Επιχείρηση Anklet

Εκπαίδευση Βρετανών κομάντος κατά τον 2ο ΠΠ (Πηγή)

Μια από τις πρώιμες αμφίβιες καταδρομικές επιχειρήσεις του 2ου ΠΠ, ήταν και η επιχείρηση "Anklet" (Περισφύριο), που έλαβε χώρα στις 27 Δεκεμβρίου του 1941 στα νορβηγικά νησιά Λοφότεν, από τους πρώτους Βρετανούς κομάντος

Για την ακρίβεια, ήταν μια επιτυχής αμφίβια καταδρομική επιχείρηση αντιπερισπασμού, προς υποστήριξη της αντίστοιχης κύριας  ενέργειας, της επιχείρησης "Archery" (Τοξοβολία), που είχε σαν σκοπό την κατάληψη της νήσου Βαγκσόι και την καταστροφή εργοστασίων παραγωγής ιχθυελαίου, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί για την κατασκευή νιτρογλυκερίνης.

Τα νησιά Λοφότεν φαίνονται σε μεγέθυνση, μέσα στο τετράγωνο της εικόνας. (Πηγή)

Η ιδέα δημιουργίας μονάδων αμφιβίων κομάντος, ξεκίνησε ως εξής: Μετά την μάχη και στη συνέχεια εκκένωση της Δουνκέρκης το 1940 από τους Βρετανούς, ο πρωθυπουργός τους Ουίνστον Τσόρτσιλ, έδωσε εντολή για την συγκρότηση μιας ειδικής δύναμης, που θα μπορούσε να πλήττει και να προκαλεί απώλειες στους Γερμανούς, ενώ παράλληλα θα ανύψωνε το βρετανικό ηθικό.

Ο Τσόρτσιλ, απευθυνόμενος προς τους Αρχηγούς των Γενικών Επιτελείων ζήτησε να του προτείνουν ανάλογα μέτρα επιθετικών ενεργειών εναντίον των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής κατά μήκος των ακτών της γερμανοκρατούμενης πλέον Ευρώπης. Συγκεκριμένα είπε: "Αποτελεί μεγάλη επιδίωξη να κρατήσουμε τον μεγαλύτερο δυνατόν αριθμό των γερμανικών δυνάμεων καθηλωμένο σε όλο το μήκος των ακτών των χωρών που οι Γερμανοί έχουν κατακτήσει  και θα πρέπει αμέσως να στρωθούμε στη δουλειά για να οργανώσουμε καταδρομικές επιχειρήσεις προς  αυτές τις ακτές, όπου ο πληθυσμός διάκειται φιλικά προς εμάς".

Ένας επιτελής-σχεδιαστής, είχε ήδη προωθήσει μια εισήγηση επί του θέματος προς τον τότε Αρχηγό του "Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου". Ο Αρχηγός Σερ Τζον Ντιλ, γνωρίζοντας την πρόθεση του Τσόρτσιλ ενέκρινε την εισήγηση και μετά από 3 εβδομάδες, έλαβε χώρα η πρώτη απόπειρα καταδρομής, η επιχείρηση "Collar", στις απέναντι γαλλικές ακτές. Οι καταδρομείς δεν μπόρεσαν να συγκεντρώσουν τις απαιτούμενες πληροφορίες ή να καταστρέψουν εχθρικό υλικό. Η μόνη τους επιτυχία ήταν η εξουδετέρωση 2 Γερμανών σκοπών.

Εκπαίδευση των Βρετανών κομάντος, στη μάχη σώμα με σώμα.  Επίδειξη αφοπλισμού αντιπάλου.

Οι πρώτοι κομάντος υπήχθησαν στον επιχειρησιακό έλεγχο της νεοσυγκροτηθείσας Διοίκησης Συνδυασμένων Επιχειρήσεων (ΔΣΕ) - κάτι ανάλογο με την δική μας σημερινή ΔΔΕΕ δηλαδή - με διοικητή ένα βετεράνο αξιωματικό του βρετανικού βασιλικού ναυτικού τον Σερ Ρότζερ Κέιες, που είχε συμμετάσχει στην εκστρατεία της Καλλίπολης και στην ναυτική καταδρομή στο Ζέεμπρουκε, κατά τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο.

Το 1940 οι Βρετανοί ανεζήτησαν εθελοντές μέσα από τους ήδη υπηρετούντες στις τάξεις του στρατού τους. Έτσι συγκροτήθηκαν 4 νέες μονάδες επιπέδου τάγματος, που οργανώθηκαν στα πλαίσια της Ταξιαρχίας Ειδικών Αποστολών, δυνάμεως 2000 ανδρών. Αν και εθελοντές υπήρξαν αρκετοί, η επιλογή αυτών που τελικά παρέμειναν στις μονάδες, έγινε κατόπιν  αξιολόγησης, κατά τη διάρκεια της σκληρής τους εκπαίδευσης.

Εκπαίδευση Βρετανών κομάντος. Τεχνική εξουδετέρωσης σκοπών.

Παρά το ανεπιτυχές αποτέλεσμα της επιχείρησης "Collar", η πρώτη μεγάλης κλίμακας καταδρομική επιχείρηση σχεδιάστηκε να γίνει στα νορβηγικά νησιά Λοφότεν, τα οποία βρίσκονται εντός του αρκτικού κύκλου και περίπου 1400 χλμ μακριά από τις βρετανικές ακτές. Πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 1941 με την κωδική ονομασία, επιχείρηση "Claymore".

Λίγους μήνες μετά, τον Δεκέμβριο του 1941, οι κομάντος ξαναχτύπησαν τις νορβηγικές ακτές. Η σχεδίαση έγινε από την ΔΣΕ, η οποία ασκούσε τον επιχειρησιακό έλεγχο των επιχειρήσεων,  ενώ η τακτική διοίκηση και ο έλεγχος εκχωρήθηκε στο βρετανικό βασιλικό ναυτικό. Η ιδιομορφία αυτής της επιχείρησης, ήταν η χρήση μεγάλου αριθμού πλοίων, ώστε να προσδώσει την εντύπωση ότι πράγματι αυτή ήταν η κύρια καταδρομική ενέργεια, ενώ  δεν προβλέφθηκε στην σχεδίαση της συγκεκριμένης επιχείρησης, αεροπορική υποστήριξη.

Έτσι, χρησιμοποιήθηκαν το καταδρομικό "Αρέθουσα" , σαν πλοίο του ΔΔΕ (Διοικητού Δύναμης Επιχειρήσεων), έξι αντιτορπιλικά, 3 ναρκαλιευτικά, δύο πλοία αποβάσεων, 2 υποβρύχια, ένα πλοίο έρευνας, 2 πετρελαιοφόρα, 1 φορτηγό, και 1 ρυμουλκό. Παράλληλα το "εξόριστο" νορβηγικό ναυτικό διέθεσε 2 κορβέτες, ενώ το επίσης "εξόριστο" πολωνικό ναυτικό, 2  αντιτορπιλικά.

Η αμφίβια καταδρομική δύναμη, αποτελείτο από το σύνολο του υπ' αριθμ 12 Commando (Μοίρα Αμφιβίων Καταδρομών θα λέγαμε σήμερα) συνολικά 223 άνδρες και από 77 άνδρες του"Ανεξάρτητου Νορβηγικού Λόχου", κάτι αντίστοιχο με τον δικό μας Ιερό Λόχο Μ. Ανατολής.

Η Δύναμη Επιχειρήσεων (ΔΕ) με την κωδική ονομασία "Δύναμη J" συγκεντρώθηκε σε τρεις περιοχές στα βόρεια των βρετανικών νήσων,  (Scapa Flow, Greenock, Lerwick) στις 22 Δεκεμβρίου του 1941 και κατευθύνθηκε προς την περιοχή επιχειρήσεων για προσβολή των στόχων την D-Ημέρα 26 Δεκεμβρίου 1941.

Όταν η ΔΕ έφθασε στην περιοχή, τους ανέμενε το ένα υποβρύχιο, το οποίο είχε προηγηθεί για να διευκολύνει  στον προσανατολισμό προς την σωστή ακτή αποβάσεως. Ήταν μια μέθοδος που επινοήθηκε εκείνη την εποχή, μετά από λάθη σε προσανατολισμό παρόμοιων επιχειρήσεων των κομάντος, προς τις γαλλικές ακτές.

Το πλοίο αποβάσεως που μετέφερε την καταδρομική δύναμη, συνοδευόμενο από ένα αντιτορπιλικό και δύο κορβέτες,  κατευθύνθηκε προς το νησί Μόσκενεσόγια για την απόβαση. Τα υπόλοιπα πλοία εκτέλεσαν επιχειρήσεις απομόνωσης και προσβολής με ναυτικά πυρά, επάκτιων στόχων.

Το καταδρομικό "Αρέθουσα" και τρία αντιτορπιλικά εισήλθαν στο φιόρδ Βεστ και κατέλαβαν εμπορικά πλοία, ενώ κατέστρεψαν ένα γερμανικό περιπολικό ταχύπλοο. Η απόβαση των κομάντος, έγινε στις 06.00 της δεύτερης ημέρας των Χριστουγέννων σύμφωνα με την σχεδίαση αιφνιδιάζοντας την γερμανική φρουρά αλλά και τους Νορβηγούς συνεργάτες τους, που είχαν επικεντρωθεί σε εορταστικές εκδηλώσεις.

Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων, ένα γερμανικό αεροπλάνο εμφανίσθηκε και βομβάρδισε το "Αρέθουσα" που έπαθε υλικές ζημιές. Διαπιστώθηκε έμπρακτα η αναγκαιότητα αεροπορικής υποστήριξης σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις. Ήταν και η τελευταία φορά κατά τη διάρκεια του πολέμου, που δεν υπήρχε αεροπορική υποστήριξη σε αμφίβια επιχείρηση.

Το νησί κατελήφθη χωρίς αντίσταση και η καταδρομική δύναμη,  αφού παρέμεινε για δύο ημέρες εκεί, αποχώρησε κατόπιν διαταγής του ΔΔΕ, αφού παρέλαβε Γερμανούς και Νορβηγούς συνεργάτες τους αιχμαλώτους, καθώς και 200 Νορβηγούς πατριώτες, που θέλησαν να καταταγούν στις "Ελεύθερες Νορβηγικές Δυνάμεις".  Ο ΔΔΕ, δεν ήθελε να διακινδυνεύσει περισσότερο την παραμονή του χωρίς αεροπορική υποστήριξη, φοβούμενος αεροπορικές προσβολές.

Το κυριότερο όμως που πέτυχε, ήταν ότι διευκόλυνε πολύ στην κυρία επιχείρηση "Archery" η οποία ήταν και αυτή επιτυχής, όπως θα δούμε σε επόμενο άρθρο. Οι Γερμανοί διατήρησαν μεγάλες δυνάμεις στην Νορβηγία, θέλοντας να αποτρέψουν τυχόν  εισβολή των Βρετανών, αποδυναμώνοντας έτσι άλλα μέτωπα πολέμου.


Ανιχνευτής

Έτσι ξεκίνησαν οι καταδρομικές επιχειρήσεις..

Εποχούμενοι περίπολοι των SAS στη Β. Αφρική κατά τον 2ο Π.Π. (Πηγή)

Στην έρημο της Βόρειας Αφρικής, ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας ειδικών τμημάτων για την εκτέλεση ειδικών αποστολών, το καλοκαίρι του 1941. 

Ο στρατηγός Ρόμελ, η "αλεπού της ερήμου" όπως του είχαν δώσει το παρατσούκλι οι Βρετανοί, είχε στριμώξει άγρια τα συμμαχικά στρατεύματα προσβλέποντας την κατάληψη της Αιγύπτου, της διώρυγας του Σουέζ, που θα τους επέτρεπε την εύκολη πρόσβαση στην Άπω Ανατολή και στη συνέχεια την  προσέγγιση και τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών της Μέσης Ανατολής. Έτσι, θα απομάκρυνε τον κίνδυνο της εισβολής των συμμαχικών δυνάμεων στην Ευρώπη από το νότο και θα τις απεκόπτε  από την κύρια πηγή τροφοδοσίας τους σε καύσιμη ενέργεια, καταφέρνοντας την απόλυτη υπεροχή του Άξονα για να ολοκληρώσει την εξουδετέρωση των σοβιετικών.

Ίσως ήταν η πιο δύσκολη και κρίσιμη περίοδος του πολέμου για την Συμμαχία. Εκτός από τις συμβατικές επιχειρήσεις που σχεδιάζονταν και οργανώνονταν, κάτι άλλο έπρεπε να γίνει. Έπρεπε να κτυπηθεί ο ισχυρός αντίπαλος στα νώτα του. Να αποδιοργανωθούν οι γραμμές συγκοινωνιών του και το σύστημα διοικητικής του μέριμνας, που είχε απλωθεί κατά μήκος της βορειοαφρικανικής ερήμου. 

Το κέρδος χρόνου, με την αντίστοιχη καθυστέρηση του Άφρικα Κορπ θα βοηθούσε την σωστή προετοιμασία των συμμαχικών δυνάμεων για το μεγάλο εγχείρημα της απώθησης και της καταστροφής των ιταλογερμανικών δυνάμεων, με την βοήθεια των Αμερικανών που θα εκτελούσαν αργότερα απόβαση στις ακτές της Αλγερίας, εγκλωβίζοντας με αυτόν τον τρόπο τα στρατεύματα του Ρόμελ στη μέση.

Έτσι ξεκίνησαν οι καταδρομικές επιχειρήσεις, με ανεπαρκή σχεδίαση αρχικά, για να τελειοποιηθούν σταδιακά, μαθαίνοντας από τα σφάλματα. Πολλά στοιχεία για την αρχική οργάνωση, έχουν αποκαλυφθεί από ένα ημερολόγιο, που πριν από λίγα χρόνια ήλθε στην επιφάνεια, μετά θάνατον ενός αποστράτου SAS στην Αγγλία.

Ακόμη ένα στοιχείο για τις πρώτες καταδρομικές επιχειρήσεις στην έρημο της Β. Αφρικής,  ήλθε στο φως της δημοσιότητας, με την έκδοση μιας ιστορικής έρευνας  στην οποία μεταξύ των άλλων, περιλαμβάνεται και  ένα γράμμα που είχε στείλει ένας από τους πρώτους καταταγέντες εφέδρους στους SAS στο σπίτι του, περιγράφοντας μετά από καιρό, πώς έκαναν μια καταδρομή σε εχθρικό αεροδρόμιο στην έρημο και κατέστρεψαν  37 αεροπλάνα. "Τα αεροπλάνα, το ένα μετά το άλλο, τυλίγονταν στις φλόγες.." γράφει χαρακτηριστικά ο μακαρίτης πια (τότε) λοχίας. (Βέβαια μου κάνει εντύπωση πώς ένα τέτοιο γράμμα ξέφυγε της στρατιωτικής λογοκρισίας εκείνης της εποχής).

Εκπαίδευση αλεξιπτωτιστού, των πρώτων καταταγέντων SAS  στη βάση Κάμπριτ της Αιγύπτου. (Πηγή)

Ήταν μόνο 5 άτομα! Ένας αξιωματικός, 2 λοχίες και 2 οπλίτες. Πολύ δύσκολο να το πιστέψει κανείς αλλά πέρα για πέρα αληθινό. Ήταν η 3η προσπάθεια τέτοιου εγχειρήματος και η πιο επιτυχής. Ήταν αυτή που έπεισε την τότε στρατιωτική ηγεσία για την αποτελεσματικότητα των ειδικών δυνάμεων. 

Η πρώτη απόπειρα, που έγινε με την ρίψη αλεξιπτωτιστών κομάντος, σε γερμανικό αεροδρόμιο, απέτυχε παταγωδώς με 42 νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους από τους συνολικά 61 άνδρες που συμμετείχαν. Η δεύτερη απόπειρα σε άλλο αεροδρόμιο είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή 14 αεροσκαφών και την προσωρινή ακινησία άλλων 10.

Ήλθε και η σειρά της τρίτης επιχείρησης. Η πενταμελής περίπολος αφέθηκε (από όχημα του LRDG), 16 χιλιόμετρα μακριά από το αεροδρόμιο  μέσα στη νύκτα, κοντά στην Ajdabiya της Λιβύης. Κινήθηκε πεζή, έχοντας στον φόρτο τους τροφή 2 ημερών, νερό και από οκτώ βόμβες "Lewes" ο κάθε άνδρας. 

Ήταν μια νύκτα βροχερή και κρύα, αρχές του Δεκέμβρη του 1941.  "Οι Τζέρις, (Γερμανοί) δεν θέλουν να πολεμούν με άσχημο καιρό" , έγραφε ο λοχίας στο γράμμα του. Μετά από κάμποση ώρα πορείας, αποφάσισαν να κάνουν μια στάση για να ξεκουραστούν. Πλησίασαν ο ένας τον άλλο, για να ζεσταίνονται, ήπιαν μερικές γουλιές ρούμι που κουβαλούσαν στα παγούρια τους (πίστευαν τότε ότι έκανε καλό για το κρύο) και προσπάθησαν να κοιμηθούν για λίγο. 

Μόλις άρχιζε να χαράζει, αντιλήφθηκαν ότι είχαν μπροστά τους σε απόλυτη θέα το αεροδρόμιο που είχαν στοχοποιήσει. Σύρθηκαν προς τα πίσω και κρύφτηκαν σε κάτι βράχια που δεν ήταν ψηλότερα από 30 πόντους. Άρχισαν την αναγνώριση και την παρατήρηση ημέρας, για να σχεδιάσουν τον τρόπο εισόδου στο αεροδρόμιο κατά τη νύκτα. Κάποια στιγμή, πέρασε κοντά τους ένας μικρός Άραβας βοσκός, αλλά δεν τους έδωσε μεγάλη σημασία, αφού τους είδε με στολή, πιθανόν νομίζοντας ότι ανήκαν και αυτοί στους τόσους Γερμανούς του αεροδρομίου. 

Το βράδυ, με απόλυτο σκοτάδι, κατόρθωσαν να διεισδύσουν αφανώς στο αεροδρόμιο και άρχισαν να "κολλάνε" τις βόμβες τους που περιείχαν εκρηκτικό και εμπρηστικό γέμισμα, κάτω από τα φτερά των αεροπλάνων. Ο λοχίας, έπιασε ένα σκοπό στον ύπνο κάτω από ένα αεροπλάνο και χωρίς να τον ξυπνήσει, καλύπτοντάς τον με το τόμιγκαν, κόλλησε μια βόμβα στο αεροπλάνο. "Ο σκοπός δεν ξαναξύπνησε", γράφει στην αφήγησή του.

Στο τέλος η περίπολος τοποθέτησε μια βόμβα σε κτίριο με οπλισμό και πυρομαχικά και απομακρύνθηκε. "Τα αεροπλάνα άρχισαν να εκρήγνυνται με μια εκκωφαντική βοή που σου πάγωνε το αίμα και όλοι αισθανθήκαμε μια μεγάλη τραυματική πίεση στα πνευμόνια μας", περιγράφει παραστατικά την καταστροφή των αεροσκαφών ο λοχίας.

Αμέσως μετά απ' αυτό καταφθάνει η βρετανική πολεμική αεροπορία, όπως είχε σχεδιαστεί, προσανατολιζόμενη από τη λάμψη των εκρήξεων και άρχισε να "βρέχει" βόμβες διαλύοντας τα πάντα.

"Όλη η περιοχή βρισκόταν σε αναταραχή, ζωντανή από τις φωνές και τους ξεσηκωμένους άνδρες. Οι βόμβες μας συνέχιζαν το έργο τους και το κάψιμο των αεροπλάνων, που ήταν φορτωμένα με πυρομαχικά, ακουγόταν σαν να πυροβολούσαν χιλιάδες πολυβόλα ταυτόχρονα. Δεξαμενές πετρελαίου έσκαγαν, και οι φλόγες σηκώνονταν εκατοντάδες πόδια ψηλά.

Τι χάος! Οι καημένοι Τζέρις ήταν τόσο σαστισμένοι με τα τεκταινόμενα γύρω τους, που δεν έδωσαν καν σημασία σε 5 συνηθισμένους άνδρες, που έτρεχαν για να φύγουν μακριά από την σκηνή της καταστροφής", γράφει τελειώνοντας το γράμμα του ο λοχίας.

Οι καταδρομικές επιχειρήσεις στη Β. Αφρική  συνεχίσθηκαν με αμείωτο ρυθμό μέχρι το τέλος, με την ήττα των στρατευμάτων του Άξονα. Δείτε ένα πολύ καλό ντοκιμαντέρ σχετικά με αυτό, στον σύνδεσμο: "Greatest raids SAS vs Rommel" Στο 2:14 λεπτό, αλλά και στο 19:06, θα δείτε και τον συνταγματάρχη Τσιγάντε, με τον ελληνικό Ιερό Λόχο της Μέσης Ανατολής.

Ανιχνευτής

Επιχείρηση "FRANKTON"

Εκπαίδευση στην άφεση κανώ από υποβρύχιο (Φωτογραφία Αρχείου, βρετανικού κινηματογράφου) Πηγή

Ήταν επτά και δεκαεπτά λεπτά το βράδυ της 7 Δεκεμβρίου του 1942, όταν το υποβρύχιο "Tuna" του βρετανικού βασιλικού ναυτικού, αναδύθηκε στ' ανοικτά των γαλλικών ακτών, κοντά στις εκβολές του ποταμού Gironde. Ο Βισκαϊκός κόλπος, ήταν ήρεμος εκείνη την νύκτα και η θάλασσα "λάδι" κάτω από το φως των αστεριών.

"Όλα καθαρά", παρατήρησε ο κυβερνήτης. "Μπορείτε να αποβιβασθείτε. Να ξεκινήσουμε;" Έπρεπε να υπάρχει μεγάλη πειθαρχία θορύβου και φώτων. Το παραμικρό λάθος θα μπορούσε να αποκαλύψει την ενέργεια και η όλη επιχείρηση θα πήγαινε χαμένη με κίνδυνο να καταστραφεί το σκάφος και να χαθούν ζωές. 

Με την πρώτη λάμψη φακού ή με κάποιο  πυροβολισμό, θα έπρεπε το υποβρύχιο να κάνει άμεση κατάδυση και να εξαφανισθεί στα σκοτεινά νερά, για να μην μείνει εκτεθειμένο και ευάλωτο. Ο Πεζοναύτης Ταγματάρχης  Χέρμπερτ Χάσλερ,  ο επικεφαλής του καταδρομικού τμήματος των Βρετανών κομάντος, συμφώνησε και το κατάστρωμα "ζωντάνεψε" με ναύτες και κομάντος που προετοίμαζαν τα έξι κανό που βρίσκονταν στο εσωτερικό του υποβρυχίου. Ονομάζονταν "Cockles" δηλαδή όστρακα αυτά τα κανό 2 ανδρών που ήταν λυόμενα, με περίβλημα από αδιαβροχοποιημένο καραβόπανο. 

Ένα απ' αυτά σχίστηκε καθώς το ανέβαζαν επάνω στο κατάστρωμα. Ο Ταγματάρχης το επιθεώρησε και διαπίστωσε ότι δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Αποφάσισε τότε να αφήσει το ζευγάρι των κομάντος του κανό, επάνω στο υποβρύχιο για να επιστρέψουν πίσω. Και οι δύο   άκουσαν την διαταγή του με μεγάλη απογοήτευση γιατί δεν θα συμμετείχαν στη καταδρομή. Δεν γνώριζαν τότε ότι η μοίρα τους έπαιξε το παιχνίδι της ζωής και του θανάτου.

Οι άλλοι 10 κομάντος, μπήκαν στα κανό τους και ετοιμάστηκαν να απομακρυνθούν με κατεύθυνση προς το ποτάμι. Ο Χάσλερ με μαυρισμένο το πρόσωπο και το ξανθό μουστάκι του από το φούμο για παραλλαγή, όπως όλοι, χαιρέτησε τον κυβερνήτη του υποβρυχίου, λέγοντας του να κλείσει τραπέζι για γεύμα μαζί του στο Σαβόι, στις 1 Απριλίου του επόμενου χρόνου. "Θέλω να σ' ευχαριστήσω για ό,τι έκανες για μας μέχρι τώρα", του είπε.

"Καλή τύχη και καλή επιτυχία σε όλους σας", απάντησε ο κυβερνήτης, βλέποντας τους ν' απομακρύνονται και να τους καταπίνει αθόρυβα, το σκοτάδι. Οι 10  κομάντος, που ήταν οι πρόγονοι των σημερινών SBS, είχαν ραντεβού με την ιστορία.   

Η επιχείρηση "FRANKTON" που άρχισε να υλοποιείται εκείνο το βράδυ,  ήταν μια αμφίβια καταδρομή για την καταστροφή γερμανικών φορτηγών πλοίων που βρίσκονταν ελλιμενισμένα στο γαλλικό  λιμάνι του Μπορντώ. Το λιμάνι είχε στρατηγική σημασία για τους Γερμανούς, αφού  σ' αυτό κατέφθαναν εφόδια για την υποστήριξη των γερμανικών στρατευμάτων. Μόνο σε διάστημα ενός έτους, 1941-1942 ξεφορτώθηκαν 25.000 τόνοι ακατέργαστου καουτσούκ και φυτικά και ζωικά έλαια.

Το σχέδιο ενεργείας προέβλεπε διείσδυση από την θάλασσα, μυστική αφανή και αθόρυβη πλεύση με κανό μέχρι το λιμάνι κατά την διάρκεια της νύκτας, τοποθέτηση μαγνητικών ναρκών τύπου "Limpet"  στα ύφαλα φορτηγών πλοίων και στη συνέχεια αποχώρηση, επαφή με την αντίσταση και διαφυγή από ξηράς προς την Ισπανία, δια μέσου των Πυρηναίων.

Ήταν πολύ τολμηρό και πρωτότυπο σχέδιο, που εκπόνησε ο Ταγματάρχης Χέρμπερτ Χάσλερ, ο "ξανθός" όπως τον αποκαλούσαν με το παρατσούκλι του οι άνδρες του, του βρετανικού Ειδικού Αποσπάσματος Περιπόλων των Βασιλικών Πεζοναυτών (Royal Marines Boom Patrol Detachment, RMBPD). Ήταν ένα επίλεκτο τμήμα δυνάμεως 34 ανδρών που δημιουργήθηκε αρχικά για την ασφάλεια της βάσης του βρετανικού  βασιλικού πολεμικού στόλου στο Πόρτσμουθ. περιπολούσε τις νύκτες και έκανε έλεγχο στα φράγματα ασφαλείας. (Booms).

Έμβλημα της Διοίκησης 

Συνδυασμένων  Επιχειρήσεων

To ειδικό αυτό τμήμα, υπαγόταν  στην "Διοίκηση των Συνδυασμένων Επιχειρήσεων" που διοικούσε  ο λόρδος Ναύαρχος Μαουντμπάτεν   και είχε σαν αποστολή τη σχεδίαση και εκτέλεση ειδικών επιχειρήσεων. Η δολιοφθορά των γερμανικών φορτηγών πλοίων στο λιμάνι του Μπορντό, ήταν μία απ' αυτές.

 Ο Χάσλερ που ανέλαβε την αποστολή, αρχικά σχεδίασε την όλη ενέργεια με τρία κανό τα οποία θα μεταφέρονταν με υποβρύχιο μέχρι τις εκβολές του ποταμού  Τζιρόντ. Στη συνέχεια θα κωπηλατούσαν νύκτα, ενώ θα κρυβόντουσαν μέρα κατά μήκος του ποταμού, μέχρι να καλύψουν τα 97 χιλιόμετρα ως το λιμάνι, επιδιώκοντας να αποφύγουν τα  32 γερμανικά πολεμικά σκάφη που το ασφάλιζαν   και περιπολούσαν την περιοχή. Με την άφιξή τους στο λιμάνι υπολόγιζαν να καταστρέψουν από 6 μέχρι 12 φορτηγά πλοία των Γερμανών και στη συνέχεια να διαφύγουν προς την Ισπανία.

Ο Ναύαρχος Μαουνμπάτεν όμως αύξησε τον αριθμό σε 6 κανό και 13 άνδρες-ο 13ος εφεδρικός- προκειμένου να πετύχει το μέγιστο αποτέλεσμα δολιοφθοράς στους Γερμανούς με καταστροφή περισσότερων πλοίων. 

Το τμήμα ξεκίνησε την ειδική εκπαίδευσή του από τον Οκτώβριο του 1942, με επιβίβαση-αποβίβαση σε υποβρύχια, συσκευασία-αποσυσκευασία κανό, βολές, πορείες, χρήση ναρκών, επιβίωση-διαφυγή και αντίσταση στην ανάκριση. Επίσης εκτέλεσε πολλές ασκήσεις σε λιμάνια της Βρετανίας, κάνοντας διεισδύσεις σε αποστάσεις ίδιες με αυτές της πραγματικής επιχείρησης.

Τα κανό τύπου Mark II  με την κωδική ονομασία "Cockles" επελέγησαν για την αποστολή. Ήταν κανό με επίπεδη γάστρα, επενδυμένα με αδιάβροχο καραβόπανο και  μήκους 4,6 μέτρων. Συσκευασμένα χωρούσαν  να περάσουν από τις θυρίδες του υποβρυχίου. Κατά την διάρκεια της επιχείρησης κάθε κανό έπαιρνε:

• 2 άνδρες με τον ατομικό τους φόρτο και οπλισμό
• 8 μαγνητικές νάρκες Limpet με παρελκόμενα εργαλεία
• 3 ζεύγη κουπιών (2 ζεύγη εφεδρικά)
• 1 ειδικό μαγνήτη αγκιστρώσεως στα πλευρά των πλοίων
• Πυξίδα
• 1 συλλογή βυθομέτρησης (ανέμη και βαρίδι)
• 1 συλλογή επισκευής
• Φακό
• 1 αδιάβροχο ρολόι
• 1 δίχτυ παραλλαγής
• 1 συλλογή ψαρέματος
• 2 χειροβομβίδες
• ξηρά τροφή και νερό για 6 ημέρες 

Το καταδρομικό τμήμα χωρίσθηκε σε 2 ομάδες με ανάλογη κατανομή στόχων που είχαν εντοπισθεί κατόπιν συλλογής πληροφοριών από πράκτορες της SOE, της βρετανικής  υπηρεσίας ειδικών αποστολών.

Στις 7 Δεκεμβρίου το βράδυ, το τμήμα έφτασε στο Σημείο Αφέσεως, 16 χιλιόμετρα μακριά από τις εκβολές του ποταμού Τζιρόντ και ξεκίνησε την αποστολή του. Η κωπηλασία ήταν συνεχής, με διάλειμμα μόνο 5 λεπτών κάθε ώρα. Την πρώτη νύκτα 7/8 Δεκεμβρίου, αντιμετώπισαν κοντά στην ακτή πλευρικούς ανέμους και ισχυρά ρεύματα. Ένα κανό χάθηκε. Στη συνέχεια πλησιάζοντας τις εκβολές αντιμετώπισαν κύματα ύψους 1,5 μέτρων και ένα κανό αναποδογύρισε και βυθίστηκε. Το ζευγάρι του αναγκαστικά δέθηκε σε ένα από τα εναπομείναντα 3 κανό και  ρυμουλκήθηκε κοντά στις  ακτές. Έπρεπε να κολυμπήσει, να βγει έξω, να  απομακρυνθεί και να διαφύγει.

Τα τρία κανό συνέχισαν και άρχισαν να πλέουν κατά μήκος του ποταμού. Σε κάποιο σημείο συνάντησαν γερμανικά σκάφη, αλλά κατάφεραν να παραμείνουν αθέατα. Την πρώτη νύκτα κάλυψαν απόσταση 32 χιλιομέτρων και προσάραξαν και κρύφτηκαν στις όχθες του ποταμού, κοντά στο χωριό Σαιν Βιβιέν ντι Μέντοκ. 

Ξημερώματα εκείνης της ημέρας ένα κανό χτύπησε σε κάποιο υποβρύχιο εμπόδιο και βυθίστηκε. Το ζευγάρι, μη έχοντας άμεση επικοινωνία με τους άλλους, προσπάθησε να διαφύγει προς την πόλη Λα Ρεολέ, που βρισκόταν μέσα στην "Ουδέτερη Γαλλία του Βισύ", όπου ο ένας κομάντος, Υπολοχαγός  Μακ Κίνον, ζήτησε νοσοκομειακή περίθαλψη για το μολυσμένο από κτύπημα γόνατό του. Διέρρευσε όμως η παρουσία τους και τους συνέλαβαν.   Τα άλλα δύο ζευγάρια δεν το κατάλαβαν αυτό. Έτσι το επόμενο βράδυ, αφού δεν είδαν το τρίτο κανό, αποφάσισαν να συνεχίσουν. Κωπηλάτησαν άλλα 35 χιλιόμετρα σε έξι ώρες. Το τρίτο βράδυ διάνυσαν 24 χιλιόμετρα και το τέταρτο βράδυ, 10/11 Δεκεμβρίου,  14 χιλιόμετρα, λόγω της ισχυρής αμπώτιδας που συνάντησαν.

Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε την εκτέλεση της δολιοφθοράς το βράδυ της 10 Δεκεμβρίου 1942, αλλά λόγω της ισχυρής αμπώτιδας, ο Χάσλερ αποφάσισε να ενεργήσει την επόμενη νύκτα 11/12 Δεκεμβρίου. Την επόμενη μέρα, κρυμμένοι κοντά στο λιμάνι, οι κομάντος έκαναν την τελική προετοιμασία τους και ρύθμισαν τις νάρκες τους να εκραγούν στις 21.00. Ο περιπολάρχης μοίρασε τους στόχους, σε ανατολικούς και δυτικούς και ανέθεσε στο άλλο ζευγάρι τους ανατολικούς. Μετά την τοποθέτηση των ναρκών έπρεπε να απομακρυνθούν μόνοι τους, να περάσουν στη Γαλλία του Βισύ και να αρχίσουν την μεγάλη διαφυγή τους.

Η αθέατη προσέγγιση πέτυχε απόλυτα εκείνη τη σχετικά ήρεμη νύκτα. Ένας Γερμανός σκοπός σε μια στιγμή άναψε το φακό του, αλλά δεν μπόρεσε να διακρίνει το καμουφλαρισμένο κανό του Χάσλερ. Τοποθέτησαν οκτώ νάρκες σε τέσσερα σκάφη, μέσα στα οποία ήταν και ένα περιπολικό, τύπου Sperrbrecher .

Το άλλο ζευγάρι, δεν βρήκε τα πλοία που είχαν την πληροφορία ότι υπήρχαν και έτσι τοποθέτησε τις νάρκες του σε στόχους ευκαιρίας. Κόλλησαν 5 νάρκες σ' ένα μεγάλο φορτηγό και τις άλλες 3 σ' ένα μικρότερο. Κατά την αποχώρησή τους, υπό τον ήχο των εκρήξεων, συναντήθηκαν τα 2 κανό κατά σύμπτωση στη νησίδα Καζό και από εκεί μέχρι τις 6 το πρωί, έφτασαν σε σημείο στο χωριό Σαίν Ζεν ντε Μπλαγιέ.  Βύθισαν τα κανό και ξεκίνησαν ανεξάρτητα πλέον σαν ζευγάρια την διαφυγή τους προς τα ισπανικά σύνορα. Το ένα ζευγάρι έφτασε μέχρι το Μοντλιέ λα Γκαρντ, συνελήφθη από Γάλλους χωροφύλακες και παραδόθηκε στους Γερμανούς. 

Το  ζευγάρι που ήταν ο Ταγματάρχης Χάσλερ, έφτασε μέχρι την πόλη Ρουφέκ, 160 χιλιόμετρα μακριά από εκεί που άφησαν το κανό, στις 18 Δεκεμβρίου του 1942. Στη συνέχεια ήλθαν σε επαφή με άνθρωπο της γαλλικής αντίστασης, και άρχισε να δουλεύει ο μηχανισμός των γραμμών διαφυγής. Για 18 ημέρες παρέμειναν κρυμμένοι σ' ένα αγρόκτημα και στη συνέχεια, οδηγήθηκαν από μονοπάτια των Πυρηναίων στην Ισπανία. Η Διοίκηση Συνδυασμένων Επιχειρήσεων, έμαθε νέα τους στις 23 Φεβρουαρίου του 1943 από Βρετανούς πράκτορες. Ο Χάσλερ γύρισε αεροπορικώς από Γιβραλτάρ στην Αγγλία, ενώ το ζευγάρι του ακτοπλοϊκώς αργότερα.

Στις 10 Δεκεμβρίου του 1942, οι Γερμανοί ανακοίνωσαν ότι ομάδα σαμποτέρ είχε ανακαλυφθεί και εξουδετερώθηκε κατά την ένοπλη συμπλοκή με γερμανικό τμήμα. Τι είχε συμβεί στην πραγματικότητα; 

Οι δύο πρώτοι  που χάθηκαν στην θάλασσα, κολύμπησαν μέχρι την ακτή και συνελήφθησαν από  γερμανική μονάδα.  Το δεύτερο ζευγάρι που μεταφέρθηκε και αφέθηκε κοντά στην ακτή, έπαθε υποθερμία και οι δύο άνδρες βρέθηκαν νεκροί στην παραλία. Όλοι όσοι πιάστηκαν εκτελέσθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες μετά από λίγες ημέρες, σύμφωνα με την περιβόητη διαταγή του Χίτλερ για τους Κομάντος. Κανένας όμως δεν πρόδωσε την επιχείρηση. Είχαν μάθει τι θα έλεγαν σε περίπτωση σύλληψης. 

Η επιχείρηση FRANKTON, είχε σαν αποτέλεσμα την πρόκληση ζημιών σε 5 μεγάλα εμπορικά πλοία και την διακοπή λειτουργίας του ανεφοδιασμού από το λιμάνι για αρκετό χρονικό διάστημα. Ο Τσόρτσιλ, μιλώντας για την επιχείρηση, θεωρούσε ότι επιτάχυνε τον πόλεμο κατά 6 μήνες, ενώ ο λόρδος Μαουντμπάτεν, την χαρακτήρισε σαν την πιο γενναία και πρωτότυπη καταδρομή απ' όσες εξετέλεσε η Διοίκηση Συνδυασμένων Επιχειρήσεων.

Ο  "ξανθός" Χάσλερ έζησε μέχρι το 1987 και το ζευγάρι του  ο πεζοναύτης Μπιλ Σπαρκς, πέθανε το 2002. Και οι δύο τιμήθηκαν πολύ στη χώρα τους. Μάλιστα προς τιμή τους καθιερώθηκε ετήσια, από τον Ιούλιο του 2002 η "διαδρομή Frankton", δηλαδή πορεία 160 χιλιομέτρων από Γαλλία στην Ισπανία,  από μονοπάτια δια μέσου των Πυρηναίων, όπως έκαναν οι δύο κομάντος τότε. 

Κάτι όμως που σημειώθηκε σαν δίδαγμα τότε, ήταν η έλλειψη συντονισμού των ειδικών επιχειρήσεων, γι' αποφυγή διπλής προσπάθειας και αποκάλυψης από λάθος, μιας επιχείρησης. Η SOE, είχε αναθέσει σε πράκτορές της την ίδια αποστολή και μάλιστα είχε προσδιορίσει την ίδια χρονική περίοδο. Κανείς δεν ήξερε τίποτα για τον άλλο. Οι κομάντος προηγήθηκαν για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αν υπήρχε συντονισμός ίσως τα πράγματα να πήγαιναν πολύ καλύτερα και να διασώζονταν περισσότεροι. Το δίδαγμα είναι διαχρονικό.

Η επιχείρηση γυρίστηκε και σαν  ταινία το 1955.  

Ανιχνευτής

Πηγή

Η καταδρομή στο Σαιν Ναζέρ

Επιχείρηση "Chariot"! Η μεγαλύτερη καταδρομική επιχείρηση που έγινε στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Μια τολμηρή επιχείρηση των Βρετανών κομάντος, έλαβε χώρα την νύκτα της 28 Μαρτίου του 1942 στις προβλήτες του  γαλλικού αλλά γερμανοκρατούμενου Σαιν Ναζέρ.

Ήταν μια ηρωική καταδρομική επιχείρηση, και παρά τις πολλές απώλειες σε προσωπικό, είχε επιτυχές αποτέλεσμα για τους συμμάχους. Κατάφερε σοβαρό πλήγμα στο γόητρο του μέχρι τότε αήττητου γερμανικού στρατού. Οι ηρωικές πράξεις των Βρετανών κομάντος ανταμείφθηκαν με  την απονομή  5 σταυρών της Βικτόρια και ακόμη 80 παράσημων για επίδειξη ανδρείας.

Παρακάτω δείτε ένα σχετικό ντοκιμαντέρ που παρουσιάζει την επιχείρηση, αλλά και την εκπαίδευση Βρετανών κομάντος-πεζοναυτών με λεπτομέρειες. Προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον η σύγκριση της τότε εκπαίδευσης με την σύγχρονη που δεν έχει αλλάξει πολύ.

Έμφαση δινόταν και εξακολουθεί να δίνεται στην φυσική αγωγή μάχης! Πρωτοποριακή εκπαίδευση εκείνη την εποχή, διατηρεί την πρωτοκαθεδρία μέχρι σήμερα σε όλους τους σύγχρονους στρατούς και ιδιαίτερα στις ειδικές δυνάμεις.

Ανιχνευτής  

1912. Η ελληνική απόβαση στη Λέσβο.

1912 Λέσβος. Ναυτικό άγημα εκτελεί έφοδο σε ύψωμα, κατά των τουρκικών θέσεων. Ο τυμπανιστής δίνει τον ρυθμό! (Πηγή)

Πολύ λιτά,  το στρατιωτικό ιστορικό επετειολόγιο  στην ιστοσελίδα του ΓΕΣ γράφει:

"Ναυτικό άγημα και δύναμη στρατού από 1.000 άνδρες, υπό τον Αλέξανδρο Μανουσάκη, που επέβαιναν στο θωρηκτό ""Αβέρωφ"" και σε τρία επίτακτα ατμόπλοια, αποβιβάζονται στις 14:00 (της 8 Νοεμβρίου 1912) στη Μυτιλήνη. 

Η τουρκική φρουρά, αποτελούμενη από 2.000 άνδρες, συμπτύσσεται στο εσωτερικό του νησιού, όπου και υποχρεώνεται να παραδοθεί στις 8 Δεκεμβρίου 1912, μετά από μάχη στην περιοχή του χωριού Κλαπάδος. Έτσι ολόκληρη η Λέσβος καθίσταται πλέον ελεύθερη."

Με λίγα λόγια, αναφέρεται η επιχείρηση απελευθέρωσης-ανακατάληψης της νήσου Λέσβου, που τόσο πολύ φορτώνεται σήμερα από τους απελπισμένους Σύρους πρόσφυγες.

Η προσπάθεια απελευθέρωσης του νησιού κράτησε ένα μήνα, με τους Τούρκους ν' αντιστέκονται. Πώς ακριβώς έγινε η διεξαγωγή της επιχείρησης, περιγράφεται με σαφέστατο τρόπο σε ένα εξαιρετικό ιστολόγιο  της Λέσβου, που μπορείτε να δείτε ΕΔΩ.

Το ενδιαφέρον σ' αυτή την επιχείρηση, είναι ότι αποτελεί μια από τις πρώτες αποβατικές ενέργειες του ελληνικού στρατού! Μια διακλαδική επιχείρηση της εποχής! Τίποτα δεν έγινε χωρίς κόπο και αίμα!

Ανιχνευτής

Το σαμποτάζ στο Ηράκλειο

Μια σπάνια φωτογραφία του 2ου ΠΠ, που δείχνει Βρετανούς κομάντος να επιστρέφουν στην Αίγυπτο, με ειδικά διασκευασμένο καΐκι, μετά από το πέρας αποστολής στην Κρήτη (Πηγή)

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε ένα απόσπασμα από το βιβλίο "A British Achilles" που αναφέρεται στη ζωή του Βρετανού Λόρδου Τζέλικο, ο οποίος κατά τη διάρκεια του 2ου ΠΠ υπηρέτησε στους SAS και έλαβε μέρος σε καταδρομικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο.

 Την καταδρομική επιχείρηση στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου, την έχουμε περιγράψει σε προηγούμενο άρθρο.

" ..5 Ιουνίου 1942. H νύχτα έπεσε στην Αλεξάνδρεια. Ελάχιστοι ήξεραν ότι ο «Τρίτων», το υποβρύχιο του ελληνικού Ναυτικού, με κυβερνήτη τον Κοντογιάννη παρέλαβε τους πέντε κομάντος των SAS με το υλικό τους. Ο υπολοχαγός Κώστας Πετράκης από την Κρήτη θα ήταν ο οδηγός τους.

Ο καθένας τους κουβαλούσε φορτίο 30 κιλών - ξηρά τροφή, νερό, εκρηκτικά, πυροκροτητές, σε χωριστούς αδιάβροχους σάκους, και 25 πλαστικές βόμβες. Επιπλέον είχαν επάνω τους ένα περίστροφο Κολτ 45άρι, ένα οπλοπολυβόλο Μπερέτα, ένα αμερικανικό μαχαίρι, δύο πλαστικές βόμβες, πυξίδα, χάρτες και φωτογραφίες της περιοχής. Επίσης είχαν μαζί τους τρεις φουσκωτές βάρκες. Οι δύο μετέφεραν τους κομάντος, η τρίτη τις βόμβες που θα ανατίναζαν το αεροδρόμιο.
 

Υστερα από πέντε ημέρες στη θάλασσα, ο «Τρίτων» βγήκε στην επιφάνεια στη βόρεια ακτή της Κρήτης. Αφού εξέτασαν το τοπίο από το περισκόπιο, ο «Τρίτων» βυθίστηκε ξανά στα δέκα μέτρα, περιμένοντας το σκοτάδι για την αποβίβαση των επιδρομέων. Αίφνης ο βρετανός αξιωματικός που ακροαζόταν το σόναρ έκανε σήμα στον αξιωματικό προς την πρύμνη. Το κλάξον προειδοποίησε ότι τα στεγανά κλείνουν και το υποβρύχιο άρχισε ταχύτατα να βυθίζεται. Το βυθόμετρο έδειχνε 20 μέτρα, μετά 30, 40 και σταμάτησε στα 42. H πίεση στα αφτιά ήταν τεράστια. Το πλήρωμα ακίνητο, ο καθένας στο πόστο του. Κάποια στιγμή άκουσαν τις προπέλες να περνούν από πάνω τους. Τελικά ο υπαξιωματικός έδωσε το σήμα «περισκόπιο άνω». Την είχαν γλιτώσει φθηνά...

Τις πρώτες ώρες της 12ης Ιουνίου ο «Τρίτων» αποβίβασε τους κομάντος με το υλικό τους, κάπου τρία μίλια από τον ορμίσκο Καρτερός, πολύ μακρότερα απ' ό,τι είχαν υπολογίσει, πράγμα που σήμαινε ότι θα έπρεπε να περπατήσουν με όλα τα φορτία. Καθώς κωπηλατούσαν για να βγουν στη στεριά, οι πλαστικές βάρκες τους έκαναν νερά. Υστερα από τρεις ώρες κωπηλασίας και ιδρώτα, άκουσαν τον μαγικό ήχο των κυμάτων που συναντάνε τα βότσαλα. Οι Γερμανοί δεν τους είχαν πάρει χαμπάρι, αλλά οι ντόπιοι τούς επισήμαναν σχεδόν αμέσως μετά την αποβίβασή τους. Αυτό δεν στενοχώρησε τους καταδρομείς γιατί γνώριζαν ότι οι ντόπιοι μισούσαν τους Γερμανούς.

Τη νύχτα εκείνη, 12η προς 13η Ιουνίου, κοιμήθηκαν έξω από τα συρματοπλέγματα του αεροδρομίου, έτοιμοι για δράση τα χαράματα. Οταν ξημέρωσε, έκαναν μια πρόχειρη αναγνώριση και διαπίστωσαν ότι στον διάδρομο απογείωσης ήταν κάπου 50-60 βομβαρδιστικά «Γιούνκερ-88», αυτά ακριβώς που ο Τσόρτσιλ ήθελε να καταστρέψουν. Καθυστέρησαν κάπως, επειδή μια γερμανική περίπολος έκανε την εμφάνισή της. Επεσαν μπρούμυτα στο έδαφος και η περίπολος πέρασε κοντά τους. Νόμισαν πως δεν τους αντελήφθησαν, αλλά ο τελευταίος (ουραγός) Γερμανός την τελευταία στιγμή τούς είδε. Ηταν ντυμένοι με τα ρούχα των ντόπιων. Ενας από τους Γάλλους - μελαχρινός - άρχισε να ροχαλίζει δυνατά και η περίπολος έφυγε αηδιασμένη με τους μπεκρήδες τεμπέληδες ιθαγενείς...

Κάτι όμως θα τους φάνηκε ύποπτο και ξαναγύρισαν, μα για καλή τους τύχη τη στιγμή εκείνη άρχισε ένας ισχυρός βομβαρδισμός από βρετανικά βομβαρδιστικά. Ετσι ξέφυγαν από την περίπολο και φορτωμένοι τα εκρηκτικά έσπευσαν στο αεροδρόμιο και τοποθέτησαν όσα εκρηκτικά πρόλαβαν σε 22 αεροσκάφη καθώς και στις αποθήκες πυρομαχικών. Υστερα από κάμποσα λεπτά, εξερράγη η πρώτη βόμβα. Ξαφνικά το αεροδρόμιο γέμισε από Γερμανούς και διαταγές. Οι κομάντος είχαν στο μεταξύ βγει από την περίμετρο και είχαν χαθεί μέσα στο σκοτάδι.

Οι αποθήκες καυσίμων είχαν πάρει φωτιά και οι αποθήκες πυρομαχικών τινάχτηκαν στον αέρα. Ο Πετράκης ξεκίνησε για να μάθει από τους ντόπιους τα καθέκαστα. Υστερα από δύο ώρες επέστρεψε με ένα ζευγάρι ντόπιων που τους έφερναν σαλιγκάρια, χόρτα, ψωμί και κολοκυθάκια. Τα μαντάτα δεν ήταν καλά: οι Γερμανοί είχαν εκτελέσει 50 ντόπιους κάπου πέντε χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. H μικρή ομάδα των βρετανών κομάντος ξεκίνησε για τη νότια ακτή, ανατολικά από το Τυμπάκι.

Καθώς έπεφτε η νύχτα, η ομάδα συνάντησε τους Κρητικούς που θα τους οδηγούσαν στο σημείο αναχώρησης, όπου είχαν ραντεβού με το υποβρύχιο για την επιστροφή τους στη Μέση Ανατολή, οι οποίοι τους ανήγγειλαν ότι άλλαξαν γνώμη και δεν είχαν καμία πρόθεση να τους συνοδεύσουν. Αυτό σήμαινε ότι θα άφηναν πίσω τους καταδότες, που θα τους πρόδιδαν. Ο Γάλλος έβγαλε το περίστροφό του για να τους εκτελέσει επί τόπου και εκείνοι έπεσαν στα γόνατα. Ηταν μια τρομερή σκηνή. Με τον Πετράκη διερμηνέα αποφασίστηκε τελικά ότι θα τηρούσαν τη συμφωνία και θα τους οδηγούσαν στην παραλία. Αλλά έπρεπε να ενημερώσουν τις οικογένειές τους. Ετσι, ο Πετράκης με τον έναν χωρικό ξεκίνησαν για το χωριό τους, ενώ ο άλλος παρέμεινε «όμηρος», με την ομάδα. Σε περίπτωση που ο ένας δεν θα επέστρεφε, ο άλλος θα έβρισκε τον θάνατο στα χέρια της ομάδας. Οι Γάλλοι δεν ήταν ιδιαίτερα ικανοποιημένοι, αλλά ο Πετράκης επέστρεψε σύντομα με τον Κρητικό. Οι οικογένειές τους είχαν ειδοποιηθεί και όλα ήταν εντάξει. Ο Πετράκης και ο Τζέλικο ξεκίνησαν για το σημείο του ραντεβού με το υποβρύχιο. Ηρθε στην ώρα του.

Στις 23 Ιουνίου το υποβρύχιο παρέλαβε την ομάδα για το ραντεβού που είχαν με βρετανικό πολεμικό το οποίο θα τους πήγαινε στη Μάρσα Ματρούχ. Καθώς τους μετέφεραν στο πολεμικό από το υποβρύχιο, ένας άλλος Βρετανός έκανε το αντίστροφο ταξίδι με αντικειμενικό σκοπό να συνδεθεί με τους αντάρτες της Κρήτης. Αντάλλαξαν χαιρετισμούς και ονόματα. «Με λένε Τζορτζ Τζέλικο, εσένα;», «Είμαι ο Πάτρικ Λη Φέρμορ» απάντησε ο καινούργιος.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στη πηγή

Η λάμψη της λόγχης!

Στις 5 τα ξημερώματα της 28 Οκτωβρίου 1940, λίγο πριν αρχίσει να φωτίζει και πριν εκπνεύσει το τελεσίγραφό τους, οι Ιταλοί εκδήλωσαν την πρώτη επίθεσή τους κατά των ελληνικών φυλακίων προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου στον τομέα Πίνδου, με υποστήριξη πυροβολικού κι όλμων. Μισή ώρα αργότερα, εισέβαλαν και στην Ήπειρο. 

Δεν αιφνιδίασαν κανέναν. Ήταν αναμενόμενο και αναπόφευκτο. Τι έγινε όμως στην Πίνδο, όπου οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν επίλεκτες δυνάμεις τους;

Η επίλεκτη 3η Μεραρχία αλπινιστών Γιούλια (Julia) με 2 διοικήσεις συντάγματος ( 6 τάγματα πεζικού), 2 μοίρες ορεινού πυροβολικού (6 πυροβολαρχίες), μια ίλη ιππικού και ένα λόχο Αλβανών, είχε συνολική δύναμη περίπου 10.800 ανδρών. Αυτή ήταν η πρώτη που προχώρησε μέσα στο ελληνικό έδαφος και προσπάθησε να διεισδύσει μέσα από τις βαθιές γραμμές του ορεινού εδάφους, κατανέμοντας τις δυνάμεις της σε 5 φάλαγγες επιπέδου τάγματος ενώ χρησιμοποίησε μια διλοχία την οποία «έσπασε» σε 4 ακόμη μικρότερες φάλαγγες διείσδυσης, για να καλύπτει το αριστερό πλευρό της.

Η Μεραρχία αυτή, βρισκόταν στην Αλβανία από τον Απρίλιο του 1939. Ήταν απόλυτη ενήμερη για την μορφολογία του εδάφους και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή και είχε την την κατάλληλη οργάνωση, σύνθεση, εξοπλισμό και εκπαίδευση.

Η αποστολή της ήταν να φτάσει όσο πιο γρήγορα μπορούσε στο Μέτσοβο, ώστε να αποκόψει της δυνάμεις της ελληνικής 8ης (VIII) μεραρχίας και γενικά την Ήπειρο, από την δυτική Μακεδονία.

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων για τη Μάχη της Πίνδου από αρχείο ΓΕΣ/ΔΙΣ. Οι παραστάσεις επεξηγούνται στο υπόμνημα. Οι ημερομηνίες των γεγονότων κατά περιοχή αναγράφονται δίπλα από την αντίστοιχη συνθηματική παράσταση. Φαίνονται καθαρά οι κατευθύνσεις επιθέσεως των  φαλάγγων που συγκρότησε η μεραρχία Γιούλια για να διεισδύσει στο ελληνικό έδαφος, όπως και η αμυντική διάταξη και οι ενέργειες του αποσπάσματος Πίνδου. (σχ. 1)

Τρεις ήταν οι κύριες κατευθύνσεις επιθέσεως των Ιταλών:

- Αετομηλίτσα – Επταχώρι

- Πυρσόγιανη – Κεράσοβο

- Γκόλιο - Κόνιτσα

Απέναντι σ’ αυτή την επίλεκτη μεραρχία, στον τομέα της Πίνδου, βρισκόταν ένα απόσπασμα (επιπέδου Συντάγματος), υπαγόμενο στο Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ), με έδρα του στρατηγείου στην Κοζάνη. 

Το απόσπασμα αυτό, με διοικητή τον συνταγματάρχη Δαβάκη, είχε δύναμη περίπου 2.000 ανδρών και περιλάμβανε 2 τάγματα του 51 Συντάγματος πεζικού, μια ορειβατική πυροβολαρχία των 75 χιλ., ένα ουλαμό ορειβατικού πυροβολικού συνοδείας των 65 χιλ., δύο όλμους και ένα ουλαμό ιππικού. Επιπλέον διέθετε μια διμοιρία διαβιβάσεων και ένα λόχο ημιονηγών.

Το 51 Σύνταγμα, ήταν επιστρατεύομενο. Τα δύο πρώτα τάγματα είχαν επιστρατευθεί στις 26 Αυγούστου στα Τρίκαλα και είχαν προωθηθεί στο Επταχώρι, στο διάστημα από 1 έως 10 Σεπτεμβρίου. Το τρίτο επιστρατεύθηκε στις 15 Οκτωβρίου και το πρωί της 28 Οκτωβρίου 1940, έφτασε στην έδρα του αποσπάσματος στο Επταχώρι.

Η ζώνη ευθύνης του, εκτεινόταν από τον Σμόλικα μέχρι το βόρειο Γράμμο με ανάπτυγμα σε ευθεία γραμμή, περίπου 35 χιλιόμετρα.

Η αποστολή του αποσπάσματος, που είχε αναπτυχθεί σε ιδιαίτερα δύσβατο και ορεινό έδαφος, ήταν να διατηρήσει τον σύνδεσμο μεταξύ του ΤΣΔΜ (ΙΧ μεραρχία) δεξιά και της VIII μεραρχίας Ηπείρου αριστερά, να εξασφαλίζει τα πλευρά και των δύο και να απαγορεύει στον εχθρό τις διαβάσεις Πίνδου.

Αυτό θα το έκανε, διατηρώντας όσο μπορούσε την αρχική γραμμή αμύνης της μεθορίου και στη συνέχεια, ανάλογα με την τακτική κατάσταση και την πίεση, θα επιβράδυνε τον αντίπαλο, καταλαμβάνοντας προσχεδιασμένες τοποθεσίες αμύνης προς τα οπίσω, μέχρις ότου οι δυνάμεις ενισχύσεως να καταφθάσουν για να αναχαιτίσουν την εχθρική επίθεση.

Οι αμυντικές τοποθεσίες του αποσπάσματος από εμπρός προς τα πίσω (δείτε το σχεδιάγραμμα 1) ήταν:

- Υψ. Καταφύκι - Υψ. Κιάφα – Σταυρός – Οξυά – Μόλιστα - Τσομπάνι (Κύρια τοποθεσία αμύνης)

- Κόζακας – Επάνω  Αρένα – Σιουμουλάζαρη – Γύφτισσα (2η τοποθεσία)

- Μυρόβλητος – Κάτω Αρένα – Ταμπούρι – Σμόλικας (3η τοποθεσία)

Το απόσπασμα, είχε κατανείμει τις δυνάμεις του σε 3 υποτομείς:

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων  του 1ου (δεξιού)  και 2ου (κεντρικού)υποτομέα του αποσπάσματος Πίνδου. Ο δεξιός υποτομέας, άντεξε την εχθρική επίθεση. Οι ημερομηνίες των γεγονότων κατά περιοχή αναγράφονται δίπλα από την αντίστοιχη συνθηματική παράσταση. (σχ. 2)

Στον πρώτο υποτομέα με έδρα το Παλαιοχώρι, είχε 2 λόχους, 2 διμοιρίες πολυβόλων και 2 πυροβόλα στη γραμμή Αγ. Ζαχαρίας - Φαρμάκι.

Στον δεύτερο υποτομέα με έδρα το χωριό Οξυά, είχε τρεις λόχους και 4 διμοιρίες πολυβόλων στη γραμμή Κιάφα – Σταυρός – Πυρσόγιαννη, με προωθημένα φυλάκια μέχρι την μεθόριο, μια πυροβολαρχία των 75 χιλ. νότια από το χωριό Θεοτόκος και τον ουλαμό Ιππικού στο χωριό Στράτσανη. 

Ο τρίτος υποτομέας με έδρα το χωριό Κάντζικο περιλάμβανε 2 λόχους και 2 διμοιρίες πολυβόλων στην Καστάνιαννη και στη Μόλιστα και ένα λόχο στο ύψωμα Τσομπάνι, που συνδεόταν με το τάγμα Κονίτσης της 8ης (VIII) μεραρχίας. 

Η εφεδρεία του αποσπάσματος, ένας λόχος, βρισκόταν στη Ζέρμα και είχε διαθέσει από μια διμοιρία στην Αετομηλίτσα και στην Οξυά. Όταν έφτασε και το τρίτο τάγμα το πρωί της 28ης Οκτωβρίου στο Επταχώρι, διετάχθη να στείλει ένα λόχο στον Πρίασπο και ένα στον Προφ. Ηλία Επταχωρίου.

Χάρις στην έντονη δραστηριότητα του διοικητού του αποσπάσματος Σχη Δαβάκη, οργανώθηκε δύο μήνες πριν από την επίθεση, η εξόχως ορεινή πρώτη αμυντική τοποθεσία με εντατική εργασία τόσο των στρατιωτών, όσο και των χωρικών της περιοχής χωρίς να εξαιρούνται οι γυναίκες και τα παιδιά. Ανοίχθηκαν δρομολόγια επικοινωνίας και κατασκευάσθηκαν γεφύρια.

Το μεγάλο εμπόδιο λοιπόν των Ιταλών αλπινιστών στην επίτευξη του στόχου τους, ήταν το απόσπασμα Δαβάκη. Γι αυτό δέχτηκε ισχυρή επίθεση, ειδικά στο κέντρο της αμυντικής τοποθεσίας του 2ου υποτομέα του.

Εκεί δέχθηκαν την επίθεση δύο ιταλικών ταγμάτων, υποστηριζομένων από τα πυρά δύο πυροβολαρχιών. Η άμυνα των ελληνικών τμημάτων κράτησε μέχρι το απόγευμα. Στις έξι (18.00) ώρα, συμπτύχθηκαν στη γραμμή Μούκα – Σιουμουλάζαρη, ενώ λίγο βορειότερα μια διμοιρία ανέβηκε στην κορυφή της Κιάφας, αντιμετωπίζοντας όχι μόνο τον εχθρό, αλλά και το ισχυρό κρύο. Αυτή τη διμοιρία τελικά την ανέλαβε υπό διοίκηση ο πρώτος υποτομέας, ο οποίος αντιμετώπισε με επιτυχία την ιταλική διλοχία που τους επιτέθηκε χωρίς υποστήριξη πυροβολικού και έτσι κράτησε τις θέσεις του.

Σχεδιάγραμμα επιχειρήσεων 3ου (αριστερού ή νότιου) υποτομέα του αποσπάσματος Πίνδου. (σχ. 3)

Νοτιότερα στον τρίτο υποτομέα, επιτέθηκε ένα ολόκληρο (το 9ο) σύνταγμα αλπινιστών. Το δεξιό του τομέα έκανε σύμπτυξη προς Ταμπούρι, χωρίς να μπορέσει να κρατήσει τη γραμμή Γύφτισσα – Λειβάδια, όπως ήταν η εντολή του αποσπάσματος, λόγω της ισχυρής πίεσης και της ορμής της ιταλικής επίθεσης. Ο λόχος Μολίστης κράτησε, αποκρούοντας τις επιθέσεις των Ιταλών. 

Έτσι πέρασε η ημέρα της 28ης Οκτωβρίου 1940 στον τομέα της Πίνδου, με τους Ιταλούς αλπινιστές να έχουν διεισδύσει και τους Έλληνες να «αμύνονται του πατρίου εδάφους».

Στις 29 Οκτωβρίου 1940, η ιταλική επίθεση συνεχίστηκε με ιδιαίτερη σφοδρότητα κατά του κεντρικού και νότιου υποτομέα. Οι Ιταλοί χρησιμοποιώντας την τακτική διεισδύσεως μέσα από βαθιές γραμμές του εδάφους, παρέκαμπταν ελληνικές αμυντικές τοποθεσίες κάνοντας υπερκέραση και προσπαθώντας να διεισδύσουν όσο μπορούσαν πιο βαθιά στο ελληνικό έδαφος. Έτσι ανάγκαζαν τα ελληνικά τμήματα που κινδύνευαν ν' αποκοπούν, να συμπτύσσονται προς τα οπίσω. Το βράδυ της 29 Οκτωβρίου, το απόσπασμα Πίνδου, κατείχε σταθερά τα υψώματα Κιάφα και Σκάλα στα δεξιά του, ενώ στο κέντρο και νότια, επί της γραμμής Επάνω Αρένα - Μούκα - Πάτωμα - Σιουμουλάζαρη - Ταμπούρι -  Μόλιστα, η κατάσταση ήταν συγκεχυμένη.

Στις 30 Οκτωβρίου, οι Ιταλοί, βλέποντας ευόδωση του στόχου τους στον κεντρικό και νότιο τομέα, συνέχισαν  με πίεση και πείσμα την επίθεσή τους. Τα ελληνικά τμήματα κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια να συγκρατήσουν την εχθρική επιθετική ορμή, για όσο περισσότερο χρόνο μπορούσαν. Ο διοικητής του αποσπάσματος, έχοντας προσωπική αντίληψη της άσχημης κατάστασης στην οποία είχαν περιέλθει οι δυνάμεις του μετά από διήμερο σκληρό και άνισο αγώνα, αποφάσισε την σύμπτυξή τους πίσω από την γραμμή Σαμαρίνα - Κούτσουρο - Τσούκα, η οποία στο μεταξύ είχε επανδρωθεί από ενισχύσεις που είχαν διατεθεί στον τομέα της Πίνδου. Το απόσπασμα Πίνδου, που για τρεις συνεχείς ημέρες δέχθηκε την επίθεση μιας ολόκληρης επίλεκτης μεραρχίας Ιταλών αλπινιστών, έκανε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν. Η περαιτέρω εξέλιξη της κατάστασης, περιερχόταν πλέον στα χέρια των ανωτέρων κλιμακίων. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας έφθασε στο Επταχώριο ο διοικητής της Ι Μεραρχίας υποστράτηγος Βραχνός με το επιτελείο του, ο οποίος κατόπιν  διαταγής του ΤΣΔΜ, ανέλαβε τον τομέα Πίνδου.

Ο αγώνας συνεχίσθηκε με ένταση τις επόμενες ημέρες, με αντίξοες καιρικές συνθήκες. Βροχή, κρύο και χιονοπτώσεις στα ψηλά. Μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ πώς εξελίχθηκε. Θα πρέπει όμως να αναφερθούν χαρακτηριστικά συμβάντα ηρωισμού στο πεδίο της μάχης.

Στις 1 Νοεμβρίου 1940, πριν να ξημερώσει, άρχισε η ελληνική αντεπίθεση. Η πρώτη ενέργεια έγινε προς το χωριό Λυκοράχη, που το είχαν καταλάβει οι Ιταλοί. Οι Έλληνες κύκλωσαν το χωριό το βράδυ και επιτέθηκαν με τέτοια σφοδρότητα, που μέχρι το απόγευμα το είχαν ανακαταλάβει  και είχαν συλλάβει 156 αιχμαλώτους. Στη μάχη τραυματίσθηκε και ο Έλληνας διοικητής του τμήματος. αντισυνταγματάρχης Μυσίρης Αρκετοί Ιταλοί διέρρευσαν μέσα από την χαράδρα Λυκοράχη - Σαραντάπορος. Οι Έλληνες ανακατέλαβαν τα υψώματα  Άνω Αρένα και Σιουμουλάζαρη.

Πιο νότια, μια ελληνική διλοχία με επικεφαλής τον ταγματάρχη Καραβία (ο οποίος αρχικά είχε διατεθεί σαν αξιωματικός σύνδεσμος του ΤΣΔΜ), επιτέθηκε κατά της Τσούκας και την κατέλαβε. Ανετράπη όμως,  από την σφοδρή αντεπίθεση των Ιταλών. Εκεί φονεύθηκε και ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός, υπολοχαγός Διάκος, ο οποίος ήταν διοικητής λόχου και είχε τεθεί επικεφαλής των ανδρών του κατά την επίθεση.

Στις 2 Νοεμβρίου 1940 στον νότιο τομέα, προετοιμαζόταν η ελληνική αντεπίθεση για κατάληψη των υψωμάτων Φούρκα και Ταμπούρι, με υποστήριξη πυροβολικού. Η αποστολή εδόθη στη διλοχία Καραβία. Ο συνταγματάρχης Δαβάκης, ο οποίος είχε αναλάβει τα καθήκοντα του επιτελάρχου της Ιης Μεραρχίας, βρισκόταν στο ύψωμα Προφ. Ηλίας  και έδινε οδηγίες προς τους διοικητές των τμημάτων επιθέσεως. Εκείνη την στιγμή παρατηρήθηκε συγκέντρωση ιταλικών τμημάτων στους πρόποδες του υψώματος και έγινε αντιληπτό ότι ετοιμάζονταν για επίθεση κατά του υψώματος. Ο συνταγματάρχης έτρεξε προς τα εκεί για προσωπική αναγνώριση και ενώ έδινε διαταγή, τραυματίσθηκε βαριά στο στήθος.

Ο ταγματάρχης Καραβίας, μόλις έμαθε τον τραυματισμό του συνταγματάρχη, έσπευσε στο ύψωμα, αντελήφθη τον εχθρό στα 600 μέτρα και αποφάσισε αμέσως να επιτεθεί. Συγκέντρωσε τη διλοχία του πίσω από την κορυφή του υψώματος, διέταξε όλους να θέσουν "εφ' όπλου λόγχη" και μετά από σύντομη πατριωτική προσφώνηση, παρέσυρε τους άνδρες του προς τα εμπρός σε έφοδο προς τον εχθρό, ενώ οι Ιταλοί πλησίαζαν την κορυφή.  Οι Ιταλοί μόλις αντίκρισαν την έφοδο των Ελλήνων με τις λόγχες να λάμπουν στο φως,  σταμάτησαν και ετράπησαν σε φυγή. Πολλοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Μέχρι το βράδυ οι Έλληνες κατέλαβαν τη Φούρκα και συνέλαβαν 170 αιχμαλώτους μεταξύ των οποίων 7 αξιωματικούς και κυρίευσαν 300 ημιόνους, 3 πυροβόλα και πλήθος άλλων υλικών.

Ίσως η ιταλική επιλογή του δύσκολου και απότομου εδάφους χωρίς καλές προσβάσεις για επιθετική ενέργεια να «προβλημάτισε» αρχικά τους Έλληνες επιτελείς και διοικητές, που δεν είχαν άμεση αντίληψη της τακτικής διεισδύσεως μέσω «βαθέων γραμμών» του εδάφους των Ιταλών αλπινιστών.

Αλλά εκεί, οι Ιταλοί αλπινιστές έκαναν το μοιραίο λάθος. Άφησαν τα πλευρά τους εκτεθειμένα! H μεραρχία "Γιούλια" αν και πολέμησε σκληρά, αποδεκατίστηκε.

Τίποτα όμως δεν ήταν τυχαίο!

Η έγκαιρη επιστράτευση του συντάγματος των Τρικάλων, η εντατική εκπαίδευση που ακολούθησε, η γνώση χειρισμού του υλικού, οι λεπτομερείς αναγνωρίσεις εδάφους, η σχεδίαση της άμυνας και το ηθικό των ανδρών, ήταν οι καταλυτικοί παράγοντες της επιτυχίας, χωρίς να εξαιρούνται η χρηστή διοίκηση και η ικανότητα ηγεσίας των στελεχών. Τα κακοτράχαλα βουνά ήθελαν άνδρες σκληραγωγημένους και μαθημένους στις κακουχίες. Τότε οι περισσότεροι νέοι, όντας αγρότες, ειδικά από την περιοχή Τρικάλων τα κατάφεραν.

Σήμερα, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Θέλει πολλή δουλειά και σκληρή εκπαίδευση, όχι μόνο για τον ενεργό στρατό, αλλά και για τους εφέδρους. Πρέπει πάντα και πρακτικά να διατηρείται η εφεδρεία σε ετοιμότητα και σε μαχητική ικανότητα. Ποτέ κανείς δεν ξέρει...

Ανιχνευτής

Πηγή

ΓΕΣ/ΔΙΣ "Επίτομη Ιστορία του Ελληνο-ιταλικού και Ελληνογερμανικού πολέμου" 1985
Α.Δ. Κόκκορη "Στρατιωτική Ιστορία" 1973

Το πρώτο ραντάρ, οι μυστικές υπηρεσίες και ο Έλληνας εφευρέτης του

Εκατοστομετρικό ραντάρ του Έλληνα καθηγητή Παύλου Σαντορίνη (Πηγή)

Το 1942 εμφανίστηκε το ραντάρ, μία πρωτοποριακή εφεύρεση που ανέτρεψε τις ισορροπίες του Πολέμου, γέρνοντας την πλάστιγγα υπέρ των Συμμαχικών Δυνάμεων. Το συγκεκριμένο ραντάρ έδινε τη δυνατότητα του εντοπισμού εχθρικών αεροσκαφών σε αρκετά μεγάλες αποστάσεις και την τεχνογνωσία του διέθετε εκείνη την εποχή μόνο η Μ. Βρετανία. Αν και ευρέως «πατέρας» του θεωρείται ο Αγγλος Ρόμπερτ Ουάτσον Ουάτ, το Εκατοστομετρικό ραντάρ εφευρέθηκε λίγα χρόνια νωρίτερα, από τον Ελληνα Καθηγητή Φυσικής Παύλο Σαντορίνη.

Το 1969 οι Αγγλοι τίμησαν τον Σαντορίνη και καθυστερημένα παραδέχθηκαν ότι ανακάλυψαν το ραντάρ δύο χρόνια αργότερα από τον ίδιο. Αυτό που δεν αποκάλυψαν όμως, ήταν ότι το 1940 τους είχαν δοθεί τα σχέδια.

Ο επιστημονικός πόλεμος για την επικράτηση στους αιθέρες

Η ιστορία του ραντάρ, μοιάζει βγαλμένη από κατασκοπικές ταινίες. Εφευρέτες, μοιραίες γυναίκες και Μυστικές Υπηρεσίες έδωσαν μάχη πριν και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για το ποιος θα αποκτήσει πρώτος την τεχνογνωσία που θα του έδινε ξεκάθαρη υπεροχή στους αιθέρες και συγκριτικό πλεονέκτημα στον πόλεμο. Από τις παραμονές ακόμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Βρετανία και Ναζιστική Γερμανία, ξεκίνησαν ένα αγώνα δρόμου, για το ποιος θα ανακαλύψει πρώτος τον τρόπο και το μέσο για να εντοπίζει από μακριά τις εναέριες εχθρικές δυνάμεις.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου και οι δύο πλευρές πειραματίζονταν μυστικά, ήδη από τα μέσα του ’30 με τα ραδιοκύματα. Πριν από την ανακάλυψη του ραντάρ μεγάλης ισχύος, η αεράμυνα χρησιμοποιούσε παρατηρητές με κυάλια και γιγαντιαία χωνιά με πρωτόγονα ακουστικά συστήματα, για την ανίχνευση των εχθρικών αεροσκαφών. Με το ξέσπασμα του πολέμου εμφανίστηκαν τα πρώτα ραντάρ.

Ήταν θεόρατα και αρχικά λειτουργούσαν με ηλεκτρομαγνητικά πεδία 5 μέτρων και 1 έως 1,5 μέτρου στη συνέχεια. Η εμβέλειά των πρωτόγονων αυτών ραντάρ έφτανε μόλις τα 10 χλμ. και λόγω του μεγέθους τους, αποτελούσαν εύκολη λεία για τα βομβαρδιστικά. Την ίδια στιγμή, το 1936, ο Σαντορίνης διενεργούσε στο Παλαιό Φάληρο πειράματα με το Ελληνικό εκατοστομετρικό ραντάρ, με πεδία μόλις των 5 και 10 εκατοστών, σε μία εκπληκτική εμβέλεια των 150 έως 200 χλμ.

Η ενδιαφέρουσα συνέχεια στην Πηγή

Ο μυστικός πόλεμος στην Ελλάδα της γερμανικής κατοχής

Το 2012 έφυγε από τη ζωή ένας  αγνός πατριώτης και άξιος Έλληνας. Υπήρξε ένας διακεκριμένος επιστήμονας κοινωνιολόγος και συγγραφέας ο αείμνηστος Ρήγας Ρηγόπουλος που "έσβησε" αθόρυβα στις 6 του Απρίλη, σε ηλικία 98 ετών.

Αναδημοσιεύσω λίγα λόγια για την περιπετειώδη δράση του στην κατοχή αλλά και για την μετέπειτα ζωή του. Γιατί στην Κατοχή δούλεψαν πολλοί για την απελευθέρωση και όχι μόνο το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ που τα τελευταία χρόνια οι "αριστερόστροφοι" συγγραφείς τους παρουσιάζουν  να "μονοπωλούν" τους αγώνες της Αντίστασης.

"Γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1914. Διπλωματούχος της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών (ΑΣΟΕΕ), έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Κατά την Κατοχή, ήταν αρχηγός της ανεξάρτητης (αρνήθηκε βρετανική χρηματοδότηση) και απολιτικής αντιστασιακής οργάνωσης "Ελληνική Πατριωτική Εταιρία", γνωστής ως "Υπηρεσία 5-165", που έστελνε πληροφορίες στο Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Οι σύμμαχοι βύθισαν 55 πλοία, για τα οποία η "5-165" είχε διαβιβάσει στοιχεία απόπλου και διαδρομής.

Μετά την ανακάλυψη του ασυρμάτου και τη σύλληψη έξι μελών της Οργάνωσης, που αργότερα εκτελέστηκαν, ο Ρηγόπουλος διέφυγε στη Μέση Ανατολή, με σκοπό να φέρει νέον ασύρματο. Εκεί κατατάχτηκε στον Ιερό Λόχο, ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, εκπαιδεύτηκε ως καταδρομέας κι έπεσε με αλεξίπτωτο στη Σάμο.

Στη συνέχεια, ανέλαβε κυβερνήτης εξοπλισμένου επιταγμένου καϊκιού σφουγγαράδων, οι οποίοι αποτελούσαν και το πλήρωμά του, που από την Αλεξάνδρεια και τις τουρκικές ακτές έκανε επιχειρήσεις και σαμποτάζ στο Αιγαίο.

"Παριστάναμε τους ψαράδες"

Ως μέρος του Αγγλοελληνικού Στολίσκου (Anglo-Hellenic Flotilla), μετέφερε πολεμιστές και εφόδια στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, με ταχύτητα οχτώ μιλίων την ώρα.

«Μας είπαν ότι ο πόλεμος ο δικός μας θα ήταν ανορθόδοξος, ότι θα είμαστε πειρατές. Σηκώναμε την τούρκικη σημαία στα τούρκικα ύδατα και σε αυτά που ήταν υπό γερμανική κατοχή παριστάναμε τους ψαράδες», είχε διηγηθεί ο Ρηγόπουλος.

«Μια μέρα ένας άλλος καπετάνιος κατέλαβε ένα πολύ μεγαλύτερο γερμανικό πλοίο, σαν πειρατής, με ρεσάλτο. Μας το έφερε εκεί που γιορτάζαμε το Πάσχα, σε τουρκικά ύδατα, υπό την προστασία του Αλλάχ», έλεγε. 

Στο ξερονήσι του Αιγαίου Κίναρος ύστερα από επιχείρηση καταστροφής εχθρικών παρατηρητηρίων. Από δεξιά, ο κυβερνήτης του ιστιοφόρου LS 24, Ρήγας Ρηγόπουλος μαζί με κατοίκους του νησιού.

 (Αρχείο Πολ. Μουσείου)

Ο Ρήγας Ρηγόπουλος έδρασε σε όλα τα νησιά των Δωδεκανήσων και κυριότερα στη Ρόδο, ενώ το 1947-48, ως νομάρχης Ιωαννίνων, σταμάτησε τις εκτοπίσεις από το Νομό του.

Αργότερα, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και με το ραδιόφωνο, ενώ διετέλεσε και οικονομικός σύμβουλος εταιρειών. 

Έγραψε: "Κοινωνία, καθολικά ψυχοπνευματικά φαινόμενα και κοινωνική αγωγή" (1954), "Αριστεροχειρία, Αγωγή των αριστερόχειρων παιδιών" (ανακοίνωση στην Ακαδημία Αθηνών, 1977), καθώς και τα λογοτεχνικά "Βωμός", "Προς την Κορφή", "Τούλπα", "Αλοΐσιος Μπερτράν" κ.ά.

Τιμήθηκε το 1973 με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, για το βιβλίο του "Μυστικός Πόλεμος, Ελλάδα-Μέση Ανατολή 1940-1945", που μεταφράστηκε και στ' Αγγλικά. Επίσης του απονεμήθηκε ο Χρυσός Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα,  μετάλλια Εθνικής Αντίστασης κ.ά."

Περιγράφει ο ίδιος για τη ζωή του και την εκπαίδευσή του στον Ιερό Λόχο σε συνέντευξη που είχε δώσει το 2007 και που αξίζει να διαβαστεί. 

Στο  αρχείο του Πολεμικού Μουσείου μέσα στα ιστορικά ντοκιμαντέρ, υπάρχει και ένα 15λεπτο που αναφέρεται στις αγλλοελληνικές ημιολίες και τους χώρους δράσης τους

Όσο για το Μυστικό Πόλεμο  κατά τη διάρκεια της κατοχής, δείτε ένα πολύ καλά τεκμηριωμένο ντοκιμαντέρ  του αρχείου της ΕΡΤ. Αναφέρεται η αντιστασιακή δραστηριότητα των οργανώσεων πληροφοριών, που με τους παράνομους ασύρματους, πραγματοποιούσε παρακολουθήσεις των κινήσεων του εχθρού, των σιδηροδρόμων, των αεροδρομίων, των λιμανιών, με σκοπό οι πληροφορίες να αξιοποιηθούν από τις συμμαχικές δυνάμεις, ενώ περιγράφεται η αυτοθυσία των μελών τους.

Παρουσιάζονται οι γνωστές μυστικές οργανώσεις-«Προμηθέας-2», «Μίδας 614», «Ομάδα Πληροφοριών Νικήτας», ομάδα του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΙΒΑΝΩΦ κ.ά.-, αλλά και εκείνες οι άγνωστες, που έδρασαν στα απομακρυσμένα νησιά Γιάρο, Χίο, Λέσβο, Σύρο κ.α.

Προβάλλονται οι δολιοφθορές που προκλήθηκαν από το αντάρτικο στα ορυχεία χρωμίου, από τα οποία οι Γερμανοί εξόρυσσαν την πρώτη ύλη για την πολεμική τους βιομηχανία, τα σαμποτάζ σε σιδηροδρομικές αρτηρίες, καθώς και η επεισοδιακή απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε στα Ανώγεια Κρήτης. Συνοδευμένα όλα από πλούσιο εποπτικό υλικό και από τις μαρτυρίες των αντιστασιακών.

Ανιχνευτής