Η Α' Μοίρα Καταδρομών και η παγίδευση δρομολογίου

Τον Μάη του 1949, η 1η Ταξιαρχία  Καταδρομών (Ι ΤΚ) με τις Α' και Β' Μοίρες ΚΔ, βρισκόταν κοντά στα Ιωάννινα εκτελώντας εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, εναντίον των αντιπάλων ανταρτών. Είχαν ληφθεί πληροφορίες, ότι εχθρικά τμήματα είχαν εκτελέσει επιδρομές στα Γραμμενοχώρια και συγκεκριμένα στα χωριά Ασβεστοχώρι, Κόντσικα, Κοσμηρά και Πεδινή. Γινόταν λόγος για ομάδες ανταρτών, γιατί αυτή ήταν η εκτίμηση του Γραφείου Πληροφοριών της τοπικής Μεραρχίας.

Δόθηκε η διαταγή  εκκαθάρισης προς την Ι ΤΚ, της οποίας διοικητής τότε, ήταν ο Συνταγματάρχης Ρούσσος, που είχε διατελέσει επιτελάρχης του Ιερού Λόχου υπό τον Τσιγάντε, όπως αναφέραμε και σε προηγούμενο άρθρο. 

"Λόχος Καταδρομών ενεργήσει προς ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΝ-ΤΣΟΥΚΑ-ΚΟΣΜΗΡΑΝ δι' ανατροπήν σημειωθέντων ΚΣ " (σ.σ. εννοεί κομμουνιστοσυμμορίτες, όπως αναφέρονταν από τον Εθνικό Στρατό οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού εκείνη την εποχή).

Η εντολή για την εκκαθάριση, ανατέθηκε στον 42 ΛΟΚ., ο οποίος στις 9 το πρωί της 10 Μαΐου του 1949, κινούμενος από Βορρά προς Ασβεστοχώρι, περνώντας το χωριό, έπεσε σε ενέδρα των ανταρτών  και καθηλώθηκε στις 12.30, με κίνδυνο να κυκλωθεί από δεξιά και να διαλυθεί. 

Η Ι ΤΚ, λαμβάνοντας την αναφορά από τον Λόχο, έδωσε εντολή  στην Α' ΜΚ να συγκροτήσει Διλοχία ΚΔ, η οποία κινούμενη από άλλο βόρειο δρομολόγιο, προς χωριό Γραμμένο και νοτιότερα κατά μήκος της σειράς των υψωμάτων δυτικά του Ασβεστοχωρίου, να πλευροκοπήσει τα ανταρτικά τμήματα ώστε ν' απεγκλωβίσει τον πιεζόμενο 42 ΛΟΚ. Η Διλοχία θα έφτανε με οχήματα μέχρι το χωριό και από εκεί θα κινούταν πεζή, για την ολοκλήρωση της ενέργειάς της, καταλαμβάνοντας τα ύποπτα για εχθρική δραστηριότητα, υψώματα. Μιλάμε για απόσταση μεταξύ 8 έως 10 χιλιόμετρα.

Τμήμα Καταδρομών σε κίνηση κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου

Μαζί με τη Διλοχία ακολούθησε και ο επιτελάρχης της Ι ΤΚ, ταγματάρχης Αυλητής. Ο διοικητής της Διλοχίας, λοχαγός Καραγιάννης, κινήθηκε με το τζιπ του, παίρνοντας μαζί του ένα υπολοχαγό, και τον οπλίτη ιατρό. Πριν φτάσει στο χωριό Γραμμένο, το τζιπ έπεσε σε εχθρική νάρκη και τινάχτηκε στον αέρα, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν όλοι οι επιβαίνοντες, 4 μαζί με τον οδηγό. 

Τη διοίκηση της Διλοχίας, την ανέλαβε ο ταγματάρχης Αυλητής με εντολή της Ι ΤΚ που είχε ήδη ενημερωθεί μέσω ασυρμάτου. Η νέα διαταγή που έλαβε ήταν η εγκατάσταση ενεδρών νότια του χωριού Γραμμένου επί των δρομολογίων που οδηγούσαν βόρεια και βορειοδυτικά.  Ήδη είχε νυχτώσει. Στις 22.00 ο 42 ΛΟΚ, αποσύρεται, αποφεύγοντας την κύκλωση και διαφεύγει προς το Ασβεστοχώρι και από εκεί προς τις θέσεις της Διλοχίας. 

Η εμπλοκή με τους αντάρτες ήταν συνεχής και η πίεση έντονη με ανταλλαγή πυρών. Οι ενέδρες που είχε τοποθετήσει η Διλοχία άρχισαν να κυκλώνονται από τον αντίπαλο, που έδειχνε υπέρτερος. Στις 02.30 έρχεται και άλλος λόχος για ενίσχυση, ενώ τα τμήματα ενεδρών που είχαν κυκλωθεί, διασώζονται από αντεπιθέσεις της εφεδρείας, που είχε διατηρήσει ο διοικητής της Διλοχίας. Το υπόλοιπο της Α' ΜΚ τέθηκε σε ετοιμότητα για άμεση επέμβαση.

Τα ξημερώματα, έγινε αντιληπτό, ότι ο αντίπαλος δεν ήταν μερικές ομάδες ανταρτών, αλλά υπήρχαν τμήματα, που καταλάμβαναν όλη τη σειρά των υψωμάτων από Μεγάλη Τσούκα μέχρι το χωριό Πολύλοφο.

Στις 5 το πρωί, η Τετραλοχία των Καταδρομών εξόρμησε σε δύο φάλαγγες, για την εκκαθάριση των υψωμάτων, με τη βοήθεια της Πολεμικής Αεροπορίας. Τα ανταρτικά τμήματα, υποχώρησαν προς τα νότια και νοτιοδυτικά. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε το μεσημέρι της 11 Μαΐου 1949.

Οι απώλειες της επιχείρησης ήταν από πλευράς ΚΔ, 4 νεκροί (από τη νάρκη) και 2 τραυματίες, ενώ από πλευράς ανταρτών, βρέθηκαν 6 νεκροί.

Στον απολογισμό της επιχείρησης, που ήταν μια από τις πολλές που έφεραν σε πέρας οι μονάδες Καταδρομών τότε, αναφέρονται τα παρακάτω ενδιαφέροντα:

1. Οι πληροφορίες που δόθηκαν στην καταδρομική δύναμη ήταν ασαφείς, με αποτέλεσμα να οδηγήσουν σε λάθος εκτίμηση και σε λάθος ενέργειες

2. Η φάλαγγα της Διλοχίας δεν συνοδεύτηκε από ναρκοσυλλέκτες, διότι οι πληροφορίες έδιναν το δρομολόγιο ελεύθερο. Όπως αποδείχτηκε αργότερα, είχε ναρκοθετηθεί πρόσφατα.

3. Οι επικοινωνίες δεν λειτούργησαν καλά, γιατί τα τμήματα μετακινήθηκαν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και δεν έγινε σωστή αποκατάσταση επικοινωνιών.

Συμπληρώνω ότι το προϊστάμενο κλιμάκιο καθόρισε και τη δύναμη που θα ενεργούσε αρχικά, μην αφήνοντας την πρωτοβουλία ενεργειών στην Ταξιαρχία Καταδρομών, όπως θα έπρεπε.

Σε ό,τι αφορά τον αντίπαλο ή έκθεση της Ι ΤΚ έγραφε:

"Τολμηρός και ευέλικτος. Προσεπάθησε εκμεταλευθή αμέσως τοπικήν εδαφικήν και αριθμητικήν υπεροχήν και κυκλώση ημέτερα τμήματα. Ευθύς ως αντελήφθη άφιξιν και ετέρων τμημάτων υπεχώρησε, διεξαγάγων δι' οπισθοφυλακών, υποχωρητικόν ελιγμόν".

Αυτό που προτάθηκε ήταν: "Πληρεστέρα οργάνωσις δικτύου πληροφοριών". Πολύ σημαντικό και σοβαρό! Το λάθος ενός επιτελούς πληροφοριών, μπορεί ν' αφανίσει πολλά παλικάρια!

Παλιά αλλά πάντα επίκαιρα τα συμπεράσματα. Η στρατιωτική ιστορία εκείνης της περιόδου βρίθει από ανάλογα, που θεωρώ ότι είναι πολύτιμα για τους νεότερους, αρκεί να τα ψάξει κάποιος και να τα βγάλει στην επιφάνεια.

Ανιχνευτής

Πηγή: Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου (1944-1949) Τόμος 13ος  ΓΕΣ/ΔΙΣ/1998