Στον Πύργο της Στράτσιανης

Τον Απρίλιο του 1949 η στρατιωτική κατάσταση στην περιοχή της Ηπείρου και ειδικότερα στο Γράμμο ήταν ακόμα αμφίρροπη. Ισχυρές δυνάμεις του ΔΣΕ είχαν εισχωρήσει σε ολόκληρη την περιοχή του Γράμμου, ενώ τμήματα της VIIΙης Μεραρχίας του εθνικού στρατού εγκατεστημένα αμυντικά, αγωνίζονταν προς απόκρουση των συνεχών επιθέσεων των αντιπάλων τους. 

Οι σοβαρές απώλειες που είχαν υποστεί οι μονάδες του εθνικού στρατού, δεν επέτρεπαν την ανάληψη αντεπιθέσεων. Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, διατέθηκαν μονάδες Καταδρομών με  αποστολή εκτέλεση επιχειρήσεων ανακατάληψης εδαφών τακτικής σημασίας, με αιφνιδιαστικές νυκτερινές ενέργειες και με σκοπό την ανακούφιση των υπολοίπων δυνάμεων, αλλά και την δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την εκτέλεση αντεπιθέσεων εκ μέρους του τακτικού στρατού.

Η Ιη Ταξιαρχία Καταδρομών, είχε μετασταθμεύσει στις αρχές Απριλίου του 1949 έξω από την Κόνιτσα, προερχόμενη από το Κέντρο Εκπαίδευσης Μονάδων Καταδρομών (ΚΕΜΚ) που λειτουργούσε τότε στο Καβούρι. Είχε ήδη προηγηθεί η συγκρότησή της, με την υπαγωγή των Α' και Β' Μοιρών ΚΔ σ' αυτήν,  η ανανανέωση του οπλισμού των Μοιρών της από αγγλικό σε αμερικανικό και η εκπαίδευσή τους σ' αυτόν.

Η Α' Μοίρα Καταδρομών έλαβε την  αποστολή να καταλάβει με καταδρομική ενέργεια, το ύψωμα Πύργος, που δεσπόζει του ομώνυμου χωριού, του Πύργου της Στράτσιανης. Το ύψωμα το κατείχαν τμήματα της 8ης Μεραρχίας του ΔΣΕ.

Η πρώτη προσπάθεια για την κατάληψη του υψώματος, έγινε την νύκτα της 11/12 Απριλίου του 1949. Οι καταδρομείς, προσέγγισαν την αμυντική τοποθεσία των ανταρτών και προσπάθησαν να εισδύσουν από τα συρματοπλέγματα που είχαν στήσει οι αμυνόμενοι. Οι αντάρτες όμως είχαν αντιληφθεί την κίνηση και τους περίμεναν. Μόλις μερικοί καταδρομείς πήγαν να περάσουν, άρχισαν καταιγιστικά πυρά των αμυνομένων και ρίψεις χειροβομβίδων. Τα τμήματα που βρίσκονταν μπροστά στα συρματοπλέγματα, δέχτηκαν όλο τον όγκο των φονικών πυρών που δημιούργησαν μεγάλες απώλειες στους καταδρομείς. 

Όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται σε έκθεση του Μεράρχου:

"Την 10 Απριλίου διατίθεται και η Α.Μ.Κ. διά την κατάληψιν του ΠΥΡΓΟΥ. Προηγήθησαν αι σχετικαί αναγνωρίσεις και καθωρίσθη εκτέλεσις της επιχειρήσεως την νύκτα 11-12 (ως σχετικαί διαταγαί της Μεραρχίας).

Η Μοίρα εξόρμησεν την 0500 ώραν από την γραμμήν επαφής ήτις δεν υφίστατο του εχθρού ειμή μόνον 100 μ.

Έπεσαν αμέσως εις τα πολ/λεια πλην όμως ετραυματίσθησαν ταυτοχρόνως ο Διοικητής ταύτης Ταγ/ρχης Ζαφειρόπουλος, ο Υποδ/της και τινές Αξ/κοι, έκτοτε έχασε την συνοχήν της, πράγμα όπερ επέδρασε σοβαρώς διά την ολοκλήρωσιν του ΠΥΡΓΟΥ"

Παρά τις σοβαρές απώλειες, η Μοίρα συνέχισε την προσπάθεια κατάληψης με ημερήσια επιθετική ενέργεια την επόμενη ημέρα, χωρίς αποτέλεσμα. Το 1/3 της δύναμης είχε τεθεί εκτός μάχης, με 117 νεκρούς και τραυματίες. Το συμπέρασμα αυτής της επιχείρησης που επιβεβαιώθηκε οδυνηρά, ήταν ότι με απώλεια του αιφνιδιασμού, οποιαδήποτε καταδρομική ενέργεια αποτυγχάνει.

Αποφασίσθηκε η αποχώρηση για αναδιοργάνωση και προπαρασκευής νέας προσπάθειας που θα ακολουθούσε μερικές ημέρες μετά.

Έτσι ξεκίνησε η επιχείρηση "ΝΥΚΤΕΡΙΣ" της VIIIης Μεραρχίας από 23 έως 27 Απρ. 1949, οπότε κατελήφθη ο Πύργος της Στράτσιανης. Αυτή τη φορά έγιναν ενδελεχείς αναγνωρίσεις και συμμετείχε το σύνολο των δυνάμεων της Ιης Ταξιαρχίας Καταδρομών, πλην ενός λόχου της Β' Μοίρας που διατέθηκε στην 76 Ταξιαρχία ΠΖ για άλλη αποστολή. 

Οι Καταδρομείς, πάλι θα ενεργούσαν αιφνιδιαστικά τη νύκτα της 24 Απρ. 1949, αλλά αυτή τη φορά είχαν στη διάθεσή τους πυρά πυροβολικού καθώς και αεροπορική υποστήριξη με αίτησή τους. Η Ιη Ταξιαρχία επιπλέον είχε στη διάθεσή της  διλοχία πεζικού (του 573 ΤΠ) και η επιχείρηση που ανέλαβε εντεταγμένη μέσα στη ζώνη ενεργείας της VΙΙΙης Μεραρχίας, έπαιρνε μορφή αγώνα πεζικού μάλλον, παρά καταδρομικής επιχείρησης.

Οι Μοίρες Καταδρομών ενήργησαν από 2 διαφορετικές κατευθύνσεις. Η Β' Μοίρα ξεκίνησε από το χωριό Αμάραντος με κατεύθυνση προς Αγ. Ιωάννη, εκμεταλλευόμενη τις βαθειές γραμμές του εδάφους, ενώ η Α' Μοίρα προσέγγισε τον Πύργο από τα νότια αντερείσματά του. 

Και οι δυό μονάδες ενεπλάκησαν σε αγώνα πεζικού για τα επόμενα τρία 24ωρα με συνεχείς επιθέσεις και αντεπιθέσεις από τις αντιμαχόμενες πλευρές, μέσα στην περιοχή που βλέπετε στον χάρτη.  Η επιτυχής έκβαση της επιχείρησης ανακατάληψης του Πύργου που περιήλθε στην κατοχή των καταδρομέων τις απογευματινές ώρες της  27 Απριλίου του 1949, οφείλεται όχι μόνο στην ορμητικότητα και την αντοχή των μαχητών, αλλά και στην υπεροχή πυρών πυροβολικού και πολεμικής αεροπορίας.

Η Ιη Ταξιαρχία  συνολικά από αυτή την επιχείρηση είχε απώλειες 22 νεκρούς και 68 τραυματίες, ενώ καταμέτρησε στην ζώνη της, 28 αντάρτες νεκρούς και 4 αιχμαλώτους. Παράλληλα περιήλθαν στην κατοχή της πολλά λάφυρα σε ομαδικό και ατομικό οπλισμό και πυρομαχικά των αντιπάλων.

Οι καταδρομείς χρησιμοποιήθηκαν πέραν των καταδρομικών ενεργειών και σε καθαρά επιθετικό αγώνα πεζικού εναντίον ισχυρά οργανωμένης (όπως φάνηκε) τοποθεσίας. Δεν ήταν προετοιμασμένοι για κάτι τέτοιο και ο διοικητής της Ταξιαρχίας, σε έκθεσή του διατύπωσε την ανάγκη "συμπληρωματικής εκπαιδεύσεως των Μοιρών εις αγώνα Πεζικού εις ον τα τμήματα υστερούν κατά τι", υπονοώντας προφανώς ότι τέτοια τμήματα δεν οργανώνονται για αγώνα πεζικού, (πράγμα που μπορούν μεν να κάνουν), αλλά για επιχειρήσεις που κανένας άλλος δεν μπορεί να αναλάβει.

Κάτι άλλο που ζήτησε ο διοικητής της Ιης Ταξιαρχίας, ήταν να μην του αποσπούν τμήματα επ' ωφελεία άλλων, όταν αναλαμβάνει τέτοιου είδους επιχειρήσεις. "Αι ενέργειαι των Μοιρών Καταδρομών εις σοβαράς επιχειρήσεις αγώνα Πεζικού... επιβάλλεται όπως γίνονται δια της συνεργασίας των Μοιρών και ουχί ανεξαρτήτως.."

Ο διοικητής ήταν ο τότε συνταγματάρχης Ρούσσος Γεώργιος, που είχε διατελέσει επιτελάρχης του Ιερού Λόχου.

Ανιχνευτής

Πηγή: Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου (1944-1949) ΓΕΣ/ΔΙΣ

          Η Ιστορία των Μονάδων καταδρομών ΓΕΣ/3ον ΕΓ