μακριά από το στόχο τους.

Όταν  πετύχαιναν την αποστολή τους, οι φλόγες από το «μπουρλότο» τύλιγαν το εχθρικό πλοίο, ενώ τα εμπρηστικά βλήματα διασπείρονταν πάνω στα ξάρτια και το κατάστρωμα του. Οι φλόγες τύλιγαν το ξύλινο σώμα του πλοίου και οι καπνοί από τα καιγόμενα ξύλα και κάθε είδους αντικείμενα έκοβαν την ανάσα και τύφλωναν τα πληρώματα, τους πεζοναύτες και τους στρατιώτες που επέβαιναν στο πυρπολούμενο πλοίο.

Πώς διέφευγαν οι ναύτες των πυρπολικών; Με τη βάρκα διαφυγής, την "σκαμπαβία" τους, όπως την ονόμαζαν. Την έσερναν από την απυρόβλητη πλευρά του πυρπολικού. Μόλις πετύχαιναν την αγκίστρωση στο εχθρικό σκάφος, περνούσαν όλοι στην βάρκα που την έφερναν στην πρύμνη και ο πυρπολητής έβαζε την φωτιά με ένα δαυλό. Και ενώ άρχιζε η φωτιά να δυναμώνει, αυτοί τραβούσαν γερό κουπί, προσπαθώντας να απομακρυνθούν και να προσεγγίσουν το πλοίο υποστήριξης,  πολλές φορές μαχόμενοι για να αποφύγουν εχθρικές βάρκες που κατέφθαναν για να τους καταδιώξουν και να τους εξουδετερώσουν.

Το πλοίο τους,  υποστήριζε με κανονιοβολισμούς εναντίον των εχθρών. Κανονική ειδική αμφίβια επιχείρηση! Έχουν καταγραφεί αρκετές τέτοιες που παρέμειναν στην ναυτική μας ιστορία.

Οι επικίνδυνες και τολμηρές αυτές ενέργειες, επιβραβεύονταν από την επαναστατική κυβέρνηση και ηθικά αλλά και οικονομικά για να υπάρχει κίνητρο στη συνέχιση των επιχειρήσεων, όπως φαίνεται από διατάγματα της εποχής.

Τελικά η τόλμη νικούσε!