Η εκπαίδευση και το καψόνι

Αξιολόγηση Ελλήνων πεζοναυτών στη λύση -αρμολόγηση ατομικού οπλισμού με κλειστά μάτια. (Πηγή φωτογραφίας:ΓΕΣ/ΔΕΔ)

Παρακινούμενος από μηνύματα αναγνωστών, θίγω αυτό το θέμα που δυστυχώς παρά τις όποιες διατάξεις και μέτρα έχουν ληφθεί, εξακολουθεί όπως φαίνεται, να ταλανίζει τις ένοπλες δυνάμεις  στο επίπεδο  στρατιωτικών παραγωγικών  σχολών, κέντρων εκπαίδευσης και μονάδων.

Αν και δεν είναι καθαρά  μόνο θέμα ειδικών δυνάμεων, εν τούτοις επιδρά στο ηθικό των στρατιωτών, κυρίως των στρατευσίμων και κατά συνέπεια επηρεάζει την μαχητική ικανότητα.

Θα πρέπει όμως να διευκρινισθεί η έννοια της λέξης "καψόνι" ή της "ατομικής εκπαίδευσης"  όπως συνήθως αναφέρεται στην στρατιωτική ορολογία και να διαχωριστεί από την έννοια της εκπαίδευσης.

Εκτέλεση άσκησης κοιλιακών, πριν από την δοκιμασία στην κολύμβηση Αμερικανών Πεζοναυτών, υποψήφιων για τις ειδικές δυνάμεις. (Πηγή USMC).

Μπορούμε λοιπόν να προσδιορίσουμε ότι "καψόνι" θεωρείται οποιαδήποτε συμπεριφορά ενός μέλους των ενόπλων δυνάμεων μόνιμου ή έφεδρου ανεξάρτητα βαθμού και υπηρεσίας που αναγκάζει ένα άλλο μέλος των ενόπλων δυνάμεων μόνιμο ή έφεδρο, ανεξάρτητα βαθμού ή υπηρεσίας να υποφέρει ψυχικά ή/και σωματικά, χωρίς να υπάρχει εύλογη αιτία, εκθέτοντάς το ή πιέζοντάς το να συμμετέχει σε βάναυσες, καταχρηστικές και επιβλαβείς δραστηριότητες, που δεν προβλέπονται από εγκεκριμένα προγράμματα ή διαταγές εκπαίδευσης της αρμόδιας στρατιωτικής υπηρεσίας.

Δηλαδή το καψόνι δεν περιορίζεται μόνο μεταξύ προϊσταμένου και υφισταμένου, αλλά μπορεί να συμβεί μεταξύ ομοιοβάθμων, για παράδειγμα μεταξύ παλαιών και νέων στρατιωτών, ή ακόμη να γίνει από κατώτερο προς ανώτερο, ειδικά όταν ο κατώτερος σε βαθμό ασκεί τα καθήκοντα του εκπαιδευτή και ο ανώτερος είναι εκπαιδευόμενος σε κάποιο στρατιωτικό σχολείο εκπαίδευσης.

Συνήθως το καψόνι περιλαμβάνει χωρίς να περιορίζεται μόνο σ' αυτό, "τελετές" μύησης ή δήθεν στρατικοποίησης, με επιβολή σαδιστικής σωματικής δοκιμασίας, ή ψυχολογικής πίεσης με ύβρεις ή με εξαναγκασμό απαγγελίας αισχρολογιών ή ακραίων φανατικών ή άλλων ανόητων συνθημάτων ή εκφράσεων, που καταφέρονται κατά της αξιοπρέπειας του εξαναγκαζόμενου ατόμου.

Εκπαίδευση υποψηφίων βατραχανθρώπων στη Σχολή Υποβρυχίων Καταστροφών του αμερικανικού ΠΝ. (Πηγή: US Navy)

Κτυπήματα στο πρόσωπο, στ' αυτιά ή στη μύτη, πάτημα δακτύλων χεριών ή ποδιών, τραβήγματα, σκίσιμο ρούχων,  βάναυσο και βίαιο κόψιμο κουμπιών, βρέξιμο άνευ λόγου με κρύο νερό, υπερβολική και με βίαιο εξαναγκασμό κατανάλωση  τροφών ή νερού ή άλλων αηδιαστικών "μιγμάτων", περιλαμβάνονται στην κατηγορία του καψονιού.

Δεν είναι απαραίτητο για να χαρακτηρισθεί μια πράξη σαν καψόνι, να περιλαμβάνει φυσική επαφή μεταξύ θύτη και θύματος. Μπορεί να περιορίζεται σε επίπεδο φραστικό με ύβρεις και φωνές ή σε άσκηση ψυχολογικής βίας, αλλά δεν παύει να είναι και αυτό καψόνι.

Εκπαίδευση βατραχανθρώπων στη ρίψη και περισυλλογή από ταχύπλοο σκάφος . Παλιά φωτογραφία της 10ετίας του '60. (Πηγή US Navy)

Η εκπαίδευση και το καψόνι έχουν μια πολύ σημαντική διαφορά! Η εκπαίδευση προβλέπεται από συγκεκριμένο και εγκεκριμένο πρόγραμμα. Η εκπαίδευση μπορεί να είναι σκληρή και επίπονη, αλλά δεν είναι ποτέ βάναυση και βασανιστική. Η σκληρότητα της εκπαίδευσης είναι σταδιακή και προοδευτική, στοχεύοντας να δημιουργήσει μαχητή ικανό να αντιμετωπίζει τις αντιξοότητες του πεδίου της μάχης.

Ασκήσεις δοκών Ελλήνων υποψηφίων βατραχανθρώπων στη Σχολή Υποβρυχίων Καταστροφών (Πηγή)

Επαναληπτικές σωματικές ασκήσεις αντοχής και ενδυνάμωσης, που παρακολουθούνται από κατάλληλους και έμπειρους εκπαιδευτές (οι οποίοι συνήθως συμμετέχουν με τους εκπαιδευόμενους) και εκτελούνται με εγκεκριμένο προπονητικό πρόγραμμα, δεν θεωρούνται καψόνι.

Οι επαναλαμβανόμενες, βάσει προγράμματος ασκήσεις ατομικής τακτικής εκπαίδευσης, όπως η κίνηση και η κατάληψη θέσεως μάχης κατά την επιθετική ανάβαση σε ύψωμα, η έρπυση, το "πυρ και κίνηση" και ο "αγώνας εκ του συστάδην" γενικά, δεν θεωρούνται καψόνι. 

Ολονύκτια άσκηση προσωπικού ελληνικών ειδικών δυνάμεων (Πηγή: ΓΕΣ/ΔΕΔ)

Η προοδευτική εκτέλεση πορειών με πλήρη φόρτο και οπλισμό ημέρα και νύκτα, οι διανυκτερεύσεις στο ύπαιθρο με καλό ή άσχημο καιρό, οι τακτικές νυκτερινές ασκήσεις με ελάχιστο ύπνο, δεν θεωρούνται καψόνι. Το ίδιο και η προγραμματισμένη εκτέλεση αναρριχήσεως ή καταρριχήσεως σε απόκρημνες περιοχές, ή διαβίωση στο χιόνι.

Η προγραμματισμένη κολύμβηση μάχης με στολή και πλήρη εξάρτυση ημέρα και νύκτα με σταδιακά αυξανόμενες αποστάσεις,  ή η πολύωρη κωπηλασία με λέμβους, δεν συγκαταλέγεται στην κατηγορία του καψονιού

Η απομνημόνευση ορολογιών, αριθμητικών τιμών και στοιχείων οπλισμού και άλλων υλικών, ονομάτων ιεραρχίας ή τοπωνυμιών της περιοχής ενεργείας μιας μονάδας, και η εξέταση αυτών των γνώσεων, δεν μπορεί να θεωρηθεί καψόνι.

Εκπαίδευση στην ταχεία καταρρίχηση, Ελλήνων εκπαιδευομένων στο ΚΕΑΠ (Πηγή ΓΕΣ/ΔΕΔ) 

Αυτονόητο είναι και δεν το θίγω καν ότι η εκτέλεση βολών με προγραμματισμό και σταδιακή επιβάρυνση του μαχητή με διάφορα όπλα ή η ρίψη χειροβομβίδων δεν έχουν σχέση με καψόνι.

Ο στρατιωτικός κανονισμός 20-1, εμπεριέχει πολλές διατάξεις σχετικά με την συμπεριφορά των στρατιωτικών γενικά και μεταξύ προϊσταμένων και υφισταμένων και αφήνει να εννοηθεί μεταξύ των άλλων ότι κάθε βάναυση και αναξιοπρεπής συμπεριφορά του ενός προς τον άλλο είναι κολάσιμη και τιμωρείται ανάλογα με τη βαρύτητά της είτε πειθαρχικά είτε ποινικά.

Συγκεκριμένα στο άρθρο 10 και στην παράγραφο 3, εξηγεί τι σημαίνει πειθαρχία, ενώ στην παράγραφο 6 κάνοντας μνεία για τις σχέσεις ανωτέρων-κατωτέρων, αποκλείει την βάναυση συμπεριφορά και το θίξιμο της ατομικής αξιοπρέπειας.

Στο άρθρο 15 περί στρατιωτικής αγωγής και συγκεκριμένα στην παράγραφο 1 διευκρινίζει κατηγορηματικά ότι η εκπαίδευση στη στρατιωτική αγωγή πρέπει να είναι προγραμματισμένη.

Τέλος, στο άρθρο 63 περί πειθαρχικών παραπτωμάτων, συγκαταλέγει μέσα σ' αυτά την κατάχρηση εξουσίας και την βάναυση συμπεριφορά.

Αν πάμε και στον στρατιωτικό ποινικό κώδικα, θα βρούμε αρκετές διατάξεις περί αξιοποίνων πράξεων βιαιοπραγίας (άρθρο 59) ή εξύβρισης (άρθρο 60) ή έκδοσης αθέμιτων διαταγών (άρθρο 73) κ.α.

Ο στρατιωτικός κανονισμός και ο νόμος καλύπτουν αυτές τις περιπτώσεις, αρκεί να γνωρίζουν αυτοί που ενδιαφέρονται τα ισχύοντα. Μια πολύ καλή ανάλυση για το θέμα μπορείτε να διαβάσετε στην ιστοσελίδα της Ένωσης των Δικαστικών Λειτουργών της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης.

 Θα ήθελα να τονίσω ότι τέτοιες κατάπτυστες και ανεπίτρεπτες συμπεριφορές θα πρέπει να καταγγέλονται αμέσως στις κατά τόπους διοικήσεις, όπου και αν συμβαίνουν.

Ακόμη και στα Γενικά Επιτελεία Στρατού Ναυτικού και Πολεμικής Αεροπορίας, στις αντίστοιχες ιστοσελίδες τους, μπορεί κάποιος να βρεί πληροφορίες επικοινωνίας και ν' απευθυνθεί ηλεκτρονικά τηλεφωνικά ή έγγραφα για να καταγγείλει τέτοια θλιβερά γεγονότα. Επιπλέον και στο Διακλαδικό Κεντρο Ψυχικής Υγείας Ενόπλων Δυνάμεων.

Εκπαίδευση προσωπικού ειδικών δυνάμεων στην αναρρίχηση και καταρρίχηση σε παγωμένες και χιονοσκεπείς περιοχές  (Πηγή: US Army)

Επειδή πάντα μιλάω με βάση την εμπειρία μου στις ειδικές δυνάμεις, έχοντας περάσει "40 κύματα" εκπαίδευσης, τονίζω ότι στον χώρο αυτό η ένταξη ενός στρατιώτη είναι εθελοντική και κατά συνέπεια και η εκπαίδευση. Σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσής μου, δεν είχα ποτέ υποστεί καψόνια έτσι όπως το διάβασα σε παλιό άρθρο ιστολογίου που ασχολείται με την στρατιωτική θητεία.

Δεν λέω ότι τέτοια πράγματα δεν έχουν συμβεί, γιατί όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά.  Κάποτε κάτι τέτοιους "παλικαρισμούς", αντιμετώπισα και εγώ σε μια μονάδα από ένα "παλιότερο". Απλά του έτριψα λίγο τη μούρη και σταμάτησε τα παραμύθια του.

 Πράγματι πέρασα δύσκολες στιγμές, μέχρις ορίου αντοχής και ακόμη παραπέρα. Έχασα τις αισθήσεις μου σε νυκτερινή πολύωρη πορεία σε ένα διαβολεμένο βουνό, με τη λάσπη μέχρι το γόνατο και κάτω από ραγδαία βροχή. Κολύμπησα αποστάσεις που δεν θα μπορούσα να φανταστώ ποτέ στη ζωή μου, πιο πριν. Βούτηξα αρκετές φορές στο κενό από το αεροπλάνο μέσα στο μαύρο σκοτάδι, για να βρεθώ μετά από μερικά λεπτά σ' ένα απ' αυτά τ' άλματα, μέσα στο βούρκο ενός έλους.

Άλμα στατικού ιμάντα Ελλήνων αλεξιπτωτιστών από αεροσκάφος C-130, με πλήρη φόρτο. (Πηγή: ΓΕΣ/ΔΕΔ)

Και όμως ποτέ δεν μου μπήκε στο μυαλό ότι αυτά είναι καψόνι, γιατί πάντα μαζί μου και μπροστά είχα είτε τον εκπαιδευτή μου είτε τον επικεφαλής του τμήματός μου. Άλλωστε είχα επιλέξει αυτόν τον τρόπο ζωής και επομένως για μένα ήταν μονόδρομος.

Αργότερα όλα αυτά μου φάνηκαν πολύ χρήσιμα και σωτήρια όταν χρειάστηκε ν' αντιμετωπίσω κάποιες πραγματικά δύσκολες και επικίνδυνες καταστάσεις.

Και κάτι ακόμα, στις ειδικές δυνάμεις που έζησα εγώ, εκπαιδευόμασταν να αντιμετωπίσουμε τον δυνητικό  αντίπαλο που επιβουλεύεται τη χώρα μας, είτε από ανατολικά είτε από βόρεια. Ποτέ δεν ασχοληθήκαμε με εκπαίδευση "καταστολής πλήθους" για να αντιμετωπίσουμε συμπατριώτες μας ούτε ποτέ κληθήκαμε να το κάνουμε, όπως το περιγράφει ένας αναγνώστης. Αν πράγματι συμβαίνει κάτι τέτοιο σήμερα, εκπλήσσομαι και λυπάμαι, γιατί ξεφεύγει από τα καθαρά στρατιωτικά καθήκοντα.

Εξάσκηση στην ελεύθερη αναρρίχηση προσωπικού των ελληνικών ειδικών δυνάμεων (Πηγή: ΓΕΣ/ΔΕΔ)

Αλλά αυτό που ενοχλεί ακόμη πιο πολύ, είναι ότι υπάρχει ισοπέδωση. Δηλαδή όποιος υπηρετεί στις ειδικές δυνάμεις σώνει και καλά πρέπει να είναι "στρατολάγνος", ή "φασίστας" ή "μισθοφόρος" ή ό,τι άλλο εκτός από απλά ένας τολμηρός στρατιώτης-μαχητής που αγαπά την πατρίδα του και θέλει να την υπηρετήσει με αυτόν τον τρόπο.

Εκπαίδευση στην εκτέλεση αλμάτων ελεύθερης πτώσης με πλήρη φόρτο, από προσωπικό των ελληνικών ειδικών δυνάμεων. (Πηγή: ΓΕΣ/ΔΕΔ)

Κλείνοντας το άρθρο, έχω να δώσω κάποιες πρακτικές συμβουλές σε νεώτερους για την αντιμετώπιση καψονιού:

• Μάθετε καλά τους κανονισμούς που ισχύουν και αντιληφθείτε από την πρώτη στιγμή το πρόγραμμα ωρών υπηρεσίας και εκπαίδευσης. Ρωτήστε ευθέως για το τι δεν πρέπει να εκτελείτε, που σύμφωνα με τις διαταγές, λογίζεται σαν καψόνι.
• Εκτός προγράμματος εκπαίδευσης και καθηκόντων υπηρεσίας, μη δεχθείτε να υποστείτε οποιαδήποτε σωματική δοκιμασία με το πρόσχημα της "ατομικής εκπαίδευσης" από παλιό στρατιώτη ή βαθμοφόρο, μέσα ή έξω από το θάλαμο σε ώρες που είναι αφιερωμένες σε ανάπαυση. Κάντε το θέμα και ζητήστε να δείτε τον υπεύθυνο αξιωματικό υπηρεσίας.
• Αν κάποιος προσπαθήσει να χειροδικήσει επάνω σας, αντισταθείτε και αναφέρετε το θέμα πιο ψηλά. 
• Να μην απαγγείλετε "ποιηματάκια" ή να φωνάζετε φράσεις ή συνθήματα με γελοίο περιεχόμενο, που θίγουν την προσωπικότητά σας και την αξιοπρέπειά σας και δεν έχουν σχέση με την στρατιωτική σας θητεία, αν κάποιος παλιός ή βαθμοφόρος, σας δώσει τέτοια παράνομη εντολή.
• Να μη φοβάστε απειλές ούτε νταηλίκια από επίδοξους "αναμορφωτές" του στρατεύματος, αλλά αντιμετωπίστε τους με ηρεμία και σταθερότητα, όταν ξέρετε ότι έχετε το δίκιο με το μέρος σας.

Ανιχνευτής