Επιχείρηση "Αποχή"

Το Καστελόριζο σήμερα

Καστελόριζο! Το αρχαίο όνομα είναι Μεγίστη! Πόσα έχουν ακουστεί για το ρόλο του σαν κομβικό σημείο της ελληνικής ΑΟΖ!  Απομακρυσμένο νησί της Δωδεκανήσου! Ίσα με 10 το πολύ λεπτά με το καΐκι και βρίσκεσαι στα μικρασιατικά παράλια! Κοντά είναι η πόλη  Κας των Τούρκων που μπορεί κανείς να ψωνίσει τ' απαραίτητα! Ακόμη και σε δύσκολες στιγμές, πετάγεσαι απέναντι για να πας στο νοσοκομείο! 

Μακριά, πολύ μακριά είναι η Ρόδος για ν' αντιδράσεις σε κάτι ξαφνικό! Και οι Τούρκοι γείτονες, κάνουν τα πάντα για να σε βοηθήσουν! "Καρντάσηδες είμαστε μπρε! Να μη βοηθήσουμε;" Από πίσω όμως  δουλεύει η πονηριά του Ανατολίτη. "Το νησάκι είναι μπροστά στη μύτη μας. Μπουκιά και συχώριο! Είναι άδικο να είναι ελληνικό! Είναι μέσα στην τουρκική υφαλοκρηπίδα! Άσε που άμα το 'χουμε μεγαλώνει η θάλασσα μπροστά μας και κάνουμε ό,τι θέλουμε την ΑΟΖ μας και τα πετρέλαιά μας! Να πούμε ότι το νησί,  δεν έχει υφαλοκρηπίδα και δεν βρίσκεται στο Αιγαίο!"

Φαντασθείτε ότι μετά από τόση φασαρία, οι Τούρκοι δεν έχουν υπογράψει τη συνθήκη για το δίκαιο της θάλασσας, που όμως το επικαλούνται όπου τους συμφέρει!

Σήμερα αυτό το νησάκι είναι το έσχατο ακριτικό σημείο του νοτιοανατολικού Αιγαίου που φυλάει ο στρατός μας σαν κόρη οφθαλμού! Πόσοι όμως  ξέρουν ότι τον Φεβρουάριο του 1941 ήταν πεδίο μάχης μεταξύ Βρετανών κομάντος και Ιταλών που κατείχαν την περιοχή; Ναι, ήταν χώρος που εξελίχθηκε η επιχείρηση "Αποχή" (Abstention).  Ήταν επιχείρηση κατάληψης και ανακατάληψης του νησιού! Τότε .."μούγκα" οι Τούρκοι! Αλλά ας πούμε τα πράγματα πώς έγιναν.

Μετά την επιδρομή στον Τάραντα και τις άλλες επιθετικές επιχειρήσεις στην Κυρηναϊκή, οι σύμμαχοι θεώρησαν σκόπιμο να "αδρανοποιήσουν" τις ιταλικές δυνάμεις στην περιοχή του νοτιοανατολικού Αιγαίου και ειδικότερα στην περιοχή της Δωδεκανήσου (26 είναι τα μεγαλύτερα νησιά για να ξέρετε!)

Η επιδίωξη του Βρετανικού  στόλου της Μεσογείου, ήταν να να καταληφθεί το Καστελόριζο,  κάπου 70 ν.μ. μακριά από τη Ρόδο, ώστε να χρησιμοποιηθεί σαν βάση εξόρμησης τορπιλακάτων! Απώτερος σκοπός ο πλήρης έλεγχος του Αιγαίου, προς απαγόρευση των θαλάσσιων γραμμών επικοινωνιών του άξονα! Προσέξτε, οι Έλληνες πολεμούσαν ακόμη στην Αλβανία και τα οχυρά προετοιμάζονταν για ολική αντίσταση! Στο νοτιοανατολικό Αιγαίο όμως, "παίζονταν" μεγάλα συμφέροντα, σαν τώρα! Όπως λέμε, κατά κάποιο τρόπο "μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα"!

Οι Ιταλοί  ακόμη επικρατούσαν στην περιοχή και ήταν ικανοί να έχουν περιορισμένη τοπική αεροπορική και ναυτική υπεροχή.

Οι Βρετανοί αποβίβασαν 200 κομάντος, βασιλικούς πεζοναύτες,  που μεταφέρθηκαν με 2 αντιτορπιλικά, το Decoy και το   Hereward. Επιπλέον ένα απόσπασμα με 24 πεζοναύτες επέβαινε στην κανονιοφόρο HMS Ladybird. Ο στολίσκος, απέπλευσε από τη Σούδα στις 24 Φεβρουαρίου του 1941. Το σχέδιο προέβλεπε την δημιουργία ενός προγεφυρώματος για 24 ώρες από τους κομάντος, μέχρι την άφιξη της ακολουθούσης δύναμης από Κρήτη και Κύπρο που θα  κατέπλεε με ένα μεταγωγικό, το  Rosaura, συνοδευόμενο για προστασία από 2  καταδρομικά, τα Bonaventure και Perth.

Το λιμάνι του Καστελόριζου (Πηγή)

Οι αποβατικές δυνάμεις, άρχισαν ν΄αποβιβάζονται στο λιμάνι του νησιού πριν από το πρώτο φως της 25ης, αφού είχε γίνει αναγνώριση από υποβρύχιο των βρετανικών ναυτικών δυνάμεων. Η ιταλική παρουσία στο  Καστελόριζο ήταν μηδαμινή. Υπήρχαν μόνο μερικοί άνδρες της Οικονομικής Αστυνομίας (Guardia di Finanza), υπεύθυνοι για την ασφάλεια ενός σταθμού ασυρμάτου. Οι Ιταλοί πιάστηκαν αιφνιδιαστικά, αλλά πριν συλληφθούν, πρόλαβαν να στείλουν μήνυμα για την εχθρική ενέργεια στα κεντρικά τους, στη Ρόδο.

Δεν πέρασαν μερικές ώρες και Ιταλοί εκδήλωσαν την αντίδρασή τους! Ξαφνικά φάνηκαν ιταλικά βομβαρδιστικά, τα οποία άρχισαν να χτυπούν το κάστρο, το λιμάνι  και τα δεσπόζοντα υψώματα γύρω απ' αυτό. Κατά τον αεροπορικό βομβαρδισμό η βρετανική κανονιοφόρος έπαθε γερές ζημιές,  με αποτέλεσμα να αποπλεύσει με δυσκολία και χωρίς πολλά καύσιμα, με προορισμό τη Χάιφα για επισκευές! Η επίπτωση  αυτής της ξαφνικής αποχώρησης, ήταν η απώλεια επαφής των αποβατικών δυνάμεων με την Αλεξάνδρεια, αφού το συγκεκριμένο πλοίο είχε επιφορτισθεί μ' αυτή την υποχρέωση! Τα λάθη που ακολούθησαν ήταν σαν χιονοστιβάδα!

Το ιταλικό βασιλικό ναυτικό, έκανε την εμφάνισή του το πρωί της 27 Φεβρουαρίου. Αποβίβασε 240 άνδρες βόρεια του λιμανιού, χρησιμοποιώντας 2 τορπιλακάτους γι' αυτό το σκοπό, ενώ το ιταλικό ναυτικό πυροβολικό, σφυροκοπούσε τις βρετανικές θέσεις και περισσότερο την προβλήτα του λιμανιού και το κυβερνείο, το οποίο οι Βρετανοί χρησιμοποιούσαν σαν σταθμό διοίκησης. Οι Βρετανοί είχαν τους πρώτους νεκρούς και τραυματίες τους.

Ειδοποίησαν το αντιτορπιλικό Hereward  που θα έπρεπε να τους υποστηρίξει. Αντί γι' αυτό, ο κυβερνήτης του πλοίου, αποφάσισε ...να πάει να συναντήσει το άλλο αντιτορπιλικό, το Decoy,  που βρισκόταν 40 ναυτικά μίλια μακριά από το νησί, προφανώς φοβούμενος ενεδρευτική προσβολή! Άφησε τ' "αποβατικά στρατεύματα" απροστάτευτα!

Ο  Βρετανός Διοικητής της Ομάδος Επιχειρήσεων (ΔΟΕ), δηλαδή ο ναυτικός διοικητής της όλης επιχείρησης, έδωσε την εντολή στα πολεμικά πλοία να απαγορεύσουν την αποβίβαση ιταλικών στρατευμάτων στο νησί, αλλά τ' αντιτορπιλικά, δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν τον εχθρό!

Ο κυβερνήτης του Hereward, ενημέρωσε τον ΔΟΕ ότι η αποβίβαση της ακολουθούσης δύναμης δεν θα έπρεπε να γίνει με αυτές τις συνθήκες, γιατί τόσο τα πλοία όσο και τ' αποβατικά στρατεύματα, θα κινδύνευαν από τα εχθρικά πυρά και την ιταλική αεροπορία, που ήδη είχε εντοπίσει το μεταγωγικό και το παρενοχλούσε! Ο ΔΟΕ αποφάσισε τότε να αναβληθεί η αποβίβαση, να επαναπρογραμματιστεί το ταχύτερον δυνατόν και όλα τα πλοία να κατευθυνθούν προς τούτο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. 

Τα πράγματα έγιναν χειρότερα, όταν ο ΔΟΕ ασθένησε και αντικαταστάθηκε από τον αρχαιότερο κυβερνήτη πλοίου, που ήταν ο πλοίαρχος του Bonaventure. Στο μεταξύ, λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών και της τρικυμίας που επικρατούσε στην περιοχή, οι Ιταλοί ανέβαλαν την αποβίβαση των δικών τους δυνάμεων μέχρι το πρωί της 28ης. Η ιταλική δύναμη που είχε ως τότε αποβιβασθεί, με την υποστήριξη της ιταλικής αεροπορίας συνεχώς παρενοχλούσε τους ήδη εξαντλημένους Βρετανούς κομάντος, που είχαν παραλάβει εφόδια μόνο για 24 ώρες!

Βρετανοί πεζοναύτες κομάντος, της εποχής. (Πηγή)

Στις 28 Φεβρουαρίου η ιταλική ναυτική  δύναμη, ενισχυμένη με πολεμικά πλοία που είχαν αποπλεύσει από τη Λέρο, έφτασε στο νησί και αποβίβασε την υπόλοιπη αποβατική δύναμη, ενώ παράλληλα βομβάρδιζε τους Βρετανούς. Η πίεση από ξηρά, θάλασσα και αέρα ήταν πλέον αφόρητη για τους κομάντος και ο διοικητής τους αποφάσισε την αποχώρηση για να μην καταστραφούν τελείως, αφού δεν είχαν καμιά υποστήριξη!

 Όταν το βρετανικό ναυτικό κατέφθασε εντός της ίδιας ημέρας, το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να βοηθήσει την αποχώρηση των πεζοναυτών από το νησί! Οι κομάντος, είχαν συγκεντρωθεί στο ανατολικότερο σημείο του Καστελόριζου, σ'ένα πλάτωμα και προσπαθούσαν να επανεπιβιβασθούν στα πλοία. Δυστυχώς όμως, δεν μπόρεσαν να φύγουν όλοι και οι Ιταλοί  που τους είχαν στο μεταξύ κυκλώσει, τους έπιασαν αιχμαλώτους. Το βρετανικό ναυτικό δεν μπόρεσε ούτε καν ν' αποκόψει την κίνηση των ιταλικών πλοίων μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου! Πλήρης αποτυχία!

Η όλη επιχείρηση περιγράφτηκε από τον ναύαρχο Κάνιγκαμ  τον ανώτερο ναυτικό διοικητή, σαν "μια σάπια δουλειά που δεν αντανακλά αξιοπιστία σε κανένα". Η προανάκριση που ακολούθησε, έβγαλε στο πόρισμα ότι η κακή εκτίμηση του κυβερνήτη του Hereward, να πάει να βρει το άλλο αντιτορπιλικό όταν του ζητήθηκε υποστήριξη από τους πεζοναύτες, αντί να εντοπίσει χωρίς καθυστέρηση και να προσβάλει τον εχθρό, ήταν η κύρια αιτία της αποτυχίας της  επιχείρησης και της απομόνωσης των κομάντος στην ξηρά.

Παράλληλα οι Βρετανοί αιφνιδιάστηκαν με την άμεση και δυνατή αντίδραση των Ιταλών, που παρέμειναν κάτοχοι της Δωδεκανήσου μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1943.

Την επόμενη χρονιά, Βρετανοί κομάντος έκαναν προσβολή του ιταλικού αεροδρομίου της Καλάθου  σαν αντεκδίκηση, θα έλεγε κανείς, για τη ζημιά στο Καστελόριζο.

Ανιχνευτής