Η νυκτερινή επιθετική αναγνώριση

Έχουμε αναφέρει σε αρκετά άρθρα επιχειρήσεις των ΛΟΚ εναντίον των ανταρτών, την περίοδο 1948-1949. Οι ΛΟΚ που οργανώθηκαν από το Στρατηγό Καλίνσκη, αναλάμβαναν νυκτερινά εγχειρήματα με σκοπό τις αφανείς και αθόρυβες διεισδύσεις από απίθανα και δύσκολα δρομολόγια προς τις γραμμές των ανταρτών του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) και τις καταλήψεις εδαφών τακτικής σημασίας που  ήταν σημαντικά και ζωτικά  για την εξασφάλιση της αμυντικής  διάταξης του αντίπαλου.

Μιλάμε για την περίοδο που ο  ΔΣΕ  αλλάζει στρατηγική και θεωρεί ότι πρέπει να ν' αναλάβει αγώνα τακτικής μορφής με κατάληψη και διατήρηση εδαφών στη βόρεια Ελλάδα και ειδικότερα στους ορεινούς της όγκους με βαρύτητα στο Γράμμο και στο Βίτσι. 

Οι νυκτερινές αιφνιδιαστικές καταλήψεις εδαφών  από τους ΛΟΚ, συνήθως είχαν την έννοια της διατήρησής τους μέχρις αντικατάστασής τους από μονάδες Πεζικού. Επιδιωκόταν η αποστέρηση των ανταρτών από εδαφικά ερείσματα η απομόνωσή τους από τ' αστικά κέντρα, ο περιορισμός τους σε ορεινούς όγκους και τελικά, η εξουδετέρωσή τους και η εκκαθάριση των ορεινών όγκων που οι τελευταίοι προσπαθούσαν να κρατήσουν με "νύχια και με δόντια". 

Υπήρχαν περιπτώσεις στις οποίες οι διοικήσεις σχηματισμών του εθνικού στρατού, μη έχοντας άλλο πρόσφορο τρόπο συλλογής πληροφοριών περί της διάταξης και δύναμης των ανταρτών, οργάνωναν νυκτερινές επιχειρήσεις, με σκοπό την εκδήλωση αντίδρασης του αντίπαλου  και επομένως της αποκάλυψης των ανταρτικών δυνάμεων. Οι καταστάσεις εκείνη την εποχή ήταν πολύ ρευστές και οι ενέργειες έπρεπε να είναι  ταχείες και αποφασιστικές. 

Αυτό που παρατηρείται είναι η "παράκαμψη" της λεπτομερούς αναγνώρισης του στόχου ή της περιοχής,  από πλευράς ΛΟΚ ή τουλάχιστον δεν παρουσιάζεται έντονα σε γραπτά ιστορικά στοιχεία. Αντίθετα, εφαρμόσθηκε αρκετές φορές νυκτερινή επιθετική ενέργεια ειδικής μορφής, αυτό που στη στρατιωτική ορολογία  ονομάζεται: "επιθετική αναγνώριση".

Το όρος Σινιάτσικο όπως φαίνεται από το χωριό Βλάστη (φωτό)

Μια τέτοιου είδους επιχείρηση έλαβε χώρα προς το τέλος του Νοέμβρη του 1948, στο όρος Σινιάτσικο ή αλλιώς Άσκιο από τη Β' Μοίρα Καταδρομών, σε συνεργασία με την  "αδελφή" Α' Μοίρα Καταδρομών.

Η Μοίρα τον Οκτώβριο, είχε συμμετάσχει στις επιχειρήσεις στο Βίτσι, όπου η κατάσταση είχε γίνει πολύ δύσκολη και σοβαρή, μετά την εκκένωση των μονάδων του Β' Σώματος Στρατού  από τα υψώματα Μάλι-Μάδι. Το Βίτσι (όρος Βέρνο) ανακαταλήφθηκε με νυκτερινή ενέργεια και μετά από  σφοδρές μάχες, όπως θα πούμε σε επόμενη φορά. Ήλθε η ώρα του Σινιάτσικου. Εκεί από τις αρχές του Οκτωβρίου του 1948, είχαν εγκατασταθεί δυνάμεις της 18ης ταξιαρχίας του ΔΣΕ, που είχε αναλάβει εκτεταμένη δράση στη γύρω περιοχή και αποτελούσε σοβαρή απειλή για όλους τους κατοικημένους τόπους.

Σκαρίφημα της διάταξης των ΛΟΚ κατά τη μάχη του Σινιάτσικου (Πηγή)

Στις 20-11-1948, η Μοίρα  κινήθηκε με οχήματα από Καστοριά, προς το χωριό Δρυόβουνο της περιοχής Σιάτιστας. Είχε αποφασιστεί από τα προϊστάμενα κλιμάκια η εκτέλεση καταδρομής-επιθετικής αναγνώρισης στο χωριό Βλάστη και στο ύψωμα Προφήτη   Ηλία, με σκοπό την ανεύρεση και εξόντωση των ανταρτικών δυνάμεων και την καταστροφή των αποθηκών τους. Πιο συγκεκριμένα, οι πληροφορίες που είχαν δοθεί από το Β' Σώμα Στρατού ανέφεραν για την ύπαρξη 200 έως 300 ανταρτών διεσπαρμένων στο βουνό. Στην επιχείρηση θα συμμετείχαν και 4 Λόχοι της Α' ΜΚ. Διοικητής της όλης καταδρομικής δύναμης, ορίσθηκε ο τότε Συνταγματάρχης Κυριάκος Παπαγεωργόπουλος. Σε βιβλίο του, για τη συγκεκριμένη επιχείρηση γράφει την αρχική εκτίμηση που είχε περί εχθρού:

"Οι αντάρτες στο Σινιάτσικο είναι μεταξύ ογδόντα και εκατόν είκοσι, μπορεί και εκατόν πενήντα, και μένουν οι περισσότεροι στο χωριό Βλάστη, που είναι στο βάθος της κοιλάδας και οι υπόλοιποι στο χωριό Σινιάνι. Συντάξαμε ένα σχέδιο ενέργειας, σύμφωνα με το οποίο θα ξεκινούσαμε με το σούρουπο από την Καστοριά με τα φορτηγά αυτοκίνητα και θα φθάναμε με σβησμένα τα φώτα, στο ύψος του χωριού Δρυόβουνου"

Η διείσδυση της Μοίρας εντός της εχθρικής περιοχής έγινε χωρίς κάποιο απρόοπτο συμβάν, με τη βοήθεια χωρικών-οδηγών, που ήξεραν καλά τα δύσβατα μονοπάτια. Η αθόρυβη προσέγγιση στις πιθανές εχθρικές θέσεις πέτυχε.  Στις 05.30 της 23 Νοεμβρίου του 1948, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και κατέλαβε το ύψωμα Προφήτη Ηλία, μετά από πεισματική αντίσταση των ανταρτών που διαπιστώθηκε ότι κατείχαν αμυντικές θέσεις. Δε πρόλαβε να σταθεροποιηθεί! Στις 07.10  ισχυρές ανταρτικές δυνάμεις, εκτέλεσαν  αντεπίθεση. Οι επιτιθέμενοι, έγιναν ξαφνικά αμυνόμενοι! 

Πανοραμική άποψη της σημερινής Βλάστης (Πηγή)

Δεν υπήρχαν σαφείς πληροφορίες περί εχθρού και έτσι δεν είχαν εντοπιστεί έγκαιρα τα εχθρικά τμήματα. Η ενέργεια της Β' Μοίρας  έβγαλε στην επιφάνεια μια ολόκληρη εχθρική ταξιαρχία.  Το τι εχθρικές δυνάμεις υπήρχαν πραγματικά στην περιοχή φαίνεται στο παρακάτω απόσπασμα της εξιστόρησης της μάχης από την πλευρά του ΔΣΕ :

"Όλη η 18η Ταξιαρχία, η διλοχία σαμποτέρ, τμήμα του ιππικού Θεσσαλίας. Στη διαταγή του ΓΑ του ΔΣΕ, αναφέρονταν ότι το τμήμα από το Βέρμιο θα παρέμεινε στο Σινιάτσικο μέχρι τις 20/11/1948. Οι μονάδες του ΔΣΕ βρίσκονταν σε διάφορα μέρη. Η τοποθεσία στάθμευσης των σαμποτέρ ήταν στα Καλύβια Σινιάνι. Ο 2ος λόχος στάθμευε στα Νάματα και φρουρούσε το αναρρωτήριο. Οι άλλοι δύο λόχοι σε διάφορα υψώματα γύρω από τη Βλάστη. Άλλες δυνάμεις της 18ης Ταξιαρχίας βρίσκονταν στο Μορίκι και σε άλλες διαβάσεις. Το ιππικό της Θεσσαλίας στάθμευε στο χωριό Βλάστη. Ο σταθμός διοίκησης και το επιτελείο της 18ης Ταξιαρχίας βρίσκονταν και αυτό στο χωριό Βλάστη. Συνολικά ο ΔΣΕ συγκέντρωνε περίπου 1.200 μάχιμους."

Ακολούθησε σκληρή και αιματηρή μάχη, με τους αντάρτες να επιτίθενται κατά μάζες, με διαδοχικές φάλαγγες δύναμης 300 ανδρών, προσπαθώντας με κάθε τίμημα και με μεγάλες απώλειες, να ανακαταλάβουν το ύψωμα, που όπως φάνηκε αποτελούσε ζωτικό έδαφος γι' αυτούς. 

Η εικόνα που είχαν οι αντίπαλοι διοικητές, φαίνεται στο παρακάτω απόσπασμα: 

[Στην έκθεση επιχειρήσεων της 18ης Ταξιαρχίας αναφέρεται: "Στις 23/11, πρωινές ώρες, ο εχθρός κινήθηκε από πολλές κατευθύνσεις με ισχυρές δυνάμεις ενάντια στο χωριό Σινιάτσικο, όπου βρίσκονταν τα τμήματά μας. Ώρα 5. Η Β' Μοίρα ΛΟΚ με τους 51, 52, και 53 λόχους σε πρώτη γραμμή κινήθηκε από κατεύθυνση Δρυόβουνου. Με σφοδρή μάχη κατόρθωσε να καταλάβει το ύψωμα Προφήτη Ηλία Βλάστης. Σκληρή μάχη σώμα με σώμα συνεχίζεται για ανατροπή του εχθρού."

Ο διοικητής των ΛΟΚ γράφει: " Το πρωί είδα φωτοβολίδες που έριξαν οι μοίρες και που εσήμαιναν ότι είχαν καταλάβει τα υψώματα πάνω από τα χωριά Βλάστη και Σινιάνι. Ταυτοχρόνως, πήρα σήματα ότι οι αντάρτες έδιναν αγώνα. Σε λίγο όμως άρχισα να παίρνω απανωτά σήματα από τις μοίρες ότι αντιμετωπίζουν πρόβλημα, γιατί δέχονται ισχυρές επιθέσεις από αντάρτες που κατεβαίνουν από τα γύρω υψώματα. Αναφέρονταν επίσης απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες και ότι οι αντάρτες υπολογίζονται μεταξύ χιλίων και χιλίων τριακοσίων"]

Η Β' Μοίρα, είχε σοβαρές απώλειες. Μέχρι τις 10.20 εκείνης της ημέρας, είχε 3 νεκρούς αξιωματικούς, 18 νεκρούς οπλίτες και 25 τραυματίες. Τα πυρομαχικά άρχισαν να εξαντλούνται, ενώ το πυροβολικό και η Αεροπορία, δεν ήταν σε θέση να υποστηρίξουν, λόγω της στενής επαφής των αντιμαχομένων. Αυτή ήταν μια ακόμη τακτική των ανταρτικών τμημάτων, που γνωρίζοντας τα όπλα υποστήριξης του εθνικού στρατού, επεδίωκαν την όσο το δυνατόν στενότερη επαφή για να μη μπορούν οι αντίπαλοί τους να κάνουν χρήση, φοβούμενοι τα αδελφοκτόνα πυρά.

Κανονικά θα έπρεπε να υπάρχουν ακολουθούσες δυνάμεις πεζικού για να μπορέσουν να πλευροκοπήσουν τις ανταρτικές δυνάμεις. Όπως φαίνεται αυτό δεν έγινε, τουλάχιστον στον χρόνο που έπρεπε. Οι ενισχύσεις (Τάγμα Πεζικού) που εστάλησαν, απωθήθηκαν από τους αντάρτες, που είχαν πιάσει όλες τις προσβάσεις.

Ένας εφεδρικός λόχος της Μοίρας, προσπάθησε να σπάσει τον κλοιό και να ανεφοδιάσει με πυρομαχικά τα αμυνόμενα τμήματα, αλλά δεν τα κατάφερε. Ενεδρεύοντα ανταρτικά τμήματα και βολές όλμων και  πυροβολικού του ΔΣΕ, τους καθήλωσε. Ξεκάθαρα, οι αντάρτες ήταν καλά οργανωμένοι, προετοιμασμένοι και είχαν πολύ μεγαλύτερη δύναμη!

Μετά από αυτή την εξέλιξη, αποφασίσθηκε η σύμπτυξη των καταδρομέων, υπό την πίεση του αντίπαλου. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Παπαγεωργόπουλου, για την περίπτωση αυτή:

"Εγώ ο ίδιος, με τους ελάχιστους άνδρες που είχα στο Σταθμό Διοικήσεως, και αυτούς διαβιβαστές, κινδύνευα να αιχμαλωτιστώ εύκολα...."

Αυτό ίσως θα πρέπει να είναι ένα καλό σημείο προσοχής και δίδαγμα! Ποτέ δεν αφήνεται ένας σταθμός διοίκησης απροστάτευτος και απομονωμένος!

Όλοι οι νεκροί και οι τραυματίες, μεταφέρθηκαν πίσω. Και οι δύο Μοίρες επανήλθαν στην Αθήνα για ανασυγκρότηση και προετοιμασία για τις επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο.

Το αποτέλεσμα της επιθετικής αναγνώρισης  χρησιμοποιήθηκε από τον τοπικό σχηματισμό  λίγες ημέρες αργότερα, για την κύκλωση και εξουδετέρωση των ανταρτών! Δεν τα κατάφεραν και τόσο καλά όμως, αφού η κύρια δύναμη της ταξιαρχίας του ΔΣΕ ξέφυγε τον κλοιό!

Η όλη επιχείρηση αφήνει ερωτηματικά για τα κενά που παρουσιάστηκαν τόσο στη σχεδίαση όσο και στην εξέλιξη, όχι  από την πλευρά των μονάδων καταδρομών, αλλά από τη διεύθυνση και τον έλεγχο της επιχείρησης από τον υπεύθυνο σχηματισμό. Το ζόρι το τράβηξαν τελικά οι λοκατζήδες!

Ανιχνευτής

Πηγή: Η Ιστορία των Μονάδων Καταδρομών/ΓΕΣ